کاربردی‌سازی الگوی قرآنی کرامت در گونه‌های رفتار ارتباطی

نوع مقاله : علمی _ پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه تهران

2 استادیار علوم قرآن و حدیث پژوهشکده مطالعات توسعۀ جهاد دانشگاهی

چکیده

کاربردی‌­سازی مفاهیم اخلاقی قرآن یکی از نیازهای مهم جامعه امروز است. پاسخگویی به آن با توجه به گسترۀ چندتباری این مفاهیم، نیازمند بهره‌­گیری از رویکردهای میان‌­رشته‌­ای و شیوه‌­ها­یی روشمند است. در این جستار با رویکرد معناشناسی تاریخی و دستاوردهای انسان­‌شناسی، کاربردهای ریشه-واژه «کرم» در زبان­‌های سامی بررسی و با آگاهی از تحول و توسعه معنایی در فضای عصر نزول و نیز به کمک مطالعه معناشناسانه ساختار قرآن و از خلال روابط هم‌نشینی و جانشینی، خوانشی دقیق‌­تر از کاربردهای متنوع این ریشه _­ واژه ارائه می‌شود. این داده‌­ها در دو گروه مفاهیم و مصادیق دسته‌­بندی و سپس از طریق رویکرد تحلیل منطقی بررسی می‌شود. حاصل این کاوش دستیابی به مؤلفه­­های سه­گانه« دهش توأم با شرافت ذاتی در یک رفتار ارتباطی»  خواهد بود. مؤلفۀ «ارتباط» ضرورت بررسی «کرامت» را به مثابه یک رفتار ارتباطی و همچنین آگاهی از ویژگی­‌های ارکان اصلی یک ارتباط یعنی فرستنده، گیرنده و پیام در برقراری یک ارتباط مؤثر آشکار می­‌سازد. بررسی  تحلیل کاربردهای قرآنی ریشه­ _ واژه «کرم»، الگوی ارتباطی بر پایه ارتباط «رب» در قالب ربوبیت و با بیشترین بسامد از یک سو و رسولان الهی از سوی دیگر ارائه می‌کند که دستاورد آن تعالی روابط انسان با خالق و بهبود روابطش با خود، با دیگران و با محیط زیست است. اینکه طرفین ارتباط (ارتباط­گر و ارتباط­گیر) بر مبنای الگوی قرآنی باید دارای چه ویژگی­‌هایی باشند و  دستاوردهای این الگو برای دیگر گونه‌­های رفتار ارتباطی چیست؟ سؤالاتی است که این پژوهش از طریق مطالعه‌­ا‌‌ی توصیفی_ تحلیلی و با هدف کاربردی­‌سازی مفهوم قرآنی کرامت درصدد پاسخگویی به آن‌هاست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Qur'anic Model of Dignity Application in Communication Behavior

نویسندگان [English]

  • Ahad Faramarz Gharamaleki 1
  • Maryam Qasem Ahmad 2
1 Professor, Department of Philosophy and Theology, University of Tehran
2 Faculty Member of Tehran Academic Center for Education Culture and Research Organization
چکیده [English]

Applying Qur'anic moral concepts is one of the important needs of the society, and responding to it due to these concepts' multi-generational scope, often requires the use of interdisciplinary approaches and methods. In this regard, we have tried to analyze "generosity" (karam) applications in Semitic languages through historical semantics and anthropological achievements approaches. Also, through the semantic study of the Qur'an structure and through the paradigmatic and syntagmatic relations, we will present a more accurate understanding of this word’s various applications. These data can be categorized into two groups of concepts and examples and then analyzed through logical analysis approach. The result of this research will be to achieve the three components of "generosity combined with dignity inherent in a communication behavior". The "communication and relationship" component reveals the necessity of investigating "dignity" as a communication behavior. It also reveals the knowledge of the communication's main elements characteristics; sender, receiver, and the message. Examining the analysis of the Qur'anic application of the word "generosity" indicates an excellent pattern in this regard, which is based on the connection of "Lord" in the form of Lordship with the highest frequency on the one hand and divine messengers on the other hand. This pattern can be studied in other types of communication behavior and lead to satisfaction and then improve human relations with the Creator, with oneself, with others and with the environment. Based on the Qur'anic model, what characteristics the communication parties (the communicator and the receiver) should have, and what are the achievements of this model for other types of communication behavior, are the questions that this research seeks to answer through a descriptive-analytical study with the aim of applying the Qur'anic concept of dignity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • dignity
  • Lord
  • semantics
  • anthropology
  • communication behavior
  • message
  • honorable generosity
  • effectiveness
  • respect

