ORIGINAL_ARTICLE
نگرش علم الحدیثیِ امام علی(ع)
علم الحدیث یکی از علومی است که برای فهم سخنان معصومین اهمیت فراوانی دارد و خود به دانش های مختلفی از جمله رجال و فقه الحدیث تقسیم میشود. سؤالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا ائمه خود به این علم توجه داشته و در سخنانشان مواردی از آن را بیان کردهاند یا نه ؟ از این رو در مقاله حاضر نگرش علم الحدیثی امام علی(ع) شامل موارد ذیل بررسی میشود: 1- اقدامات امام علی(ع) در زمینه نشر احادیث؛ از جمله تشویق مردم به عمل به سنت پیامبر (ص) و تشویق به فراگیری حدیث و نگارش آن است، چنان که خود امام کتبی در این زمینه دارند. 2- وجود احادیث جعلی در روایات. 3- انواع راویان و انواع احادیث. ۴- مبانی امام علی(ع) درباره حل اختلاف الحدیث، چنان که امام در این زمینه مباحثی را مطرح کردهاند که در اینجا بررسی شده است. ۵ - مبانی فهم حدیث که از جمله آنها تصحیح تحریفات در روایات پیامبر (ص) است. ۶- دیدگاه امام(ع) درباره سند احادیث که باید متصل نقل شود. 7- وجود احادیث صعب مستصعب در روایات اما م علی(ع) و دیدگاه امام در این زمینه .این موارد نشان می دهد که امام علی(ع) مواردی از علم حدیث را در روایات خود نقل کرده و بر آن تأکید داشتهاند و این در واقع اهمیت این علم را می رساند و اینکه ائمه(ع) از ابتدا به این مسئله توجه داشتهاند.
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_100455_9225f745eedb86571050082b76e3fa44.pdf
2014-05-22
17
34
علم الحدیث
امام علی(ع)
حدیث نگاری
اختلاف الحدیث
طاهره
جوکار
tjokar137@yahoo.com
1
دانشجوی کارشناسی ارشد تفسیر
AUTHOR
محمدرضا
ستودهنیا
2
استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان
AUTHOR
آقاجمال خوانساری، محمدبن حسین، شرح بر غررالحکم،دانشگاه تهران، تهران، 13۶۶ش.
1
ابن بابویه، محمدبن علی، الخصال،جامعه مدرسین، قم ،13۶2ش.
2
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، عیون اخبار الرضا، نشر جهان، تهران، 1378ش.
3
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، کمال الدین و تمام النعمه، اسلامیه، تهران، 139۵ق.
4
ابن بابویه،علی بن حسین، الامامة و التبصره،مدرسة الامام المهدی،قم، 1۴0۴ق.
5
ابن حنبل، احمد، المسند، وزارت اوقاف، مصر، بی تا.
6
ابن شعبه حرانی،حسن بن علی، تحف العقول،جامعه مدرسین،قم،13۶3ش.
7
ابوزهره، محمد، الحدیث و المحدّثون،عنایة الامة الاسلامیه، قاهره، 1378ق.
8
احسانیفر لنگرودی ،محمد، اسباب اختلاف الحدیث، دارالحدیث، قم ، 138۵ش.
9
احمدی میانجی،علی، مکاتیب الائمه،دارالحدیث،قم، 1۴2۶ق.
10
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، مکاتیب الرسول،دارالحدیث، قم، 1۴19ق.
11
بخارى، محمد بن اسماعیل، الصحیح، دار ابنکثیر، بیروت، 1۴07ق.
12
بهبودی، محمدباقر، معرفة الحدیث، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 13۶2ش.
13
تمیمی آمدی ،عبدالواحدبن محمد، تصنیف غررالحکم،دفتر تبلیغات اسلامی،قم، 13۶۶ش.
14
ثقفی، ابراهیم بن محمد، الغارات،انجمن آثار ملی، تهران، 139۵ق.
15
حر عاملی، محمدبن حسن، الفصول المهمّه،مؤسسه معارف اسلامی امام رضا،قم، 1۴18ق.
16
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، وسائل الشیعه،ناس، تهران، 13۶۴ش.
17
سباعی، مصطفی، السنّــة و مکانتها فی التشریع الاسلامی، بی نا، بیروت، 1۴19ق.
18
صبحی صالح، علوم الحدیث و مصطلحه، دار العلم للملّایین، بیروت، 1991م.
19
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، نهج البلاغه، هجرت ،قم، 1۴1۴ق.
20
صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، مؤسسه نشر اسلامی، تحقیق؛ علیاکبر غفاری، قم، 1۴0۵ق.
