تبیین ویژگی های تفسیر عصری درچهار تفسیر موضوعی معاصر

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 معاون دبیرستان آموزش و پرورش

2 استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی _ علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی، واحد آبادان

3 استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی _ علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز

چکیده

تفسیر عصری از مهم‌­ترین رویکردهای تفسیری است که خاستگاه آن پاسخگویی به نیازهای معاصر انسان بر اساس عرضۀ این نیازها به قرآن می‌­باشد. بررسی این رویکرد در یک قالب خاص یا یک دورۀ زمانی مشخص، می­‌تواند در زمینۀ شناخت ماهیت و آگاهی از جایگاه، نقش و تأثیرگذاری آن مفید واقع شود. به­‌رغم اهمیت تفسیر عصری، این رویکرد تاکنون به شکل شایسته مورد توجه قرار نگرفته است. از این جهت، در پژوهش حاضر تلاش شده با مطالعۀ موردی و بررسی تفاسیر موضوعی منشور جاوید، معارف قرآن، پیام قرآن و تفسیر موضوعی قرآن کریم این پرسش بررسی شود:  تفسیر عصری در تفاسیر موضوعی معاصر از چه ویژگی‌هایی برخوردار است؟ بر اساس یافته‌های پژوهش که با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوای کیفی و مطالعه و بررسی منابع تفسیری مورد نظر انجام گرفته، روشن گردید که تفسیر عصری از مهم‌­ترین رویکردها و دغدغه‌­های مفسران موضوعی است که در مجموعه‌های تفسیری مورد نظر نیز بازتاب دارد و این رویکرد در منابع بررسی شده از ویژگی­‌هایی همچون: نگرش فراگیر به موضوعات قرآن، طرح نظام‌مند موضوعات، نگرش طولی به موضوعات، جامع­‌نگری در طرح موضوع، طرح موضوعات برون‌­­قرآنی و توجه به علوم انسانی برخوردار می‌­باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Modern interpretation Characteristics in Four Contemporary Thematic Interpretations

نویسندگان [English]

  • Parivash Hoseinpour 1
  • Saeed Abbasinia 2
  • Seyed Hesamuddin Hosseini 3
1 Deputy High School of Education
2
3
چکیده [English]

Modern interpretation is one of the most important interpretive approaches that originates from responding to contemporary human needs based on the supply of these needs to the Qur'an. Examining this approach in a specific format or a time period can be useful in recognizing the nature and awareness of its position, role and influence. Despite the importance of modern interpretation, this approach has not been properly considered. Therefore, in the present research, by case study and examining the thematic interpretations, Qur'an teachings, Qur'an message and the thematic interpretation of the Holy Qur'an, this question should be examined: What are the characteristics of contemporary interpretation in contemporary thematic interpretations? Based on the research findings, which was carried out using qualitative method analysis and review of the interpretive sources, it became clear that contemporary interpretation is one of the most important thematic commentators' approaches and concerns which are reflected in interpretive collections. In the reviewed sources, this approach has features such as: comprehensive view to Qur'anic issues, topics systematic design, longitudinal view to the topics, comprehensiveness of topic design, extracurricular topics and attention to humanities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • contemporary interpretation
  • thematic interpretation
  • contemporary thematic interpretations
  1. ابوخمسین، هاشم، التفسیر التربوی للقرآن الکریم؛ المبانی و الاتجاهات، مرکز المصطفی العالمیه، قم، 1390ش.
  2. احمدی، حبیب­الله، پژوهشى در علوم قرآن، فاطیما، قم، چاپ چهارم‏، 1381ش.
  3. ایازی، محمدعلی، «تفسیر موضوعی چیست؟»، پیام جاویدان، شمارۀ 1، زمستان 1382ش، ص66_ 73.
  4. __________، قرآن و تفسیر عصری، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، چاپ دوم، 1378ش.
  5. جلیلی، هدایت، تفسیر موضوعی، بوستان کتاب، قم، 1387ش.
  6. __________، روش‏شناسى تفاسیر موضوعى قرآن‏، انتشارات کویر، تهران، 1372ش.
  7. جوادی آملی، عبدالله، انتظار بشر از دین، مرکز چاپ و نشر اسراء، قم، 1393ش.
  8. __________،  تفسیر موضوعی قرآن کریم، مرکز چاپ و نشر اسراء، قم، 1390ش.
  9. حکیم، محمدباقر، علوم القرآن، ترجمۀ محمدعلی لسانی فشارکی، تبیان، تهران، 1378ش.
  10. دایرة المعارف الاسلامیه، ترجمۀ احمد شنتاوى و همکاران، دار المعرفه، بیروت، 1933م.
  11. دیلتای، ویلهم، مقدمه بر علوم انسانی، ترجمۀ منوچهر صانعی دره­بیدی، ققنوس، تهران، 1388 ش.
  12. ذهبی، محمدحسین، التفسیر و  المفسرون، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1396ق.
  13. رجبی، محمود، «تفسیر موضوعی قرآن از منظر استاد محمدتقی مصباح»، قرآن‌شناخت، شمارۀ 2، پاییز و زمستان 1388ش، ص 111_ 146.
  14. رضاداد، علیه، «روش‌های نوین در عرصه تفسیر قرآن» پژوهش دینی، شمارۀ 19، پاییز و زمستان 1388، ص 103_ 116.
  15. رضایی اصفهانی، محمدعلی، «شیوه­های تفسیر موضوعی قرآن کریم»، پژوهش­نامۀ قرآن و حدیث، شمارۀ 6، بهار و تابستان 1386ش، ص 29_ 48.
  16. __________،  منطق تفسیر، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، قم، 1392 ش.
  17. رفیعی محمدی، ناصر، تفسیر علمی قرآن، انتشارات فرهنگ گستر، تهران، 1379ش.
  18. سبحانی، جعفر، منشور جاوید، کتابخانه صدر، اصفهان، 1383ش.
  19. شرقاوی، عفت، الفکر الدینی فی مواجهة العصر (اتجاهات التفسیر فی العصر الحدیث)، دار العودة، بیروت، چاپ سوم، 1979م.
  20. صدر، محمدباقر، المدرسة القرآنیة: التفسیر الموضوعی و التفسیر التجزیئی فی القرآن الکریم‏، دار التعارف‏، بیروت، 1399ق.
  21. __________ ،  سنت­های تاریخ و فلسفۀ اجتماعی در مکتب قرآن، انتشارات رجا، تهران، 1369ش.
  22. عباسی‌نیا، سعید، «تفسیر تجزیه‌ای و تفسیر موضوعی»، گلستان قرآن، شمارۀ 25، مهر 1379ش، ص 36_ 39.
  23. __________ ، مجموعه مقالات اعجاز علمی و نظریه‌پردازی، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، قم، 1396 ش.
  24. علوی­مهر، حسین، آشنایى با تاریخ تفسیر و مفسران‏، مرکز جهانى علوم اسلامى‏، قم، 1384ش.
  25. فتح­الله سعید، عبدالستار، المدخل الى التفسیر الموضوعى، دار التوزیع و  النشر الاسلامیه، قاهره، 1411 ق.
  26. فرامرز قراملکی، احد، روش­شناسی مطالعات دینی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، 1380ش.
  27. مسلم، مصطفی، مباحث فى التفسیر الموضوعى، دار القلم، دمشق، 1410 ق.
  28. مصباح یزدی، محمدتقی، معارف قرآن، مؤسسۀ­ آموزشی و پژوهشی امام خمینی؟ق؟، قم، چاپ هفتم، 1393ش.
  29. معرفت، محمدهادی، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، ترجمۀ علی نصیری و علی خیاط، مؤسسه فرهنگى التمهید، قم، 1379ش.
  30. مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن: روش تازه­ای در تفسیر موضوعی قرآن، دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ نهم، 1392ش.
  31. مؤدب، رضا، روش­های تفسیر قرآن، اشراق، قم، 1380ش.
  32. مهرداد، عباسی، «نگرش ساختاری به سوره‌های قرآن»،  کتاب ماه _ دین، شمارۀ 87، 1383ش، ص 73_ 79.
  33. نصیری، علی، «مبانی کلامی تفسیر موضوعی»، اندیشۀ نوین دینی، شمارۀ 3، زمستان 1384ش، ص 73_ 105.
  34. هادوی­نیا، علی‌اصغر، «علم و دین در پرتو تفسیر موضوعی _ علمی قرآن کریم(کاربرد آن در اقتصاد)»، اندیشۀ دینی، شمارۀ 25، زمستان 1386ش، ص21_  50.
  35. یساقی، علی­اصغر و محمدعلی ایازی، «تحلیل مبانی و رویکرد شهید صدر به تفسیر موضوعی»، فصلنامۀ فقه و تاریخ تمدن، شمارۀ 25، پاییز 1389، ص196_ 217.