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. نهج‌البلاغه، شرح ابن ابی‌الحدید.
  3. آذربایجانی، مسعود، «سنجش مفاهیم اخلاقى»، مجله اخلاق وحیانی، سال اول ، شماره 2، 1391.
  4. اســلامی‌نســب، روان‌شناســی اعتمــاد بــه نفــس، انتشارات مهرداد، تهــران، 1373ش.
  5. بدار، لوک و همکاران، روان‌شناسی اجتماعی، ترجمه حمزۀ گنجی، ساوالان، تهران، 1393.
  6. پالمر، فرانک؛ نگاهی تازه به معنی­شناسی، ترجمه کوروش صفوی، کتاب ماد، تهران، 1366.
  7. جابرورزنه، علیرضا، بررسی تحلیلی کرامت و عزت نفس در قرآن و روان‌شناسی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، 1388.
  8. رشید رضا، محمد، تفسیر المنار، الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1990.
  9. ریوِن، ویم، ثواب و عقاب، ترجمۀ محمد طاهر ریاضی ارسی، دائرة‌المعارف قرآن لیدن)، حکمت، تهران، 1392.
  10. سانح، لامین، شکر و کفران، ترجمۀ حسین خندق‌آبادی، دائرة‌المعارف قرآن، ج3، حکمت، تهران، 1394.
  11. سبحانی‌نیا، محمدتقی، «ارکان تلقی انسان از خود و تأثیر آن در رفتارهای اخلاقی او»، انسان‌پژوهی دینی، دوره 8، شماره 26، پاییز و زمستان 1390.
  12. سرمد، زهره، عباس بازرگان و الهه حجازی، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، آگاه، تهران، 1381.
  13. سیف، علی‌اکبر، روان‌شناسی پرورشی، انتشارات آگاه، تهران، 1376.
  14. شعاری‌نژاد، علی‌اکبر، فرهنگ علوم رفتاری. امیرکبیر، تهران، 1364.
  15. صادقی، هادی و محمدتقی سبحانی‌نیا، «جایگاه شناخت خود در رفتار اخلاقی انسان»، پژوهشنامه اخلاق، ش32، تابستان 1390.
  16. طبرسی، فضل بن حسن‏، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ناصرخسرو، تهران، 1372.
  17. غباری بناب، باقر، «طرح تهیه مقیاس اندازه‌گیری توکل به خدا»، دانشگاه اسلامی، بهار، شماره4، 1377.
  18. فرامرز قراملکی، احد و عبدالهادی فقهی­زاده، مریم قاسم­احمد، «مؤلفه­های معنایی ماده­ی «کرم» در قرآن بر اساس معناشناسی ساختاری و رویکردهای تحلیلی _ منطقی»، پژوهش‌های قرآن وحدیث، دوره 50، شماره ( 1 )، بهار و تابستان 96.
  19. فرامرز قراملکی، احد و همکاران، اخلاق حرفه‌ای در تمدن ایران و اسلام، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران، چاپ دوم، 1388.
  20. فرامرز قراملکی، احد و همکاران، اخلاق حرفه‌ای در تمدن ایران واسلام، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران، 1386.
  21. فرامرز قراملکی، احد، روش‌شناسی مطالعات دینی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، 1385.
  22. فرامرز قراملکی، احد، قدرت انگاره، مجنون، تهران، 1395.
  23. فرامرز قراملکی، احد، منطق 1، انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران، 1373.
  24. فرگاس، جوزف، پی، روان‌شناسی تعامل اجتماعی (رفتار میان‌فردی)، ترجمه خشایاربیگی و فیروزبخت، ابجد، تهران، 1394.
  25. فرهنگی، علی اکبر و عباس‌علی رستگار، «ارائه وتبیین مدل انگیزشی مبتنی بر معنویت کارکنان»، دو ماهنامه علمی پژوهشی دانشگاه شاهد، دی 1385.
  26. فرهنگی، علی اکبر، «رفتار ارتباطی و سازمان»، تحول اداری، شمارۀ 2 و 3، بهار 1376.
  27. فرهنگی، علی اکبر، ادراک و رفتار اجتماعی. دانشگاه انقلاب، 48 تا 50، شمارۀ 37، تیر 1363.