21
صفار، محمدبن حسن، بصائرالدرجات،مکتبة آیةالله المرعشی النجفی، قم، 1۴0۴ق.
22
طبرسی، علی بن حسن، مشکاه الانوار، المکتبه الحیدریه، نجف 138۵ق.
23
طوسی، محمدبن حسن، الفهرست، ستاره، قم، 1۴20ق.
24
قپانچی، سید حسن، مسند امام علی7 ، مؤسسة الاعلمی، بیروت، 1۴21ق.
25
کراجکی، محمدبن علی، کنزالفوائد، دار الذخائر، قم، 1۴10ق.
26
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، نزهة الناظر، اسلامیه، تهران ، بی تا.
27
کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی،دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1۴07ق.
28
متقی هندی، علی، کنزالعمال، مؤسسة الرساله، بیروت، 1۴13ق.
29
مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول،دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1۴0۴ق.
30
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، بحارالانوار، داراحیاء التراث العربی، بیروت،1۴03ق.
31
مفید،محمدبن محمد، الاختصاص، المؤتمر العالمی الالفیة الشیخ المفید، قم، 1۴13ق.
32
نووی، یحیی بن شرف، التقریب و التهذیب، به کوشش عبدالوهاب عبدالطیف، دارالکتب الحدیثه، 138۵ق.
33
ORIGINAL_ARTICLE
خاستگاه اِسناد در روایات اسلامی و سنّت شفاهی یهود نقدی بر مقالات هوروویتس در موضوع اسناد
یوزف هوروویتس _ حدیثپژوه غربی_ براین باور است که قدمت و خاستگاه اسناد در روایات اسلامی همان سنّت شفاهی یهودیان است. او نظام سنددهی در احادیث را اقتباسی از آثار یهودیان میداند. در نوشتار حاضر، این اندیشه وی نقد شده است. در این پژوهش بیان شده که اساس خاستگاه اسناد همان سیرۀ عقلایی است و ربطی به ادیان دیگر ندارد . همچنین به نظر می رسد که هوروویتس بین مفهوم اِسناد (سنددهی نظاممند) و اَسناد (سندهای موجود در روایات) نتوانسته تفاوتی قائل شود و این برداشت نادرست، در نتیجهگیری وی مؤثر بوده است.
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_100541_b4f3e9636ac3a2454b316443233455d9.pdf
2014-05-22
35
49
خاستگاه اِسناد
اِسناد در روایات
سندشناسی
رجال شیعه
اسناد در یهود
مهدی
غلامعلی
mahdigh53@gmai.com
1
عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث
AUTHOR
ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنة،تحقیق محمد رشاد سالم، 1۴0۶ق.
1
ابن عساکر، علی بن الحسن، تاریخ مدینة دمشق وذکر فضلها،دار الفکر ، بیروت، 1۴1۵ ق / 199۵م .
2
حاکم نیشابوری، معرفة علوم الحدیث،تحقیق دکترسید معظم حسین ، دار الآفاق الحدیث، بیروت،چاپ چهارم، 1۴00ق / 1980 م .
3
رابسون، جیمز ، اِسناد در روایات اسلامی، (مندرج در کتاب حدیث اسلامی خاستگاهها و سیر تطوّر، اثر هارلدمونتسکی)،دارالحدیث، قم، 1390ش).
4
رازی، محمد بن عبد القادر ، مختار الصحاح، تصحیح احمد شمس الدین، دار الکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، 1۴1۵ق/ 199۴ م .
5
سمعانی، عبدالکریم بن محمد، ادب الاملاء و الاستملاء، تحقیق سعید محمد اللحام، دارالهلال، بیروت، چاپ اول، 1۴09 ق/ 1989 م.
6
شهرزوری، عثمان بن عبدالرحمن، مقدمة ابن الصلاح، تحقیق و تخریج ابو عبدالرحمن صلاح بن محمد بن عویضة، دارالکتب العمیه، بیروت.
7
طبرسی، علی بن الحسن، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، تحقیق مهدی هوشمند، دار الحدیث، قم، چاپ اول.
8
کلینى، محمد بن یعقوب، الکافى، تصحیح و تعلیق على اکبر غفارى، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ سوم، 1388 ق.
9
متقی، علی بن حسامالدین، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، مؤسسة الرسالة، بیروت، 1۴09ق/ 1989 م.
10
مسلم بن حجاج، الجامع الصحیح، دار الفکر ، بیروت.
11
مونتسکی، هارلد، حدیث اسلامی خاستگاهها و سیر تطوّر، دارالحدیث، چاپ اول، 1390ش.
