بنیاد پژوهشهای اسلامی
مشکوة
1683-8033
2783-3860
38
2
2019
09
22
درآمدی بر اصول تفسیر اجتماعی عقلی قرآن
4
22
FA
محمد
اسعدی
هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
masadi@rihu.ac.ir
جریان تفسیر اجتماعی عقلی، یکی از جریانهای معاصر در تفسیر قرآن است که بررسی اصول نظری و عملی آن از نگاهی اجتهادی و با تکیه بر تجربههای تفسیری اهمیت دارد. از این منظر، اصول نظری و عملی چندی را میتوان به ادله دینی مستند ساخت. از جمله اصول نظری تفسیر اجتماعی عقلی عبارتاند از: نقشآفرینی ابعاد اجتماعی انسان در مقاصد هدایتی قرآن، امکان استخراج دیدگاههای هدایتی قرآن در مسایل اجتماعی، نقش و نسبت ادله نقلی و عقلی در تفسیر اجتماعی. نیز اصول عملی زیر: شناخت مسائل و مفاهیم اجتماعی، بررسی مفاهیم اجتماعی قرآن، توجه به اصول توسعه دلالی قرآن، جستوجوی شواهد روایی مرتبط و بالاخره عقلانیت اجتهادی در تحلیلهای اجتماعی از آیات. در مقاله پیش رو این اصول متکی به تجارب گذشته و به روشی تحلیلی استنباطی مبتنی بر مبانی کلامی و متون دینی، بررسی میشوند. به نظر میرسد این بررسی به دلیل تکیه بر روش تفسیر اجتهادی میتواند با رویکردی تجویزی برای رسیدن به تفسیر مطلوبی از قرآن با توجه به ابعاد اجتماعی و با نگاه عقلی همراه باشد و زمینههای ورود ضابطهمند به تفسیر عقلی اجتماعی قرآن را فراهم آورد.
تفسیر قرآن,تفسیر اجتماعی عقلی,اصول نظری,اصول عملی
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_98927.html
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_98927_2d4d4ebe11af9798ee552d69fd43b6f6.pdf
بنیاد پژوهشهای اسلامی
مشکوة
1683-8033
2783-3860
38
2
2019
09
22
پژوهشی در سیاق سورۀ مائده از طریق نظم فراخطی (با تأکید بر آیات اکمال دین، ولایت و تبلیغ)
23
52
FA
علی
جلائیان اکبرنیا
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی
jala120@yahoo.com
محمدامین
انسان
کارشناس ارشد تفسیر اثری و طلبۀ سطح سه حوزۀ علمیه
ensan.amin@yahoo.com
<span lang="FA">نظریۀ پیوستگی متنی و کارکرد واژهها در متن، از رویکردهای مهم زبانشناختی است. در این جستار، علاوه بر روش انسجام خطی آیات، برآنیم با نگاهی نو به سورۀ مائده و بهویژه سه آیۀ اکمال دین، ولایت و تبلیغ، هدف هدایتی سوره و ارتباط سیاقی را با توجه به نظم فراخطی و شبکهای اثبات کنیم. عوامل اثباتکننده در انسجام متنی در سوره عبارتاند از: کشف و اثبات ارتباط معنایی و ساختاری میان واژگان پرکاربرد، کشف عناصر انسجام متن که قادر میسازد هر قطعهای از گفتار یا نوشتار به عنوان یک متن واحد ایفای نقش کند. این عناصر عبارتاند از: استطراد، حسن مطلب و تکرار واژگان کلیدی سوره. در نتیجه، با توسل به عوامل انسجامبخش متنی، ارتباط سیاقی در بخشهای آیۀ اکمال دین و نیز در کل سورۀ مائده اثبات میگردد و نظریۀ عدم ارتباط سیاقی رد میشود. در این جستار از روش تحلیلی بهره گرفته شده است. </span>