  28. فرهنگی، علی اکبر، ارتباطات انسانی(ج2)، رسا، تهران، 1392.
  29. فرهنگی، علی اکبر، مبانی ارتباطات انسانی(ج1)، رسا، تهران، 1387.
  30. فولتز، ریچارد و دنی فردریک و عزیزان بهارالدین، اسلام و محیط زیست، ترجمه خواجه حسینی، جهاد دانشگاهی مشهد، 1393.
  31. فیض کاشانی، ملا محسن‏، تفسیر الصافى، ‏الصدر، تهران، 1415.
  32. قاسم احمد، مریم، تحلیل مفهومی‌کرامت در قرآن و روایات در پرتو دانش معناشناسی و ملاک‌های سنجش آن در رفتار ارتباطی، دانشگاه تهران. رساله دکتری، 1396.
  33. کارگر حاجی آبادی، محمد حسین، «رویکرد جامعه شناختی به اقتصاد در چارچوب «نظریۀ عمومی کنش»، اندیشه صادق، شماره 11و 12، بی‌تا.
  34. محسنیان‌راد، مهدی، ارتباط‌شناسی، چاپ شانزدهم، سروش، تهران، 1395.
  35. مساعد، علی و محسن منطقی، ارتباطات درون‌فردی از نظر اسلام، اسلام وپژوهش‌های مدیریتی، بهار 1391، ص105_ 130.
  36. مصباح یزدى، محمدتقى، آموزش فلسفه، سازمان تبلیغات اسلامی، تهران،
  37. مطیع، مهدی و اعظم‌السادات حسینی، «تبیین معناشناختی آثار قول از دیدگاه قرآن کریم»، مطالعات قرآن و حدیث، سال پنجم، شمارۀ دوم _ بهار و تابستان 1391.
  38. مهدوی کنی، صدیقه، ساختار گزاره‌های اخلاقی قرآن، دانشگاه امام صادق؟ع؟، تهران، 1388.
  39. میبدى، احمد بن محمد، خلاصه تفسیر ادبى و عرفانى قرآن مجید به‌فارسى از کشف الاسرار، اقبال‏، تهران، 1352.
  40. ناصحی، محمدتقی، ملاک‌های کرامت و فضیلت انسان در قرآن، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران ‌مرکز، 1378.
  41. نانجی، عظیم، انفاق، دائرة‌المعارف قرآن لیدن، ترجمه امیر مازیار، حکمت، تهران، 1392.
  42. نصر، سید حسین، دین و نظم طبیعت، ترجمۀ انشاءالله رحمتی، نشر نی، تهران، 1385.
  43. نورمحمدیان، علی، مقایسه تقوا در اسلام(المیزان) با خودمهارگری در روان‌شناسی (مکتب رفتارگرایی با تأکید بر دیدگاه آلبرت بندورا)، کنفرانس بین­المللی نوآوری و تحقیق در علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اجتماعی، 1395.
  44. وارث سیدحامد و دیگران، رابطه فرافردی و رفتار شهروندی، نشریه مدیریت دولتی، 1388.
  45. هارجی، اون و همکاران، مهارت‌های اجتماعی در ارتباطات میان‌فردی، ترجمه خشایاربیگی و فیروزبخت، رشد، تهران، 1393.
  46. Beeston & Muller (1982), Sabaic Dictionary, Beyrouth: Librairie du Liban؛
  47. J & George.A & Postgate.N (2000), A Concise Dictionary of Akkadian, Otto Harrassowitz verlag & Wiesbaden.
  48. S (1895), Dictionarium Syriaco – Latinum, Beirut.
  49. Costaz, L.(1984), Dictionnaire syriaque- français, Beirut: Dar El-Machreq.
  50. .Dillmann, A. (1865)Lexicon Linguae Aethiopicae. Lipsiae.
  51. Gesenius, William (1939), A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, ed. F.A. Brown, Oxford.
  52. Études sur les dialectes de l'Arabie méridionale Landberg.
  53. Jastrow, M(1950). A Dictionary of the Targumim, the Talmud Babli and Yerushalmi and Yerushalmi and the Midrashic literature. (Reprint) New York: Pardes Publishing House.
  54. Leslau, W. (1987) Comparative dictionary of Ge'ez (Classical Ethiopic). Wiesbaden: Otto Harrassowitz.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار