تحلیل زیبایی‌شناختی بر سخن حضرت زینب(س) «ما رأیتُ اِلّا جَمیلاً»

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تربیت مدرّس و نیز مدرّس دانشگاه پیام نور - مرکز یاسوج

2 کارشناس ارشد هنر اسلامی، دانشگاه تربیت مدرّس و عضو هیئت علمی دانشکدة هنر دانشگاه بیرجند

چکیده

زینب کبری در حوادث جان‌گداز کربلا، به مقام انسان کاملی می‌رسد که شهادت برادر بزرگوار و دیگر یاران را «زیبا» می‌خواند. ایشان حقیقت دین را شناخت اسمای حُسنای خداوند برای سلوک و وصال جمال مطلق الهی در واقعه کربلا می‌داند.
در مقالة حاضر سعی شده است جایگاه و شخصیت حضرت زینب بر اساس آموزه‌های اسلامی و تعالیم قرآن، همچنین شناخت تفکر روشنگرانة ایشان با توجه به جملة حکیمانة «ما رأیتُ الاّ جمیلاً» بیان گردد. آنچه بیش از همه حائز اهمیت است علاوه بر ویژگی‌های شخصیتی ایشان، نگرش عمیق بانو دربارة واقعه کربلا، به ویژه عاشورا و تبیین ماهیت موضوعاتی چون فتوت، نور و شهادت، حُسن، جایگاه عاشق و تجلی عشق در خطابة این بانوی گران‌قدر است. شیوة پژوهش، تحلیلی و تطبیقی می‌باشد و منابع به صورت کتابخانه‌ای و با استفاده از دیدگاه متفکران دینی و از منظر هنر اسلامی گردآوری شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Aesthetic Analysis of Hazrat Zaynab’s (S.A.) Saying, “Mā ra’aytu illā jamīlā”

نویسندگان [English]

  • Fātima Shafī‘ī 1
  • Ārizū Pāydarfard 2
1
2
چکیده [English]

In the heart-rending tragedy of Karbalā, Zaynab Kubrā (S.A.) achieves the status of the perfect human being who views the martyrdom of her brother and his companions as “beautiful”.
It is tried, in the present article, to explain the status and personality of Hazrat Zaynab (S.A.) on the basis of Islamic doctrines and the teachings of the Qur‘ān as well as recognition of her intellectual thinking in relation to her wisely saying, “Mā ra’aytu illā jamīlā” (I saw nothing but beauty). What is of most importance besides her personality characteristics, is her profound insight concerning the tragedy of Karbalā, especially ‘Āshūrā and the elucidation of the nature of such issues as spiritual chivalry (futuwwat), light and martyrdom, beauty (husn), the status of love, and the manifestation of love in the sermon of this noble lady. The research method is that of analytical-comparative and the sources have been compiled by library method using the viewpoints of religious thinkers and from an Islamic arts perspective.

کلیدواژه‌ها [English]

  • personality of Zaynab (S.A.)
  • beauty
  • the art of Āshūra
  • hūsn from the viewpoint of Zaynab (S.A.)
  • “Mā ra’aytu illā jamīlā” (I saw nothing but beauty)
  1. بحق، سید محمد، زینب غزل سرودة فاطمه، قم، نشر میم، 1385ش.

  2. بلخاری قهی، حسن، قدر، نظریة بنیادی هنر، معماری و زیبایی در تمدن اسلامی، تهران، دبیرخانه هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و نظر، 1387ش.

  3. بورکهارت، جاودانگی و هنر، ترجمة سید محمد آوینی، تهران، برگ، 1370ش.

  4. پازوکی، شهرام، حکمت هنر و زیبایی در اسلام، تهران، نشر فرهنگستان هنر، 1384ش.

  5. جزائری، سید نورالدین، ویژگی‌های حضرت زینب(خصائص الزینبیه)، تحقیق: ناصر باقر بیدهندی، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، 1379ش.

  6. جعفری، محمدتقی، هنر و زیبایی در اسلام، تهران، دفتر نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1369ش.

  7. حکمت، نصرالله، حکمت و هنر و زیبایی در عرفان ابن عربی(عشق، زیبایی و حیرت)، تهران، مؤسسه ( متین)، 1389ش.

  8. خمینی، روح‎الله، شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی;، 1376ش.

  9.   رودگر، محمدجواد، سرّ لیلة القدر: فاطمه زهرامظهر لیلة القدر: عرفان از دیدگاه حضرت زهرا3، قم، انتشارات وثوق، 1387ش.

  10. سلیمانی، زهرا، «جلوه‌های بلاغت در کلام پیام‎آور عاشورا، حضرت زینب3»، سفینه، سال ششم، ش2، 1388ش.

  11. سهروردی، شهاب الدین یحیی بن حبش، مجموعه مصنفات، تصحیح و مقدمه هانری کربن، سید حسین نصر و نجف‌قلی حبیبی، چاپ دوم: تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375ش.

  12. شبیری، اعظم، سیمای زن در آیینة تاریخ، با همکاری هستة علمی پژوهشی مدرسة علمیة حضرت رقیه3 کاشمر، چاپ دوم: قم، نشر هاجر(وابسته به مرکز مدیریت حوزه‌های علمیة خواهران)، 1387ش.

  13. صادقی اُرزگانی، محمدامین، جلوه‌های عرفانی نهضت حسینی، چاپ دوم: قم، مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم)، 1386ش.

  14. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمة جواد حجتی کرمانی، قم، دارالعلم، 1348ش.

  15. عاشور، سید علی، موسوعة زینب الکبری بنت امیرالمؤمنین علیّ بن ابی‌طالب7، مواقف و محطات فی حیاة زینب، بیروت، دار نظیر عبود، 1429ق/2009م.

  16. فهیمی‌فر، اصغر، «جستاری در زیبایی‌شناسی هنر اسلامی»، پژوهشنامة فرهنگستان هنر، ش2، 1388ش، 72-76.

  17. کربن، هانری، تاریخ فلسفة اسلامی، ترجمة جواد طباطبایی، تهران، انتشارات کویر انجمن ایران‌شناسی فرانسه، 1373ش.

  18. ـــــــــــــــ ، مجموعه مقالات (تحلیلی از آیین جوانمردان)، ترجمة احسان نراقی، تهران، نشرنو، 1363ش.

  19. کریمیان سردشتی، نادر، «پژوهشی درباره اهل فتوت»، کتاب ماه هنر، ش31 و 32، فروردین و اردیبهشت 1380ش، ص40-46.

  20. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403ق/ 1983م.

  21. محد‌ّثی، جواد، «تحلیلی بر کلام حضرت زینب3 که فرمود: «ما رأیتُ الّا جمیلاً»، پرسمان، فروردین، 1381، پیش شماره، ص10-20.

  22. مددپور، محمد، تجلیات حکمت معنوی در هنر اسلامی، تهران، امیرکبیر، 1390ش.

  23. ـــــــــــــــ ، حکمت انسی و زیباییشناسی عرفانی هنر اسلامی، چاپ سوم: تهران، سوره مهر، 1387ش.

  24. مصباحی، فریده، زیباییشناسی از منظر بانوی کربلا، نشریه الکترونیکی، قم، مؤسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان، 29/10/1378.

  25. مطهری (الهامی)، مجتبی، هنر قدسی، تهران، اطلاعات، 1385ش.

  26. مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، جلد سوم، چاپ نهم: تهران، انتشارات صدرا، 1368ش.

  27. معمارزاده، محمد، تصویر و تجسم عرفان در هنرهای اسلامی، اسلامی، تهران، الزهرا، 1386ش.

  28. یثربی، سید یحیی، شریعت در قلمرو عرفان، تهران، کانون اندیشه جوان، 1386ش.