انسجام متن,نظم فراخطی,سیاق سورۀ مائده,آیۀ اکمال دین
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_98985.html
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_98985_3010ebcbaaf0fa4cfb72fa983fd78518.pdf
بنیاد پژوهشهای اسلامی
مشکوة
1683-8033
2783-3860
38
2
2019
09
22
مفهومشناسی اوصاف وعدههای الهی در قرآن
53
72
FA
نجمه
حسنپور
دانشجوی کارشناسی دانشکدۀ علوم قرآنی مشهد
hasanpour.na@quran.ac.ir
زینب
نصراللهی
دانشجوی کارشناسی دانشکدۀ علوم قرآنی مشهد
nasrallahi.ze@quran.ac.ir
الهه
شاهپسند
https://orcid.org/00
استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکدۀ علوم قرآنی مشهد
shahpasand@quran.ac.ir
نُه صفت «حَسَن»، «حقّ»، «غیر مکذوب»، «مسئول»، «تخلف ناپذیر»، «مفعول»، «صادق»، «واقع» و «آتٍ»، در آیات متعددی از <strong>قرآن کریم</strong>، با وعدهای الهی همراه شدهاند. هرچند که همۀ این صفات به گونهای قطعی بودن تحقق وعدههای الهی را میرسانند، اما علاوه بر این، معنایی مخصوص به خود نیز دارند که آنها را از یکدیگر متمایز میسازد. این جستار کوشیده با بررسی سیاق آیات و نیز مراجعه به برخی تفاسیر متقدم و متاخر، وجه تمایز صفات به کار رفته در این آیات و تأثیر بافت آیات در گزینش هر یک از آنها را به نظاره بنشیند و در نهایت به این نتیجه رسیده که وعدههای الهی، با توجه به سیاق و بافت آیه، و مخاطبی که آیه برای دریافت آن وعده یا وعید مطرح کرده، با صفتی که نشاندهندۀ آن بافت و متناسب با ویژگیهای آن مخاطب خاص است، همنشین شدهاند. در این میان، اوصاف ناظر به تحقق قیامت و پاداش و عقاب آن، بیشترین تکرار را در آیات قرآن دارند.
وعدههای الهی,حق,صادق,تناسب سیاق و صفات,تخلف ناپذیر,وعده و وعید,معاد
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_98987.html
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_98987_1b19da413eff02150bdcaf7d6a29cc62.pdf
بنیاد پژوهشهای اسلامی
مشکوة
1683-8033
2783-3860
38
2
2019
09
22
واکاوی سندی و بررسی دلالی روایات «حفظ چهل حدیث»
73
91
FA
علی اکبر
کلانتری
0000-0002-7774-3617
دانشیار دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز
aak1341@gmail.com
هرچند محدّثان بزرگ، به نقل روایات «حفظ چهل حدیث» همّت گماشته و عالمان بزرگ، به آنها اهتمام داشته و بر اساس آنها به نگارش کتابها و رسالههای فراوانی پرداختهاند، ولی اینها نهتنها متواتر به شمار نمیآیند، بلکه از صحت سندی به معنای مصطلح آن نیز برخوردار نیستند. با این حال، میتوان با تکیه بر برخی قراین از جمله شهرت روایی و شهرت عملی، به صدورشان اطمینان یافت و آنها را معتبر دانست.<br /> این روایات، شامل همۀ عرصههای دین میشود و بر خلاف برداشت برخی از عالمان، به دو مبحث اعتقادات و عبادات اختصاص ندارد و مقصود از «حفظ» در آنها، فقط به حافظه سپردن نیست، بلکه هر اقدامی است که سبب نگهداری حدیث و جلوگیری از اندراس و محجوریت آن شود.