12
13. میر داماد ، محمدباقر بن محمد، الرواشح السماویة، تحقیق غلامحسین قیصریهها و نعمت الله جلیلی، دار الحدیث، قم، 1۴22 ق / 1380ش .
13
هوروویتس، یوزف، قدمت و خاستگاه اِسناد، ( مندرج در کتاب حدیث اسلامی خاستگاه ها و سیر تطوّر،اثر هارلد مونتسکی)، دارالحدیث، قم، چاپ اول، 1390 ش.
14
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، نکات بیشتر درباره خاستگاه اِسناد، ( مندرج در کتاب حدیث اسلامی خاستگاهها و سیر تطوّر،اثر هارلد مونتسکی»، دار الحدیث، قم، چاپ اول، 1390.
15
ORIGINAL_ARTICLE
چیستی فضای نزول و اثبات آن به عنوان یک اصطلاح قرآنی
فضای نزول، اصطلاحی است که نخستین بار در دورۀ معاصر تعریف شد و بخشی از زوایای آن روشن گردید. این مقاله تعریف ارائه شده را بر رسیده و با بیان اهمیت کشف فضای نزول، آن را به عنوان یک اصطلاح قرآنی مطرح کرده است. نویسنده با ذکر سبب نزول و فضای نزول در سورۀ عادیات به تبیین فضای نزول و تفاوت آن دو پرداخته است.
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_100561_2421e27b22fd4d374388c12fbd06b03f.pdf
2014-05-22
50
67
نزول پیاپی
جواد
سلمانزاده
j.sabdolla@chmail.ir
1
. کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
آقایی، سیدعلی، « انسجام قرآن؛ رهیافت فراهى _ اصلاحى در تفسیر»، کتاب ماه دین، 144، مهر 1388ش.
1
ابن اثیر، ابوالحسن على بن ابى الکرم، الکامل فی التاریخ، دار صادر، بیروت، 1385/1965م.
2
ابن جزى غرناطى، محمد بن احمد، کتاب التسهیل لعلوم التنزیل، تحقیق عبدالله خالدى، شرکت دار الارقم بن ابى الارقم، بیروت، 1416ق.
3
ابن سعد، محمد، الطبقات الکبرى، دار صادر، بیروت، بی تا.
4
ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، بی نا، بی جا، بی تا.
5
ابن منظور افریقى مصرى، ابى الفضل جمال الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، أدب الحوزه، قم، 1405ق- 1363ش.
6
ابن ندیم بغدادی، ابوالفرج محمد بن ابى یعقوب اسحاق، فهرست ابن الندیم، تحقیق رضا تجدد، شهید على پاشا، مصر، بیتا.
7
بغدادی، علاءالدین علی بن محمد بن ابراهیم، تفسیر الخازن المسمی لبابالتأویل فی معانی التنزیل، تصحیح عبدالسلام محمدعلی شاهین، دار الکتب العلمیۀ، بیروت، 2010م.
8
بلاذری، أحمد بن یحیى بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق و تعلیق محمد باقرمحمودی، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، 1394/1974م.
9
بیهقى، ابو بکر احمد بن الحسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعه، تحقیق عبد المعطى قلعجى، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1405/1985م.
10
جوادی آملی، عبدالله، تسنیم: تفسیر قرآن کریم، اسراء، قم، 1385ش.
11
ـــــــــــــــــــــــــــ ، هدایت در قرآن، رجاء، تهران، 1372ش.
12
جوهری، اسماعیل بن حماد الصحاح، تاج اللغة وصحاح العربیه، تحقیق: أحمد عبد الغفور عطار، دار العلم للملایین، قاهرة، چاپ چهارم، 1407/ 1987م.
13
خطیب، عبدالکریم، التفسیر القرآنى للقرآن، قاهره، 1386/ 1967م.
14
دروزه، محمد عزت، التفسیر الحدیث، دار إحیاء الکتب العربیه، قاهره، 1383ق.
15
دمشقی، اسماعیل بن کثیر، البدایة والنهایة، تحقیق و تعلیق علی شیری، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1408ق-1988م.
16
راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودى، دارالعلم، الدار الشامیه دمشق- بیروت:، چاپ اول، 1412ق.
17
رامیار، محمود، تاریخ قرآن، امیر کبیر، چاپ سوم، تهران، 1369ش.
18
زمخشرى، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، دار الکتاب العربی، بیروت، 1407ق.
19
سبزوارى نجفى، محمد بن حبیب الله، الجدید فى تفسیر القرآن المجید، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، 1406ق.
20
سیوطى، جلال الدین، الإتقان فی علوم القرآن، دار الکتاب العربى، بیروت، چاپ دوم، 1421/ 2001م.
