صنعت التفات و ارائه ترجمه‌ای روان از آیه 22 سورۀ یونس

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسنده

دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان

چکیده

صنعت التفات از صنایع بلاغی و از زیر شاخه های علم معانی است و تغییر ضمایر، مشهورترین نوع التفات در قرآن است. آیه 22 سوره یونس به سبب التفات های متعددی که در آن رخ داده، در زمرۀ آیات شاخص از این نوع به شمار می آید. مفسران پیرامون تأثیر این صنعت ادبی در التفات از خطاب به غیاب آرای گوناگونی ارائه دادهžاند که تحقیر و روی گردانی از مخاطب را می توان برجسته ترین نظریه دراین باره دانست. برخی از مترجمان قرآن نیز با هدف حفظ ظاهر متن قرآن، التفات را در زبان مقصد (فارسی) بازگردانی نموده که به سبب تعارض با ساختار آن زبان، ترجمه ای نامفهوم از آن پدید آمده است. گروهی نیز با در نظر گرفتن وظیفۀ ترجمه که انتقال پیام به روان ترین شکل ممکن است، حفظ ساختار زبان مقصد را اولویت بخشیده و همه ضمایر آیه، اعم از مخاطب و مغایب را به شکل مخاطب بازگردانی کرده و ترجمه ای سلیس، روان و قابل فهم عرضه نمودهžاند. این مقاله پس از تبیین دیدگاه های گوناگون در بازگردانی التفات در این آیه با استمداد از سبک شناسی ترجمۀ متون و اصول لازم در بازگردانی آنها، دیدگاه گروه دوم را برگزیده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Art of Attention Shift and Presenting a Smooth Translation of Āya 22 of Sūrat al-Yūnus

نویسنده [English]

  • Muhammad Reza Haji Esma’ili
چکیده [English]

Art of attention shift (iltifāt) is among the rhetorical figures and a subdivision of semantics of syntax (‘lm al-ma’ānī); as the change of pronouns is the most popular type of iltifāt in the Qur’ān. Because of many iltifāts occurred in it, āya 22 of Sūrat al-Yūnus is among the typical āyas of this kind. Interpreters have presented various opinions concerning the impact of this figure of speech on shifting attention from direct addressee to the addressee in absence, of which the most outstanding theory in this respect can be known to be the humiliation of and turning away from the addressee. A group of translators of the Qur’ān have also translated the shift of attention into the target language (Persian) with the intention of preserving the exterior of the Qur’ān’s text, which due to its contradiction with the structure of that language, an unintelligible translation has been provided. Furthermore, taking into consideration the duty of translation that is transferring messages in the most fluent ways possible, another group have prioritized the preservation of the target’s language structure, turned all the pronouns of the āya, including the addressees and the addressees in absence, into direct addressees, and provided a fluent translation. After elucidating various viewpoints concerning redirecting attention shift in this āya with the assistance of stylistics of translation of text and the related principles turning them, this article has selected the second group.

کلیدواژه‌ها [English]

  • art of intention shift
  • translation of the Qur’ān
  • interpretation of the Qur’ān
  • āya 22 of Sūrat al-Yūnus
  1. قرآن کریم
  2. آذرنوش، آذر تاش، تاریخ ترجمه از عربى به فارسى، انتشارات سروش، تهران، 137۵.
  3. آیتی، عبد المحمد، ترجمه قرآن (آیتی)، انتشارات سروش، تهران، چاپ چهارم، 137۴ش.
  4. ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، بی نا، بی جا، بی تا.
  5. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، یوسف خیاط، قم، دارصادر، 1۴1۴ق .
  6. الهى قمشه‏اى، مهدى، ترجمه قرآن( الهى قمشه‏اى)، انتشارات فاطمة الزهراء، قم، چاپ دوم، 1380ش.
  7. اندلسى، ابو حیان محمد بن یوسف، البحر المحیط فى التفسیر، تصحیح و تحقیق صدقی محمد جمیل، دار الفکر، بیروت، 1۴20 ق.
  8. بروجردى، سید محمد ابراهیم، ترجمه قرآن( بروجردى)، انتشارات صدر، تهران، چاپ ششم، 13۶۶ش.
  9. حری، ابوالفضل، «بررسی شگرد التفات در پرتو ساختار اطلاعات گفتمان»، فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، 1390
  10. حسینی زبیدی، محمد مرتضى‏، تاج العروس من جواهر القاموس‏، على، هلالى و سیرى، على‏، دارالفکر، بیروت‏، 1۴1۴ق.
  11. دهخدا، علی اکبر، لغتنامه، انتشارات دانشگاه تهران، 1377ش.
  12. رادمرد، عبدالله و هما رحمانی، «کاربرد التفات در بافت کلام الهی»، فصلنامه لسان مبین، شماره8، 1391ش.
  13. رحمانی، هما و عبدالله رادمرد، عبد الله، بازنگری معنایی در التفات بلاغی و اقسام و کارکردهای آن، مجله جستارهای ادبی، شماره 17۶، 1391ش.
  14. زاهد پور، علی، تأثیر آموزه های بلاغی (علم معانی) در ترجمه از عربی به فارسی، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، رشته ادبیات عرب، دانشکده زبان های خارجی دانشگاه اصفهان، 1390ش.
  15. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، بیروت، دارالمعرفه، 19۵3ق.
  16. طباطبایی، محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوى همدانى، دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرّسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ پنجم،‌137۴ش.
  17. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، با مقدمه محمد جواد بلاغى، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش.
  18. عاملى، ابراهیم، تفسیر عاملى، تصحیح و تحقیق علی‌اکبر غفاری، انتشارات صدوق، تهران، 13۶0ش.
  19. عکبرى، عبدالله بن حسین، التبیان فى اعراب القرآن، بیت الافکار الدولیه، عمان- ریاض، بی‌تا، اول
  20. علی پور، حامد، صنعت التفات و اهداف آن در قرآن کریم، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ علوم قرآن و حدیث، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی مطهری فردوسی مشهد، 1390ش.
  21. فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، دار احیاء التراث العربى، بیروت، چاپ سوم،‌1۴20 ق.
  22. فولادوند، محمد مهدى، ترجمه قرآن( فولادوند)، هیئت علمى دارالقرآن الکریم( دفتر مطالعات تاریخ ومعارف اسلامى)، دار القرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ ومعارف اسلامى)، تهران، 1۴1۵ق.
  23. فیض الاسلام، سید على نقى، ترجمه و تفسیر قرآن عظیم، انتشارات فقیه، تهران، 1378ش.
  24. قرشى، سید على اکبر، تفسیر احسن الحدیث، بنیاد بعثت، تهران، چاپ سوم، 1377ش.
  25. کاویانپور، احمد، ترجمه قرآن (کاویانپور)، سازمان چاپ وانتشارات اقبال، تهران، چاپ سوم، 1378ش.
  26. ناظمیان، رضا، روش هایی در ترجمه از عربی به فارسی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ سوم، 138۶ش.
  27. نیومارک، پیتر، روش‌های ترجمه، بی جا، بی نا، 1981م.
  28. بررسی سایر ترجمه های CD جامع التفاسیر .