حفظ حدیث,چهل حدیث,واکاوی سندی,بررسی دلالی
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_98994.html
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_98994_ee6e2b1d74800e4b5fb261fcabc54e9d.pdf
بنیاد پژوهشهای اسلامی
مشکوة
1683-8033
2783-3860
38
2
2019
09
22
راهکارهای حل تعارض ظاهری در مبانی جزا (نیّت و عمل) با تکیه بر متون دینی
92
110
FA
حامد
دژآباد
دانشیار گروه الهیات، دانشگاه تهران، پردیس فارابی
h.dejabad@ut.ac.ir
محمود
عاشوری
کارشناسی ارشد گروه الهیات، دانشگاه تهران، پردیس فارابی
mh.ashoori55@gmail.com
سیده محبوبه
کشفی
0000-0003-1298-0387
دانشجوی دکتری دانشگاه شیراز
mahboobeh.kashfi@yahoo.com
جزای عمل و عوامل تأثیرگذار بر آن، از جمله مسائل مهمی است که در متون دینی به طرق مختلف یادآور شده است. با بررسی مجموعۀ آیات و روایات پیرامون موضوع جزای عمل میتوان رضایت و عمل را دو عنصر تأثیرگذار بر محاسبۀ جزای عمل فرد دانست؛ بدین معنا که در آموزههای اسلامی جزای فرد گاه بر مبنای رضایت و گاه بر مبنای عملکرد فرد ارزشگذاری میشود. از این رو، خواننده در نگاهی ابتدایی متوهم تعارض در مبحث مذکور میگردد. بنابراین، در پژوهش حاضر سعی برآن است که با روش توصیفی _ تحلیلی به ارائه راهکارهایی در جهت رفع تعارض بدوی و غیر مستقر در این مجموعه بپردازد و بدین طریق، به فلسفه همسویی جزای عامل و راضی نزدیک شود. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که با شفاف سازی مفهوم رضایت، توجه به کاربرد علوم ادبی، تفکیک حوزه اخلاق از فقه و تمییز اصول دین از فروع، به خوبی میتوان تعارض را رفع کرد. و بدین ترتیب، هر دو عنصر رضایت و عمل را در محاسبۀ جزای عمل صحیح، مؤثر و همسو دانست.
جزای عمل,رضایت,نیّت,اخلاق,عامل,مبانی جزا
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_98996.html
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_98996_695689e0022b6d15015544f81d456b2d.pdf
بنیاد پژوهشهای اسلامی
مشکوة
1683-8033
2783-3860
38
2
2019
08
23
مبانی نظریة شمولپذیری آیات قرآن
4
24
FA
تهمینه
پارسایی
0000-0002-3886-0490
دانشجوی دکتری واحد علوم و تحقیقات تهران و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی
ptahminaa@yahoo.com
نظریة شمول معنایی الفاظ قرآن بیانگر نوعی روش تفسیری است که به توسعهپذیری ضابطهمند الفاظ قرآن کریم میانجامد، به گونهای که در این روش هر معنا در زیر لایة دیگر معنا پنهان شده است، و با تأمل و تدبر در مفهوم آیات، معانی توسعه یافته، به شکل پلکانی هویدا میگردند. این معانی که در تفاسیر با عناوین بطن، تأویل، جری و تطبیق معرفی میشوند، با نام توسعة طولی معانی الفاظ نیز نامبردار است. قلمرو این روش در آیات صفات الهی و همچنین آیاتی است که مضامین علمی و اجتماعی دارند. این نظریه بر مبانی و اصولی استوار است که زیربنای فکری بحث محسوب میشوند و در انتخاب و گزینش روش و گرایش تفسیر نقش بسزایی دارند. این مبانی عبارتاند از: عدم انحصار فهم به عصر مخاطبان، التزام به فرهنگ عصر نزول، وجود معانی کلی در قرآن کریم، و استعمال الفاظ برای روح معنا. در این مقاله سعی بر آن است تا ضمن شرح نظریه یادشده، مبانی اساسی آن تبیین گردد.
شمول معنایی,مخاطبان قرآن,معانی کلی,فرهنگ قوم,روح معنا
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_101776.html
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_101776_e02c06cbdd43025c6593e18ba9034d86.pdf