21
شرف الدین، جعفر، الموسوعة القرآنیة خصائص السور، تحقیق: عبد العزیز بن عثمان التویجزى، بیروت: دار التقریب بین المذاهب الاسلامیة، 1420ق.
22
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار، تحقیق محمد علی آذرشب، احیاء کتاب، دفتر نشر میراث مکتوب، تهران، 1376ش-1417ق.
23
صالح، صبحى، مباحث فی علوم القرآن، منشورات الرضى، قم، چاپ پنجم، 1372ش.
24
طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ پنجم، 1417ق.
25
طبرانی، ابى القاسم سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، تحقیق حمدی عبد المجید السلفی، بینا، بی جا، چاپ دوم، بی تا.
26
طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش.
27
طنطاوى، سید محمد، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، بی نا، بی جا، بی تا.
28
عروسى حویزى، عبد على بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تحقیق سید هاشم رسولى محلاتى، انتشارات اسماعیلیان، چاپقم، چهارم، 1415ق.
29
فراهیدی، الخلیل بن احمد، کتاب العین، تحقیق الدکتور مهدى المخزومی- الدکتور ابراهیم السامرائی، دار الهجره، بیجا، 1409ق.
30
قائمی نیا، علیرضا، بیولوژینص، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، 1389ش.
31
قرشى، سید على اکبر، تفسیر احسن الحدیث، بنیاد بعثت، تهران، چاپ سوم، 1377ش.
32
قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1364ش.
33
مراغى، احمد بن مصطفى، تفسیر المراغى، داراحیاء التراث العربى، بیروت، بی تا.
34
معرفت، محمد هادى، التمهید فی علوم القرآن، مؤسسة النشر الاسلامى، قم، چاپ دوم، 1415ق.
35
مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتب الإسلامیه، تهران، 1374ش.
36
ملاحویش آل غازى، عبدالقادر، بیان المعانى، مطبعة الترقى، دمشق، چاپ اول، 1382ق.
37
واحدى، على بن احمد، اسباب نزول القرآن، تحقیق کمال بسیونى زغلول، دار الکتب العلمیه، بیروت، چاپ اول، 1411ق.
38
واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق مارسدن جونس، نشر دانش اسلامی، بیجا، 1405ق.
39
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب بن جعفر بن وهب بن واضح، تاریخ الیعقوبی، مؤسسه نشر فرهنگ اهل بیت:، دار صادر، قم _ بیروت، بیتا.
40
ORIGINAL_ARTICLE
روش شناسی بهکارگیری قاعده سیاق در تفسیر تسنیم
قاعده سیاق از جمله قواعد بسیار اثر بخش بهشمار می رود که گروهی از مفسران برای تفسیر قرآن کریم از آن بهره برده اند. مفسر بزرگ معاصر، آیةالله جوادی آملی، صاحب تفسیر گرانسنگ تسنیم نیز در جای جای تفسیرش به نحو محسوس برای تبیین معانی دشوار آیه از این قاعده بهره جسته است . این پژوهش در پی آن است که ضمن معنا شناسی قاعده سیاق، چگونگی بهکارگیری آن را در تفسیر تسنیم در چارچوب هایی مانند کشف فعل محذوف ، تشخیص مرجع ضمیر و نقد روایات و تقدم قرآن بر حدیث مأثور بررسی و تحلیل نماید. برای دستیابی به این مهم از روش کتابخانهای با بررسی تمام متن استفاده گردیده و در پایانِ جمع آوری، اطلاعات دسته بندی و تحلیل شده است.
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_100562_d33229d1de72a2487789aa7f26a283ce.pdf
2014-05-22
68
82
قاعده سیاقِ
تفسیرتسنیم
روشهای تفسیری
جوادی آملی
سهراب
مروتی
sohrab_morovati@yahoo.com
1
استاد دانشگاه ایلام
AUTHOR
مجتبی
زینیوند
2
دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن وحدیث دانشگاه ایلام
AUTHOR
حسین
آسا
hosasa66@yahoo.com
3
مدرّس دانشگاه آزاد،واحد تهران شمال
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بازخوانى کتاب عقل از اصول کافى
اصول کافى از نظر قدمت، جامع بودن، کثرت احادیث و ترتیب خاص، اعتبار روایات و مشتمل بودن بر معارف الهى و اخلاق و احکام، سرآمد کتابهاى حدیثى شیعه است. از آنجا که پرداختن به مبانى اعتقادى نیازمند اثبات و اعتبار عقل است، مرحوم کلینىمحمد بن یعقوب، با استناد به روایات متعدد به این بحث پرداخته است. مقاله حاضر در پى اشاره بدین نکته است که گرچه مرحوم کلینى، این کتاب را بر مبناى نقل پایهریزى کرده، امّا رویکرد عقلانى ایشان به گونهاى است که این دیدگاه را تقویت مىکند او در پى تأکید بر جایگاه عقل در مکتب کلامى شیعه است.
