بنیاد پژوهشهای اسلامی
مشکوة
1683-8033
2783-3860
36
1
2017
05
22
مؤلفه های معنایی حوزه سنّت در قرآن
4
22
FA
مهدی
مطیع
عضو هیئت علمی گروه الهیات و دانشیار دانشگاه اصفهان
m.moti@ui.ac.ir
الهام
آقادوستی
کارشناس ارشد رشته زبان و ادبیات عرب دانشگاه اصفهان
فاطمه سادات
نیکزاد حسینی
کارشناس ارشد رشته علوم حدیث دانشگاه قرآن و حدیث
سنّتهای الهی قوانین تغییرناپذیر خداوند است که علم به آنها می تواند راه درست زندگی را به انسان بنمایاند. یکی از راههای دستیابی به این علم، بررسی معناشناسانه واژگان حوزۀ «سنّت»در قرآن کریم است.<br />در این روش، واژگان کلیدی این حوزۀ معنایی تعیین شده، ارتباطات آنها از جهات مختلف ارزیابی میشود تا نظام معنایی سنّت در قرآن کریم آشکار گردد.<br />پیشنیاز کشف این روابط پیچیدۀ معنایی در نگرشی کلان، داشتن نگاهی خُرد و جزءنگر به بنیانهای معنایی واژگان است.<br />در نگاه خرد، مؤلفههای معنایی واژگان کلیدی استخراج می شود، و در نگاه کلان، با ترسیم میدانهای معناشناسی و شبکۀ معنایی، سازوکار و ارتباطات میان واژگان مورد پردازش قرار میگیرد. باتوجه به گستردگی موضوع، تحقیق حاضر، تنها نگاهی جزءنگر به تعدادی از واژگان حوزۀ معنایی «سنن» در قرآن کریم دارد.
سنّتهای الهی,واژگان قرآن,امرالهی,حکم الهی,اذن الهی
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_67547.html
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_67547_99ec7d6dc3d3a9fab3485984858ed207.pdf
بنیاد پژوهشهای اسلامی
مشکوة
1683-8033
2783-3860
36
1
2017
06
21
رهنمودهای قرآنی در رفع توهمات انسانی
23
45
FA
پروین
بهارزاده
استادیار دانشگاه الزهرا
bahar-p@alzahra.ac.ir
مرضیه
محصص
استادیار دانشگاه شهید بهشتی
m-mohases@sbu.sc.ir
زهرا
قوتی
دانشآموخته کارشناسی ارشد دانشگاه الزهرا
zahra.ghovati124@gmail.com
"قوه خیال" یکی از نعمتهای الهی و ابزارهای ادراکات انسانی است که مانند دیگر نعمتها اگر بهطور شایسته مورد بهرهبرداری قرار نگیرد و بهخوبی مدیریت نشود، تأثیرات مخربی در نگرش انسان و سرنوشت او خواهد داشت. «توهم در علم روانشناسی یکی از اختلالات روانی و به معنای ادراک یا احساسی است که با واقعیت و حقیقت مطابقت ندارد. در قرآن کریم واژه "توهم" به کار نرفته است، لیکن به نظر میرسد از واژگانی همچون: ظن، حسب و زعم برای تداعی مفهوم توهم استفاده شده است. تحقیق نشان میدهد که قرآن کریم بر گونههای توهم در انسان، همانند: دوگانهانگاری در ربوبیت، بیهودهانگاری آفرینش، دنیابسندگی و خودبرتربینی تأکید داشته و راهکارهایی را در زدودن انواع توهم ارائه نمودهاست. این راهکارها بر اساس دو روشِ شناختی و رفتاری استوار است. از مهمترین رهنمودهای ارائه شده بر اساس روششناختی میتوان به اصلاح نگرش، هشداردهی، تأکید برآیندهنگری و تشویق به واقعیتگرایی و در روش رفتاری به ارائه الگوی عینی و مجازاتدهی اشاره کرد<strong>.</strong>
قرآن و توهمزدایی,خطای ادراکی,اصلاح نگرش,واقعیتگرایی,آیندهنگری,ظن,زعم
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_87972.html
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_87972_a97bbd86ba2851ef5463ef2030d66b2d.pdf
بنیاد پژوهشهای اسلامی
مشکوة
1683-8033
2783-3860
36
1
2017
06
21
سنجش مرکّب و خون در مرزبانی دین واکاوی عبارت مشهور به «مداد العلماء أفضل من دماء الشهداء»
46
65
FA
رسول
حسینپور
کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی و مدرّس دانشگاه
hoseinpour8@gmail.com
مهدی
شریعتیتبار
مدیرعامل بنیاد پژوهشهای اسلامی
