سادات موسوی مشهد و نقش آنان در اداره حرم مطهر امام رضا(ع)

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسنده

بنیاد پژوهشهای اسلامی _ گروه دائرةالمعارف

چکیده

سادات موسوی از نسل حمزة بن موسی الکاظم(ع) از جمله ساداتی هستند که از قرن چهارم وارد مشهد شدند و اداره امور حرم و نقابت سادات را بر عهده گرفتند. آنان تا اواخر عصر تیموری این مهم را عهده‌دار بودند. در این زمان به تدریج جای آنان را سادات رضوی، نسلی از موسی مبرقع، فرزند امام جواد(ع) گرفتند، تا اینکه شاه تهماسب اوّل صفوی در تشکیلات حرم تغییراتی داد و متولیانی از سوی خود در حرم گمارد. سادات موسوی اگر چه به عنوان متولی انتخاب نشدند، ولی همچنان در تشکیلات حرم، مشاغلی را در دست داشتند. در این مقاله سعی شده که شجره سادات موسوی مشهد بازسازی و نقش هر یک از آنان در تشکیلات حرم مطهر روشن شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Mūsawī Sādāt of Mashhad and their Role in Managing the Holy Shrine of Imam al-Rizā (A.S.)

نویسنده [English]

  • Reza Naqdi
چکیده [English]

Family descendants of Imam Mūsā al-Kāzim (A.S.) through the progeny of Hamza b. Nūsā al-Kazim (A.S.) are among the Sādāt who entered Mashhad since fourth/tenth century and undertook the management of the Holy Shrine and the chieftainship of the Sādāt. They kept this important position toward the latter days of Timurid period. At this period, Sādāt Razawī, i.e. the progeny of Mūsā Mubarqa‘, son of Imam al-Jawād (A.S.) gradually began to replace the former, until the Safavid Shāh Tahmāsb I made some alterations in the Holy Shrine’s establishments and appointed some custodians there on his behalf. Although not appointed as custodians, Sādāt Razawī continued to hold positions in the Holy Shrine’s administration. This article tries to reconstruct the genealogy of Sādāt Razawī (descendantsof Imam al-Rizā – A.S.) and clarify the role of each one of them in the Holy Shrine’s establishment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Shrine of Imam al-Rizā (A.S.)
  • Sādāt Mūsawī
  • Mashhad
  • chieftainship of Sādāt Razawī
  1. ابن اثیر، عزالدین، تاریخ کامل (تاریخ بزرگ اسلام و ایران)، ترجمه خلیلی و حالت، تهران، کتب ایران، بی‌تا.
  2. ابن بطوطه (1361)، سفرنامه، ترجمه محمدعلی موحّد، تهران، علمی و فرهنگی، 1361ش.
  3. اذکایی، پرویز، «سادات موسوی»، دایرة المعارف تشیع، جلد نهم، تهران، نشر شهی محبی، 1371ش.
  4. اوکتایی، عبدالعلی، فهرست کتابخانه آستان قدس رضوی، مشهد، آستان قدس رضوی، 1325ش.
  5. بحرالعلوم گیلانی، محمدمهدی، امامزادگان ری، قم، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی گرگان، 1379ش.
  6. بخاری، ابی‌نصر، سرّ السلسلة العلویه، نجف، انتشارات شریف رضی، 1381ق.
  7. بناکتی، تاریخ بناکتی، به کوشش جعفر شعار، تهران، انجمن آثار ملی، 1348ش.
  8. بیهقی، ابوالحسن علی بن زید، لباب الانساب و الالقاب و الاعقاب، تحقیق السید مهدی الرجائی، قم، منشورات مکتبة آیةالله المرعشی، 1410ق.
  9. ترکمان، اسکندر‌بیگ(1382)، تاریخ عالمآرای عباسی، زیر نظر با تنظیم فهرست‌ها و مقدمه ایرج افشار، تهران، امیرکبیر، 1382ش.
  10. تهماسب صفوی، تذکره طهماسب، با مقدمه و فهرست اعلام امرالله صفری، تهران، شرق، 1363ش.
  11. ثعالبی، ابومنصور، ثمارالقلوب فی المضاف و المنسوب، پارسی‌گردان:رضا انزابی‌نژاد، مشهد، دانشگاه فردوسی، 1376ش.
  12. جوینی، عطاملک، کتاب تاریخ جهانگشای، به همت محمد رمضانی، تهران، پدیده (خاور)، 1366ش.
  13. حافظ ابرو، شهاب‌الدین عبدالله، زبدة التواریخ، تصحیح و تعلیقات سید کمال حاج سید جوادی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1380ش.
  14. حسینی، عبدالمؤمن بن ابوالقاسم، کتابچه موقوفات آستان قدس رضوی، خطی شماره عمومی 8557، کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی.
  15. خنجی، فضل‌الله بن روزبهان، وسیلة الخادم الی المخدوم در شرح صلواتچهارده معصوم، به کوشش رسول جعفریان، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیة‌الله مرعشی نجفی، 1372ش.
  16. خوافی، فصیح، مجمل فصیحی، تصحیح محمود فرّخ، مشهد، باستان، 1339ش.
  17. رضائی برجکی، اسماعیل، «قبر سبز، مدفن سید نظام‌الدین علیشاه موسوی»، مشکوة، پاییز 1388، شماره 104.
  18. روملو، حسن‌بیک، احسن التواریخ، تصحیح عبدالحسین نوائی، تهران، بابک، 1375ش.
  19. سیدی، مهدی، گنبد خشتی، مشهد، سگال، 1380ش.
  20. ضامن بن شدقم الحسینی المدنی، تحفة الازهار و زلال الانهار فی نسبابناء الائمة الاطهار، تحقیق و تعلیق کامل سلمان الجبوری، تهران، دفتر نشر میراث مکتوب، 1378ش.
  21. صفی‌الدین محمّد بن تاج‌الدین علی، الاصیلی فی انساب الطالبییّن، حققه، السیّد مهدی الرجائی، قم، کتابخانه عمومی آیةالله مرعشی، 1376ش.
  22. فیض، عباس، کتاب بدر فروزان، قم، بنگاه چاپ قم، 1324ش.
  23. قمی، قاضی احمد، گلستان هنر، تصحیح و اضافات احمد سهیلی خوانساری، تهران، کتابخانه منوچهری، بی‌تا.
  24. ـــــــــــــــ ، خلاصة التواریخ، تصحیح احسان اشراقی، تهران، دانشگاه تهران، 1359ش.
  25. کیاگیلانی، سید احمد بن محمد بن عبدالرحمان، سراج الانساب، تحقیق سید مهدی رجائی، زیر نظر سید محمود مرعشی، قم، منشورات مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی، 1409ق.
  26. مشیخه، نسخه خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، شماره 2143.
  27. مدرس رضوی، محمدتقی، سالشمار وقایع مشهد، به کوشش ایرج افشار، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1378ش.
  28. مدرس رضوی، میرزا محمدباقر، شجره طیبه، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، بازنگری سید مهدی سیدی، مشهد، آهنگ قلم، 1384ش.
  29. مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ترجمه علی‌نقی منزوی، تهران، شرکت مؤلفان و مترجمان، 1361ش.
  30. نوایی، امیر علیشیر، مجالس النفائس، به کوشش علی‌اصغر حکمت، تهران، منوچهری، 1363ش.