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_100564_c16718f0514d3d7b4a7744b2fe05c9b0.pdf
2014-05-22
83
94
عقل
عقلگرایى
شیخ کلینى
جهل
عقلانیت
علی
شمس
ali.shams@gmail.com
1
پژوهشگر بنیاد پژوهشهای اسلامی _ گروه کلام و حکمت اسلامی
AUTHOR
اخوان، محمّد، «کلینى و عقلگرایى»، آینه پژوهش، شماره 81.
1
حائرى یزدى، مهدى، شرح اصول کافى (کتاب العقل و الجهل، کتاب التوحید) تقریر پرویز پویان، حکمت، تهران، 1391 ش.
2
دوانى، على، مفاخر اسلام، بنیاد فرهنگى امام رضا7، تهران، 13۶3 ش.
3
سبحانى، محمّدتقى، «عقلگرایى و نصگرایى» نقد و نظر، شماره 3 و ۴، پاییز 137۴ ش.
4
الکشى، محمّد بن عمر،اختیار معرفة الرجال: المعروف برجال الکشى، مؤسسة آلالبیت، قم 1۴0۴ق.
5
کلینى، محمّد بن یعقوب، اصول کافى، ترجمه و شرح سیدجواد مصطفوى، بى نا، تهران، بى تا.
6
مجموعه مقالات فارسى کنگره بینالمللى ثقةالاسلام کلینى، دارالحدیث، قم، 1387ش.
7
مدرّس طباطبایى، سیدحسین، مکتب در فرایند تکامل، ترجمه، هاشم ایزدپناه، تهران، کویر، 1389 ش.
8
مصباح یزدى، محمّدتقى، آموزش فلسفه، سازمان تبلیغات اسلامى، تهران، 13۶8 ش.
9
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی محتوایی «التحقیق فی کلمات القرآن الکریم»
علامه حسن مصطفوی، طی ده سال کتاب التحقیق فی کلمات القرآن الکریم را به زبان عربی و به ترتیب الفبا در چهارده جلد، به نگارش درآورد. مؤلف در آن، واژههای قرآن را بر حسب ریشه کلمات تنظیم کرده و ابتدا توضیحات کتابهاى معتبر لغت و ادب درباره آن واژه را نقل نموده، سپس در قسمت «و التحقیق»، به بیان نظر خود پرداخته است. در ذیل بسیارى از واژههای اعجمى، ریشه آنها را آورده، ذیل هر واژه، آیه و آیاتى را که آن کلمه و یا هم ریشههاى آن، در آن قرار دارد، احصا کرده است. به فراخور معنی واژهها، شیوه خاصی در پیش گرفته که غالب آن عبارت است از: ارجاع به واژههای دیگر، استفاده از آرای دیگران، در نظر گرفتن اصل واحد در همه واژهها، توجه به بحث اشتقاق، علوم بلاغی و صرف و نحو.
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_100592_463c37a5e7769eceec210c715af002d1.pdf
2014-05-22
95
105
التحقیق فی کلمات القرآن الکریم
حسن مصطفوی
مفردات قرآن
صاحبعلی
اکبری
akbari-s@um.ac.ir
1
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
فاطمه
محرّمی دوری
2
دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
1. قرآن کریم
1
تونجی، محمد، المعرب و الدخیل فی اللغة العربیة و آدابها، دار المعرفه، بیروت، 1۴2۶ق.
2
جوهری، اسماعیل بن حماد؛ الصحاح (تاج اللغة و صِحاح العربیّة)، تحقیق و تصحیح احمد عبدالغفور عطّار، بیروت: دار العلم للملایین، بیتا.
3
خرمشاهی، بهاءالدین، دانشنامۀ قرآن و قرآن پژوهی، دوستان [و] ناهید، تهران، 1377ش.
4
عسکری، ابوهلال حسنبنعبدالله، الفروق اللغویه، دارالکتب العلمیه، بیروت،1۴21ق.
5
عقیقى بخشایشى، عبدالرحیم، طبقات مفسران شیعه، نوید اسلام، بی جا، 1382ش.
6
فاخوری، حنّا، الجامع فی تاریخ الادب العربی، دارالجیل، بیروت، 199۵م.
7
مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 13۶0ش.
8