2024-03-28T17:02:38Z
https://mishkat.islamic-rf.ir/?_action=export&rf=summon&issue=14174
مشکوة
مشکوة
1683-8033
1683-8033
1389
29
2
بررسی رویکردهای انسجام مضمونی آیات و سورههای قرآن
ایوب
اکرمی
بیشتر مفسران و دانشمندان علوم قرآنی، مسئلة پیوستگی و انسجام مضمونی قرآن را با ابزارها و الگوهایی مانند: ایده نظم، تناسب، غرض سوره، سیاق و ترتیب آیات، وجوه و نظائر، کلیدهای همبستگی و وحدت سورهها و... دنبال کرده و تحلیل نمودهاند و برخی از آنان مانند سید قطب، سعید حوّی، اصلاحی و فراهی، مسئله مزبور را در کانون نظریه تفسیری خود قرار داده و از آن دفاع کردهاند. مسئله اصلی این نوشتار آن است که ضمن معرفی رویکردهای مزبور و در حد امکان بررسی و نقد آنها، نشان دهد که هر یک از آنها تا چه میزان و با چه اسلوبی توانستهاند انسجام مضمونی قرآن را اثبات کنند. به نظر نویسنده گرچه برخی نظریههای انسجام مضمونی از نوعی ابهام، ناسازگاری و عدم شمول رنج میبرند و نیازمند احتیاط و نقد فزونتری میباشند، لیکن اولاً ضرورت عصری در مواجهه با شبهات مستشرقان اهمیت رهیافت مزبور را نشان میدهد و ثانیاً نظریههای انسجام مضمونی با وجود مبانی متفاوت و اختلاف رویهای که دارند، معارض با هم نبوده، بهرغم وجوه افتراق، حاکی از حد نصابی از سازگاری درونی معانی قرآن و انسجام مضمونی آن میباشند و از اینرو میتوانند به عنوان رهیافتی برای فهم بهتر قرآن به کار گرفته شوند.
انسجام مضمونی
نظم
تناسب
سیاق
کلیدهای همبستگی
وحدت سورهها
مستشرقان
2010
08
23
4
28
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_104586_fc5f3924347cd289778000e7866a8ad9.pdf
مشکوة
مشکوة
1683-8033
1683-8033
1389
29
2
آسیبشناسى روش تفسیر ادبى
سید محمود
طیب حسینی
یکی از کهنترین و اصیلترین و در عین حال اثرگذارترین روشهای تفسیر قرآن، روش تفسیر ادبی است. مقصود ما از تفسیر ادبى تفسیر کردن کلام خدا با تکیه بر علوم زبان عربى یا علوم ادبى است. اما به دلیل انعطافها و لغزندگیهایی که ویژگی طبیعی هر زبانی است، زمینه استفاده نادرست از علوم ادبى یکی از مهمترین عوامل انحراف تفسیر از مسیر صحیح و سردرآوردن به وادى تفسیر به رأى و تحریف معنوى قرآن بهشمار میآید. در مقاله حاضر پنج آسیب مهم روش تفسیر ادبی قرآن که در عموم تفاسیر ادبی وجود دارد بررسی شده است:1. نقل و بیان وجوه مختلف اعرابى بدون نقد و بررسى کافى. 2. ذکر معانى متعدد و مختلف بدون نقد و بررسى کافى و ترجیح آنها. 3. افراط در تأویل ادبى آیات با تأویلهاى نادرست. 4. نادیده گرفتن تفاوتهاى معنایى کلمات قریبالمعنی. 5. توجه نکردن به معناى دقیق واژگان در عصر نزول. وجود این آسیبها و پیآمدهای آنها در تفسیر ضرورت دوچندان اهتمام به آسیبشناسی تفاسیر ادبی و بهطور کلی تفسیر را به عنوان یک وظیفه خطیر آشکار میسازد.
تفسیر ادبی
آسیبشناسی تفسیر
تأویل ادبی
روش تفسیر ادبی
2010
08
23
29
51
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_104636_06fb41685181bedda9a4291538376755.pdf
مشکوة
مشکوة
1683-8033
1683-8033
1389
29
2
روشهای امام صادق(ع) در تفسیر قرآن با نگاهی به روایات تفسیری اهل سنت
حسین
خاکپور
آگاهی از روش تفسیری معصومان - بهویژه امام صادق(ع) بنیانگذار مکتب جعفری- نه تنها ما را به سوی استفاده صحیح و روشمند از قرآن رهنمود ساخته، بلکه به ما مینمایاند که امام چه موقع از این روشها بهره بردهاند. ضرورت پرداختن به این موضوع وقتی دوچندان مینماید که بدانیم روایات فراوانی از این امام در مصادر تفسیری اهل سنت انعکاس یافته و مفسران عامیمذهب به نقل آنها همت گماشتهاند.در این مقاله ابتدا روایات تفسیری امام صادق(ع) در منابع تفسیری اهل سنت را پیجویی و استخراج نموده، آنگاه با تتبع در آنها روشهای به کار رفته از سوی امام را در تفسیر قرآن - نه تأویل آن - مشخص نموده و چنین نتیجه گرفتهایم که: صادق آل محمد(ص) در سخنان گوهربار خود، بسته به ظرفیت شنونده و فضای حاکم، با روشهای گوناگونی قرآن را تفسیر و تبیین نمودهاند. آنحضرت گاه معنای لغوی واژگان را بیان نموده و گاه با بیان مصداق یا جری و تطبیق، پرده از ابهام آن برداشتهاند. ایشان در پارهای از موارد با تمثیلی زیبا مشکلترین مطالب را با زبانی ساده بیان میکنند. و این همه غیر از مصداقهای باطنی است که امام در برخی موارد ارائه کرده، به تأویل آیه میپردازند.
امام صادق(ع)
روشهای تفسیری
تفسیر
قرآن
اهل سنت
2010
08
23
52
65
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_104638_29af9d2783f5a18a20174a520103241f.pdf
مشکوة
مشکوة
1683-8033
1683-8033
1389
29
2
راهکارهای اساسی حل مسئلۀ نشوز و شقاق زوجین در قرآن و حدیث
محمدحسین
پژوهنده
در این نوشتار نگارنده در نگاه اوّل، با التفات به یک واقعیت زیستشناختی و روانشناختی در خصوص ماهیت زن، به این نکته رهنمود مییابد که زن با این که استعداد تنها زیستن را بیشتر از مرد دارد، لیکن شدت نیاز روانی او به همزیستی با مرد، وی را وادار به قبول بسیاری از شرایط سخت و احیاناً خارج از چارچوب وظیفة حقوقی او مینماید و توجه به این امر موجب میشود تا در درجۀ اوّل، شوهر و در درجة دوم، دو حَکَم بهتر بتوانند ریشة اختلاف و ناسازگاری پدید آمده میان آنها را کشف نمایند.در نگاه دوم، التفات نگارنده به طرفینی بودن امر نشوز است؛ که هر چند از نظر فقهی ابهامی در این رابطه نبوده است، لیکن در فرهنگ دینی اجتماعی ما امری یک جانبه و متعلق به زن شناخته شده، تا آنجا که شاید گاه، امر بر دانایان نیز مشتبه گردیده است.در ارتباط با این چشمانداز، نگارنده مسئلۀ نشوز را با مراجعه به آیات و روایات و متون تفسیری - فقهی بررسی نموده و آن را به عنوان یک مفهوم کلی دارای مراتبی - از نظر شدت و ضعف - دانسته است.
صلح
نشوز
شقاق
حَکَم
خانواده
حقوق زوجین
2010
08
23
66
81
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_104746_0b29529e3f011b13c4753c2ffe7b6ef7.pdf
مشکوة
مشکوة
1683-8033
1683-8033
1389
29
2
مشکلالحدیث و سهم آن در مجموعه دانشهای حدیثی
محمد مهدی
مسعودی
سنت به عنوان گستردهترین منبع دریافت قوانین و احکام شرع مقدس اسلام از اهمیت بسزایی برخوردار است. علومی که به این منبع میپردازند، علوم حدیثی نامیده میشوند که سه بخش «مصطلح الحدیث»، «رجال الحدیث» و «فقه الحدیث» را دربر میگیرد. مختلف الحدیث و مشکلالحدیث نیز به عنوان شاخههای فقهالحدیث از طلایهداران این رسالت عظیم هستند؛ اما سهم مشکلالحدیث در این مجموعه موضوعی است که در مقاله حاضر بررسی خواهد شد.
دانشهای حدیثی
مشکل الحدیث
فقه الحدیث
اختلاف الحدیث
2010
08
23
82
98
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_104747_746e951aaaf9b655abec386ffe1ba865.pdf
مشکوة
مشکوة
1683-8033
1683-8033
1389
29
2
پژوهشی پیرامون مفهوم کفایت الهی در قرآن کریم
آذردخت
شمس اشراق
در نظام فکری و اعتقادی اسلام برگرفته از قرآن مجید، بندگان مؤمن همواره در پرتو کفایت الهی هستند. باور به این نکته که همة وقایع در جهان هستی به حول و قوۀ لهی انجام میگیرد، موجب آرامش خاطر و اعتماد به خداوند و همچنین ایجاد انگیزه برای تلاش مستمر انسان برای رسیدن به قرب الهی و کمال میگردد. در این مقاله، به عنوان نمونه برخی از مظاهر «کفایت الهی»، کفایت رسول گرامی اسلام(ص) در برابر مشرکان و کافران و کفایت بندگان مؤمن و پرهیزگار در تمامی طول زندگی آنان مورد بحث قرار گرفته است. همچنین ذیل برخی از آیات به این موضوع که چه کسانی از کفایت الهی بیبهره خواهند بود پرداخته شده و موضوع مهم پیوند «کفایت الهی» با «توکل» از دیدگاه قرآن کریم و احادیث معصومین مورد بررسی قرار گرفته است.
کفایت الهی
توکّل
تفسیر موضوعی
مفردات قرآن
2010
08
23
99
110
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_104803_d2db8f1cdb134a33f8ea93c0c0b4450b.pdf
مشکوة
مشکوة
1683-8033
1683-8033
1389
29
2
تعالی عقل و عشق و عقیده در شخصیت حضرت زینب (ع)
مصطفی
پیرمرادیان
بدون شک پرداختن به شخصیت حضرت زینب بدان معنی نخواهد بود که او نمونهای است از زنان قرن اوّل هجری در جامعه اسلامی؛ چرا که چون او فقط یکی بود و تالی تلوی نداشت، لکن در هر صورت باید پذیرفت او زنی بود برخاسته از جامعه و محیط و فرهنگی که به اسلام منسوب و مربوط بود. هرچند مثل و مانندی نداشت، نه از آسمان به زمینش آورده بودند و نه جنسی فوق و وراء و خلاف جنس بشر داشت. انسانی بود از جنس انسان و از میان انسانها و در میان انسانها و پرورندة دامان انسانی از تبار و سیاق خویش.عقل و درایت در او به کمال بود و ایمان و اعتقاد به غایت. عشق و احساس و عاطفه چون سایر زنها، بلکه بیشتر و عمیقتر از او به ظهور میرسید. این همه اوصاف در او به تعادل و تناسب ممزوج گشته بود و رفتار و گفتارش را چنان نظام بخشیده بود که کمتر محل اشکال و انکار قرار گرفته است. با آنکه راهی سخت و وظیفهای سهمگین در یکی از دورههای پر تشنج تاریخ اسلام در پیش داشت، یکی از با نام و نشانترین قیامهای تاریخ را به همراه برادرش امام حسین(ع) رهبری کرد و در بخش بخش این حادثه بزرگ در صحنههایی که حضورش الزامآور میساخت تجلیگاهی از ترکیب عقل و عشق و عقیده برای همیشه تاریخ به یادگار گذاشت.
زن در اسلام
زینب
قیام کربلا
عاشورا
2010
08
23
111
119
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_104804_90e06ed1ad93c4ae89c9df7536e7c575.pdf
مشکوة
مشکوة
1683-8033
1683-8033
1389
29
2
بررسی منابع لباس و پوشش اسلامی
عبدالله
همتی
لباس بخشی از مظاهر فرهنگی یک کشور را تشکیل میدهد که بدون شک اهمیت آن کمتر از سایر جلوههای فرهنگی از قبیل هنر، معماری، ادبیات و موسیقی نیست. بهرغم قابل توجه بودن موضوع، در آثار مسلمانان مواد تاریخی که باید ما را در عرضه شرحی کافی در مورد پوشش اسلامی یاری دهد پراکنده و ناقص است، ولی با استفاده از آثاری که محققان اروپایی در این زمینه تألیف کردهاند این کاستی تا حدودی جبران میشود. از اینرو، نوشته حاضر علاوه بر بررسی آثار مسلمانان در باب پوشش اسلامی، به نوشتههای غربیها دربارة این موضوع نیز پرداخته؛ همچنین غالباً از منابع مزبور نمونههایی هم در زمینه پوشاک مسلمانان ارائه داده است.
اسلامی
پوشش
لباس
پوشاک
2010
08
23
120
140
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_104807_6f10cea1b36e2be83a031604feb8db1a.pdf
مشکوة
مشکوة
1683-8033
1683-8033
1389
29
2
ویژگیهای رجالی کتاب اختیار معرفة الرجال
سید حسین
کنعانی
علم رجال یکی از دانشهای اساسی در بهرهگیری از احادیث معصومین است. هماکنون اختیار معرفةالرجال یکی از مهمترین کتب رجالی شیعه در میان اصول چهارگانه این علم است که به روش علمای متقدم توسط فردی خبره، متخصص و بصیر به حدیث و رجال نگارش یافته است. امتیازات فنی این کتاب، مانند: کاربرد دقیق اصطلاحات، معرفی مبسوط فرق شیعه، جایگاه معصومین در علم رجال، مباحث رجالی بسیار مهم و دقیق چون «اصحاب اجماع» و غیره نشان میدهد که بهرغم برخی نقدها، این کتاب جایگاه علمی مهمی در مباحث رجالی دارد.
حدیث
رجال
اختیار معرفةالرجال
ابوعمرو کشی
محمد بن عمر بن عبدالعزیز
2010
08
23
141
153
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_104809_e4beda1f1a97efb7b4652f8595d9b5dd.pdf
مشکوة
مشکوة
1683-8033
1683-8033
1389
29
2
نقدی بر مقالۀ «رسم المصحف، ویژگیها و دیدگاهها»
جواد
آسه
در این مقال به نقد و بررسی ادلّه نگارنده بر توقیفی بودن رسمالخط قرآن پرداخته شده، و این نتایج به دست آمده است: 1. رسمالخط قرآن توقیفی نیست. 2. اصطلاح رسم العثمانی صحیح است. 3. میتوان بخش قابل توجهی از دلایل اختلاف نگارش کلمات در رسمالخط قرآن را بر اساس اختلاف قراءات آشکار ساخت. 4. اختلاف نگارش کلمات در رسمالخط قرآن بر اساس معنی نیست، بلکه چه بسا بتوان بخش عمدهای از آن را زاییدة اختلاف قراءات دانست. 5. بهنظرمیرسد همانطور که قرآن در به کارگیری ادبیات عرب شیوهای نو در نینداخته است در نگارش قرآن نیز چنین کرده و چون و چند آن را به مردم وانهاده است.
رسمالخط قرآن
توقیفی بودن رسمالخط قرآن
رسمالخط عثمانی
رسمالخط عثمان طه
اختلاف قراءات
2010
08
23
154
163
https://mishkat.islamic-rf.ir/article_104811_0735431a4e1d515db13bee73a715f9de.pdf