موضوع پژوهش پیشرو بررسی مفهوم روایتی است که به اشتباه در عُرف اهل علم با عنوان «مداد العلماء أفضل من دماء الشهداء» شناخته شده است. هر چند اصل مسئله مستند و درست میباشد، اما ظاهر آن در مجامع روایی شیعه به گونۀ دیگری گزارش شده است. برتری مرکّب قلم دانشمندان دین بر خون شهیدان که در واقع به تراوشات قلم و سیاهههای بر جای مانده از آنها اشاره دارد، مطلبی است که با روایات فراوانی که به جایگاه دانشمندان دین و ارزش کاری آنان پرداخته، قابل اثبات و تبیین است. نکتهای که ممکن است بهعنوان یک اشکال در کنار چنین روایاتی مطرح شود، این است که چگونه امکان دارد جانفشانی و جانبازی در راه حق در راستای مرزبانی از حدود و جان و نوامیس جامعۀ اسلامی، ارزشی کمتر از نگارش و پژوهش در جهت تبیین آموزههای دین و دفاع از آنها در برابر شبهات نظری و عملی داشته باشد؟ در واقع میباید به این مسئله پاسخ داد که آیا مرزبانی باورها برتر است یا مرزبانی وطن؟ و کدامیک اصل و اساس و دیگری پیرو آن بهشمار میآید؟ بیشک دانشمندان دین مسئولیت سنگینی را پذیرفتهاند که در هر عصر و دورهای میباید به مقتضیات آن زمان توجه نمایند و این مسئله در زمان کنونی با وجود خیزش جنگ نرم حساستر است.
مرزبانی عقیده,مرکّب قلم,جایگاه دانشمندان دین,هدایت فکری جامعه,شهادت,خون شهید
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_87979.html
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_87979_5aa8643f51a355164ffea04a8abfd681.pdf
بنیاد پژوهشهای اسلامی
مشکوة
1683-8033
2783-3860
36
1
2017
06
21
دیدگاهی نو درباره آیات 16-19 سوره قیامت و نقد دیدگاههای سهگانه مشهور
66
82
FA
عباس
مصلاییپور
دانشیار دانشگاه امام صادق
amusallai@gmail.com
محمد
برزگر
دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه مذاهب اسلامی
mohammadbarzegar@gamail.com
آیات 16-19سوره مبارکه قیامت ازجمله آیاتی است که درخصوص معنای آن در میان مفسران و محققان بحث به درازا کشیده و دیدگاههای مختلفی درباره آن مطرح شده است. بیشتر مفسران این آیات را جملات معترضهای درباره قرآن، در میان آیات مربوط به قیامت دانستهاند، اما برخی نیز این آیات را مربوط به موضوع قیامت و در صدد ترسیم صحنهای از مواقف قیامت دانستهاند. مفسران و محققان برای همه این دیدگاهها دلائلی را بیان کرده و گاه دیدگاهی دیگر را نیز رد کردهاند، اما به نظر میرسد، هیچیک از این دیدگاهها بهرغم شهرت و کثرت نقل، مستند کافی نداشته و با ظواهر و سیاق آیات و برخی قرائن قرآنی و روایی همخوانی ندارد. نگارنده معتقد است آیات 16-19 سوره قیامت، در واقع توصیهای به پیامبر اکرم(ص) در شتاب نکردن در ابلاغ آیات پانزدهگانه ابتدای سوره قبل از اتمام سوره میباشد. در این مقاله، ابتدا هر یک از دیدگاههای مشهور را بیان کرده و نقد میکنیم، سپس دیدگاه جدید و توضیحات و مستندات آن را بیان میداریم.
سوره قیامت,رویکرد تدبری,رویکرد سیاقی,تناسب آیات,جمله معترضه
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_87981.html
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_87981_4eaa7206cd198e2b115f91e5dc845c73.pdf
بنیاد پژوهشهای اسلامی
مشکوة
1683-8033
2783-3860
36
1
2017
06
21
بررسی مفهوم توکل و آثار آن بر زندگی اجتماعی انسانها
83
100
FA
ریحانه
نودهی
کارشناسی ارشد مدیریت توسعه
soghra.nodehi@ut.ac.ir
مرضیه
بهشتی
کارشناسی پژوهشگری
یکی از ابعاد گسترده دین اسلام مسئله توکل است. توکل یا اتکال به خداوند، جزء پایه و اساس شریعت اسلام است که بسیار هم بر آن تأکید شده و تأثیر عمیقی هم بر زندگی ما دارد. به نظر میرسد توکل جنبه اعتقادی دارد، اما از آنجا که رفتار انسان مؤمن از باورهای وی سرچشمه میگیرد، توکل به خداوند نهتنها دارای بُعد ذهنی که دارای بُعد عینی و آثار بیرونی نیز هست. مقاله حاضر، با مراجعه به آیات و روایات برای رسیدن به آثار توکل از روش اسنادی استفاده کرده است. ابتدا به بررسی مفهوم و تعریف توکل پرداخته شده و سپس آثار اجتماعی آن از جمله برقراری امنیت اجتماعی، ایجاد آرامش و امنیت روانی و تقویت اعتماد در میان اعضای جامعه بررسی شده است.
توکل,امنیت اجتماعی,آرامش و امنیت روانی,اعتماد اجتماعی,انسجام و همبستگی,همدلی,مسئولیتپذیری,تعهد اجتماعی
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_87987.html
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_87987_b6622f2d33db8ab7e30d05b41ef549d5.pdf
بنیاد پژوهشهای اسلامی
مشکوة
1683-8033
2783-3860
36
1
2017
05
22
فرضیهها در دعوت از امام رضا(ع) به مرو
101
115
FA
رضا
وطندوست
پژوهشگر بنیاد پژوهشهای اسلامی و مدرّس حوزه و دانشگاه
vatandoust.r@gmail.com
موقعیت پیش آمده برای امام علی بن موسیالرضا(ع) در مقایسه با دیگر امامان از ویژگی خاصی برخوردار است؛ زیرا در میان این خاندان بعد از امام علی(ع) تنها برای آن حضرت بود که شرایط ورود به دستگاه خلافت پیش آمد، همین عامل بود که هم موقعیت آن حضرت را ممتاز کرد و هم پرسشهای بسیاری را سبب شد. یکی از این پرسشها این است که آیا عامل دعوت آن حضرت به ایران، شخص مأمون بود یا فضل بن سهل؟ و در هر دو صورت، آیا هدف آنها از این اقدام، خدمت به دین و تقویت فرهنگ شیعی بود، یا اقدام آنها نقشهای مزورانه به شمار میآمد که هر یک برای رسیدن به مقاصد خود، آن را طراحی کردند و به اجرا گذاشتند؟<br />با توجه به فرضیههای متفاوت که در اینباره وجود دارد، این پژوهش بر آن است، نخست فرضیههای موجود را مطرح و با ذکر دلایل تبیین نماید، سپس آنچه نقدپذیر است نقد کند و این احتمال را که آمدن امام رضا(ع) به مرو با دعوت شخص مأمون بوده و وی اهداف سیاسی در سر داشته است، با ذکر دلایل محکم و قراین تاریخی اثبات نماید.
دعوت امام رضا(ع),مأمون,فضل بن سهل,چرایی آوردن امام(ع) به مرو,حکومت عباسی
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_87988.html
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_87988_4c9abf9097c410dee7e533476229a87e.pdf
بنیاد پژوهشهای اسلامی
مشکوة
1683-8033
2783-3860
36
1
2017
06
21
اخلاق پژوهش
116
140
FA
احد
فرامرز قراملکی
استاد دانشگاه تهران
حسین
طاهری وحدتی
تیهیه و تنظیم کننده / پژوهشگر بنیاد پژوهشهای اسلامی _ گروه اخلاق و تربیت اسلامی
taherivahdati@gmail.com
اخلاق مسئله اول و فراگیر جامعه انسانی است. سعادت انسانها، محصول یک اخلاق کامل و خوب است. مهمترین دغدغه پیامبران، اولیای الهی، حکیمان و فلاسفه، زیست اخلاقی انسان است. اخلاق به موازات تحول در چرخه تفکر و دستاوردهای علمی بشر، با چالشهای تازهای مواجه میشود. نوشتار پیش رو، حاصل یک نشست علمی است که استاد دکتر احد فرامرز قراملکی بحثِ اخلاقی مرتبط با مدیریت پژوهش را در جمع صمیمی دوستان پژوهشگر بنیاد پژوهشهای اسلامی در تالار شیخ طوسی بنیاد، مطرح کرده است. تأکید نخستِ ایشان در این نشست، بر نقش انگاره و ذهنیتی است که نسبت به اخلاق، به ویژه اخلاق در پژوهش وجود دارد و این انگاره در واقع نوع مواجهه ما را با مسائل اخلاقی و همچنین اثربخشی آن تعیین میکند. نکته بر آمده از مهم بودن مقوله اخلاق، مرجّح بودن برخورد اخلاقی با بداخلاقیهای اجتماعی است که در این خصوص پژوهشهای کاربردی، میتوانند کارگشایی کنند و برخورد قانونی را (که چهبسا آسیبپذیر باشند) به تأخیر بیندازند و جامعه از طریق اخلاق که ماندگار است، به اهداف خود برسد.
اخلاق,مدیریت پژوهش,انگاره اخلاقی,اخلاق پژوهش,اخلاق کاربردی
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_88177.html
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_88177_b170fdb9ad9fa7cd42286f70a066ac09.pdf