پژوهشی در آیه «سَنُقْرِئُکَ فَلا تَنْسـىٰ * إِلَّا مَا شاءَ اللَّهُ »

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسنده

دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم

چکیده

با تأملی در تفسیر آیۀ (سَنُقْرِئُکَ فَلا تَنْسـى * إِلَّا ما شاءَ اللَّهُ إِنَّهُ یعْلَمُ الْجَهْرَ وَ ما یخْفى)(اعلی/6-7)، با مشکلات متعددی مواجه می‌شویم؛ چرا که مفسران برای تفسیر واژه «نسی» و نیز عبارت «إِلَّا ما شاءَ اللَّهُ» در آیه بعد دچار تکلف شده و هر یک سعی کرده‌اند توجیه خاصی برای آن بیاورند تا معنای آیه واضح و قابل فهم و انطباق با عصمت پیامبر(ص) شود. اما این‌گونه توجیهات گاه معقول بوده و گاهی دلیل موجهی برای آن ذکر نشده است. در این نوشتار ابتدا معنای آیه از ابعاد مختلف بررسی گردیده و سپس به ترتیب تاریخی به تبیین نظر مفسران و دیدگاه محدّثان و متکلمان در این خصوص پرداخته و روشن شده است که مباحث مذکور در ذیل آیه با توجه به روند تاریخی و گسترش علم کلام در قرون اخیر بیشترین رشد را داشته و به نظر ارجح نزدیک‌تر است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Research on the Āya, ﴾We shall have you recite [the Qur'an], then you will not forget [any of it] except what Allah may wish)

نویسنده [English]

  • Nancy Sākī
چکیده [English]

With a deliberation on the commentary of the āya, ﴾We shall have you recite [the Qur'an], then you will not forget [any of it] except what Allah may wish. Indeed He knows the overt and what is hidden﴿ (Q. 87:6-7), we encounter various problems, due to the fact that the exegetes have tasked themselves to provide a specific justification for it so that the āya may be clearly understood as complying with the Prophet’s (S.A.W.) infallibility. However, such justifications have sometimes been reasonable and at other times no justified reasons have been mentioned for it. In this article, first, the meaning of the āya has been studied from different perspectives and the viewpoints of the exegetes, the ḥadīth experts, and theologians have been chronologically dealt with in this respect and made clear that the discourses mentioned under the āya have had the most development with regard to the historical trend and the prevalence of theology in recent centuries and seem to be closer to the most preferable view.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • iqrā’ al-Nabī (making the Prophet – S.A.W. – recite)
  • the Prophet’s forgetfulness
  • the Prophets’ infallibility
  • ishā’ al-Nabī (making the Prophet – S.A.W. – forget)

مراجع

  1. ابن حنبل، احمد بن محمد، المسند، دارصادر، بیروت، بی‌تا.
  2. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، دارالجیل، بیروت، 1411ق.
  3. آلوسی، محمود، روح المعانی، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1415ق.
  4. انیس، ابراهیم و  همکاران، معجم الوسیط، مکتب نشر الثقافة الاسلامیه، تهران، 1372ش.
  5. بخاری، محمد بن اسماعیل، الصحیح، دارالمعرفه، بیروت، 1406ق.
  6. بلاغی، محمدجواد، آلاءالرحمن فی تفسیر القرآن، مؤسسه بعثت، تهران، 1420ق.
  7. تستری، محمد تقی، قاموس الرجال، مؤسسه نشر اسلامی جامعه مدرّسین قم، قم، 1419ق.
  8. جرجانی، حسین بن حسن، جلاء الاذهان و جلاء الاحزان، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1377ش.
  9. حر عاملی، محمد بن الحسن، وسایل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، تحقیق و نشر مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، چاپ دوم، قم، 1414ق.
  10. حسینی همدانی، محمدحسین، انوار درخشان، کتاب فروشی لطفی، تهران، 1404ق.
  11. حسینی شاه عبد العظیمی، حسین بن احمد، تفسیر اثنا عشری، میقات، تهران، 1363ش.
  12. حلی، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، تحقیق و تعلیق حسن حسن زادۀ آملی، مؤسسه نشر الاسلامی، قم، 1417 ق.
  13. راغب اصفهانی، محمد حسین، المفردات فی غریب القرآن، دارالعلم، بیروت، 1412.
  14. زمخشری، جارالله، الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل، دارالکتاب العربی، بیروت، 1407ق.
  15. سبحانی، جعفر، الالهیات علی الکتاب و السنة و العقل، تلخیص علی ربانی، مؤسسه امام صادق7، قم، 1428ق.
  16. شبر، سیدعبدالله، الجوهر الثمین فی تفسیرالکتاب المبین، مکتبة الألفین، کویت، 1407ق.
  17. سیوری، جمال الدین مقداد بن عبدالله، ارشاد الطالبین، تحقیق مهدی رجائی، مکتبة آیة الله مرعشی، قم، 1405ق.
  18. صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیرالقرآن ‌بالقرآن، انتشارات فرهنگ اسلامی، قم، 1365ش.
  19. ابن بابویه، محمدبن علی (شیخ صدوق)، من لایحضره الفقیه، مؤسسه انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، بی‌تا.
  20. صفی‌پور، عبدالرحیم، منتهی الأرب فی لغة الادب، انتشارات سنایی، بی‌جا، بی‌تا.
  21. طالقانی، سید محمود، پرتوی از قرآن، شرکت سهامی انتشار، تهران، 1362ش.
  22. طباطبایی، محمدحسین، المیزان، انتشارات جامعه مدرّسین حوزه علمیه قم، قم، 1417ق.
  23. طبرسی، حسن بن فضل، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1372ش.
  24. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع‌البیان فی تفسیر القرآن، دارالمعرفه، بیروت، 1412ق.
  25. طوسی، محمد بن الحسن، تهذیب الاحکام، دارالکتب الاسلامیه، تهران، بی‌تا.
  26. طیب، عبدالحسین، اطیب البیان، کتاب‌فروشی اسلام، بی‌جا، 1366ش.
  27. فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح‌الغیب، مرکز نشر مکتب الاعلام الاسلامی، بی‌جا، 1413ق.
  28. فیومی، احمد، مصباح المنیر، منشورات دارالهجره، قم، 1405ق.
  29. قرشی، علی اکبر، احسن الحدیث، بنیاد بعثت، تهران، 1377ش.
  30. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1364.
  31. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، مؤسسه الوفاء، بیروت، 1404ق.
  32. مسلم بن حجاج، الصحیح، دارالمعرفه، بیروت، 1406ق.
  33. 33. معرفت، محمد هادی، صیانة القرآن عن التحریف، تهران، 1386.
  34. مغنیه، محمدجواد، التفسیر المبین، بنیاد بعثت، قم، بی‌تا.
  35. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1375ش.
  36. مکی عاملی، محمد بن جمال الدین، ذکری الشیعة فی احکام الشریعه، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم، 1419ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار