مفهوم شناسی محبت در رابطۀ دوسویۀ خدا و بنده

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 فارغ التحصیل کارشناسی ارشد تفسیر قرآن مجید، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکدۀ علوم قرآنی مشهد

2 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکدۀ علوم قرآنی مشهد

چکیده

محبّت، عنصری در رابطۀ دو سویه است که در ارتباط متقابل خداوند و بنده نیز نقش مؤثری دارد. معنای رایج محبّت در میان بندگان، کشش و علاقۀ قلبی است، اما این معنا دربارۀ خداوند ‌تصورپذیر نیست. این مقاله برای استخراج معانی مطرح‌شده دربارۀ این دو محبت، به بررسی آیات، روایات و گفتار دانشمندان پرداخته و دریافته است که محبّت خداوند به بنده، غالباً به تأویل برده شده تا مانع از فرض جسمانیّت برای خداوند باشد؛ به این‌ترتیب، معانی‌ای همچون انعام بندگان، کشف حجاب از قلوب بندگان و رضایت از آنان برای آن مطرح شده است که درواقع آثار محبت الهی هستند. محبت بنده به خدا نیز گرچه با برخی معانی تأویلی روبه‌رو شده، معنای حقیقی آن با دشواری کمتری همراه بوده است. در‌ جریان این محبّت دو سویه، همواره خداوند پیشی‌گیرنده و نخستین دوست‌دارنده است و محبّت بندگان به او نیز محبّتی مضاعف از سوی خداوند به آنان است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Love Conceptology in Relationship between God and the Servant

نویسندگان [English]

  • Samaneh AhmadpoorDehqan 1
  • Elaheh Shahpasand 2
1 فارغ التحصیل کارشناسی ارشد تفسیر قرآن مجید، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکدۀ علوم قرآنی مشهد
2 Assistant Professor at University of Science and Education of the Holy Quran, Faculty of Quranic Sciences in Mashhad
چکیده [English]

Love is an element in the two-way relationship that also plays an effective role in the mutual relationship between God and the servant. The common meaning of love among servants is heartfelt affection, but this meaning is inconceivable about God. In order to extract the meanings of these two kinds of love, this article examines the verses, narrations and scholars' speeches and finds that God's love for the servant is often interpreted to prevent the assumption of physicality for God; Thus, meanings such as rewarding the servants, removing the veil from the hearts of the servants and God's satisfaction by them have been proposed, which in fact are the results of divine love. The servant's love for God, although confronted with some interpretive meanings, has been less difficult in discovering its true meaning. In this mutual love, God is always the forerunner, and the love of His servants for Him is the reflection of God’s love.
article examines the verses, narrations and scholars' speeches and finds that God's love for the servant is often interpreted to prevent the assumption of physicality for God; Thus, meanings such as rewarding the servants, removing the veil from the hearts of the servants and God's satisfaction by them have been proposed, which in fact are the results of divine love. The servant's love for God, although confronted with some interpretive meanings, has been less difficult in discovering its true meaning. In this mutual love, God is always the forerunner, and the love of His servants for Him is the reflection of God’s love.

کلیدواژه‌ها [English]

  • effects of love
  • meaning of love
  • love of God to servant
  • love of servant to God
  • true and interpretive meanings

مراجع

  1. قرآن مجید، ترجمۀ محمد مهدی فولادوند.
  2. ابن ابی‌الحدید، عبد الحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغة، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، قم، 1404ق.
  3. ابن عاشور، محمد طاهر، التحریر والتنویر، الدار التونسیة للنشر، تونس، 1984م.
  4. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللّغة، مکتب الإعلام الإسلامی، قم، 1404ق.
  5. ابن منظور، لسان العرب، دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع_ دار صادر، بیروت، 1414ق.
  6. ازهری، محمّد بن احمد، تهذیب اللّغة، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 2001م.
  7. انصاری، زکریا بن محمّد، نتایج الأفکار القدسیّة فی بیان معانی شرح الرسالة القشیریّة، تحقیق عبدالوارث محمدعلی، دار الکتب العلمیّة، بیروت، 1428ق.
  8. اهوازى، حسین بن سعید، المؤمن، مؤسسة الإمام المهدی؟ع؟، قم، 1404ق.
  9. بهائی، محمد بن حسین، الأربعون حدیثا، مؤسسة النشر الإسلامی، قم، 1415ق.
  10. دحلان، احمد زینی، سراج الطالبین، دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، بیروت، 1426ق.
  11. رازی، یحیی بن معاذ، جواهر التصوّف، مکتبة الآداب، قاهره، 1423ق.
  12. رافعی، علی، محبّت در قرآن و حدیث و تجلّی آن در سیرۀ نبوی و اقوال و احوال عارفان، نشر ادیان، قم، 1389ش.
  13. رحمانی، حجّت الله، محبّت، دوستی و دوست‌یابی از نگاه آیات قرآن کریم، جامعة القرآن الکریم، قم، 1387ش.
  14. رمضانی گیلانی، رضا، محبّت در اسلام، صحیفۀ معرفت، قم، 1391ش.
  15. سرافراز، فریده، کوثر محبّت، بهمن آرا، قم، 1384ش.
  16. سیّد علی‌خان کبیر، الطراز الأول والکناز لما علیه من لغة العرب المعول، مؤسسة آل البیت؟عهم؟ لإحیاء التراث، مشهد، 1384ش.
  17. ـسیّد علی‌خان کبیر، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین صلوات الله علیه، تحقیق محسن حسینی امینی، مؤسسة النشر الإسلامی، قم، 1409قگ
  18. شبّر، سید عبدالله،  الأخلاق، ترجمۀ محمّدرضا جبّاران، مؤسسۀ انتشارات هجرت، قم، 1378ش.
  19. شریف لاهیجی، محمّد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، دفتر نشر داد، تهران، 1373ش.
  20. شیروانی و دیگران، «تأملی در معنای حبّ در قرآن و دلالت های تربیتی آن»، فصلنامۀ پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، ش18، 1392ش، ص113_ 134.
  21. صدرالدینی، علی‌‌رضا، محبّت و مفاهیم اجتماعی آن، رسا، تهران، 1363ش.
  22. طباطبایى، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، 1390ق.
  23. طریحی، فخر الدین بن محمد،  مجمع البحرین، مرتضوی، تهران، 1375ش.
  24. عارفی، داوود، حُبّ در قرآن، سبط النبی، قم، 1388ش.
  25. عسکری، حسن بن عبدالله، الفروق فی اللغة، دار الآفاق الجدیدة، بیروت، 1400ق.
  26. فرید مزیدی، احمد، الإمام الجنید سیّد الطائفتین، دار الکتب العلمیّة، بیروت، 1427ق.
  27. فضل الله، محمد حسین، من وحى القرآن، دار الملاک، بیروت، 1419ق.
  28. فیروز آبادی، محمّد بن یعقوب، القاموس المحیط، مؤسسة الرسالة، بیروت، 2005م.
  29. فیض کاشانی، محسن،  المحجّة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، مؤسسة النشر الإسلامی، قم، 1376ش.
  30. فیض کاشانی، محسن،  الحقائق فی محاسن الأخلاق، تصحیح محسن عقیل، دار الکتاب الإسلامی، قم، 1423ق.
  31. فیض کاشانی، محسن،  گزیدۀ راه روشن (ترجمۀ المحجّة البیضاء)، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، مشهد، 1372ش.
  32. قرائتی، محسن،  تفسیر نور، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، تهران، 1383ش.
  33. قمی مشهدی، محمّد بن محمّدرضا،  کنز الدقائق وبحر الغرائب، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، 1368ش.
  34. کاشفی، محمّدرضا، آئین مهرورزی، دفتر انتشارات اسلامی حوزۀ علمیّه قم، قم، 1376ش.
  35. کلاباذی، محمّد بن ابراهیم، التعرفلمذهبالتصوّف، مطبعة السعادة، مصر، 1933م.
  36. گنابادی، سلطان على‏شاه، بیان السعادة فی مقامات العبادة، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، 1408ق.
  37. گنابادی، سلطان على‏شاه، بیانالسعادةفیمقاماتالعبادة، ترجمۀ رضا خانی و حشمت الله ریاضی، مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران، 1372ش.
  38. مازندرانی، محمّد صالح بن احمد، شرحالکافی، المکتبة الإسلامی، تهران، 1382ش.
  39. محمدی ری‌‌شهری، محمّد، دوستی در قرآن و حدیث، ترجمۀ حسن اسلامی، دار الحدیث، قم، 1379ش.
  40. مصباح یزدی، محمّدتقی، اخلاقدرقرآن، مرکز انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی؟ق؟، قم، 1383ش.
  41. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیرنمونه، دار الکتب الإسلامیّة، تهران، 1374ش.
  42. نوری، حسین بن محمّد تقی، مستدرکالوسائلومستنبطالمسائل، مؤسسة آل البیت؟عهم؟، قم، 1408ق.
  43. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاجالبراعةفیشرحنهجالبلاغة، تحقیق: ابراهیم میانجی، مکتبة الإسلامیّة، تهران، 1400ق.
  44. الهلالی، مجدی، عشقورزیدنبهخدا ازدیدگاهاهلسنت، ترجمۀ مجتبی دو روزی، احسان، تهران، 1388ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار