بررسی آیات نفاق براساس الگوی تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا

2 پژوهشگر پسادکتری دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه الزهرا(س)-تهران-ایران

چکیده

بهره‌گیری از ابزارهای جدید پژوهشی نوعی تدبّر روشمند است که از دستاوردهای آن می‌توان برای فهم بهتر متون دینی بهره برد. روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف از روش‌های میان‌رشته‌ای در تحلیل کیفی متون است که در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین عناصر زبانی و فرازبانی به بررسی متن می‌پردازد. این پژوهش بر آن است تا کاربست روش تحلیل گفتمان در راستای فهم آیات قرآن با محوریّت آیات نفاق را بررسی کند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در سطح توصیف، گفتمان الهی با انتخاب واژگان و عبارات متناسب با طیف منافقان، هویّت وجودی‌شان را معرفی کرده است. تقابل معنایی، حذف، تشخص‌زدایی و ارزش تجربی واژگان از مهم‌ترین سطوح بیان شده در سطح توصیف آیات نفاق است. بافت موقعیّتی آیات و مؤلفه روانی از جمله عناصر فرازبانی در بررسی آیات نفاق است که توجه به آن‌ها در عینیّت‌بخشی گفتمان انتقادی منافقان تأثیر دارد. در سطح تبیین که به منزله بازتولید سطوح توصیف و تفسیر است، گفتمان الهی به بیان روش‌های اصلاحی در مواجهه با منافقان پرداخته است. اعطای بینش، نکوهش ضدّ ارزش‌ها، انذار و مدارا و همزیستی با منافقان از مهم‌ترین روش‌های اصلاحی قرآن در مواجهه با پدیده نفاق است که از جایگاه بنیادین در تربیت برخوردارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigate the Qur’anic Verses of Hypocrisy Using Fairclough's Critical Discourse Analysis Model

نویسندگان [English]

  • Fathiye Fattahizadeh 1
  • Fereshteh Mo'tamed Langeroudi 2
1 , Professor, Faculty of Theology, AlZahra University
2 Postdoctoral Researcher, Faculty of Theology and Islamic Studies, AlZahra University
چکیده [English]

Utilizing new research tools is a methodical reflection that can be used to better understand of religious texts. Fairclough’s critical discourse analysis model is an interdisciplinary method in the texts qualitative analysis that examines linguistic and metalanguage elements at three levels: description, interpretation and explanation. This study intends to apply discourse analysis model to understand the Qur'anic hypocrisy verses. The research results indicate that at description level, the divine discourse has introduced the identity of the hypocrites by choosing appropriate words and phrases. Semantic contrast, omission, de-personalization and empirical value of words are the most important levels in description level of hypocritical verses. The verses' situational context and the psychological component are among the metalanguage elements in the hypocrisy verses study, the attention to which has an effect on the objectivity of the critical discourse of the hypocrites. At the level of explanation, which is the reproduction of description and interpretation levels, the divine discourse has expressed the corrective methods in the face of the hypocrites. Giving insight, condemning counter-values, warning and tolerance and coexistence with hypocrites are the most important Qur'anic amendatory methods in the face of hypocrisy, which have a fundamental place in education.

کلیدواژه‌ها [English]

  • critical discourse analysis
  • Fairclough model
  • hypocrisy
  • hypocrites
  • amendatory methods

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. آقاگل‌زاده، فردوس و طاهره طارمی، «تحلیل زبان‌شناختی گفتمان‌های رقیب در پرونده بورسیه‌های تحصیلی؛ رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف»، دوماهنامه جستارهای زبانی، دوره 7، شماره 6، 1395ش.
  3. آلوسی، محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: علی عبدالباری عطیه، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1415ق.
  4. ابن جوزی، ابی الفرج عبدالرحمن، المنتظم فی تاریخ الملوک و الأمم، بیروت، دارالکتب، 1413ق.
  5. ابن سعد، محمد، الطبقات الکبرى، تحقیق محمد عبد القادر عطا، الطبعه الأولی، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1410ق.
  6. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دارصادر، بیروت، چاپ سوم، 1414ق.
  7. ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، تحقیق: مصطفى السقا و ابراهیم الأبیارى و عبد الحفیظ شلبى، دار المعرفة، بیروت، بی‌تا.
  8. باقری، خسرو، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، مدرسه، تهران، 1380ش.
  9. بشیر، حسن، تحلیل گفتمان دینی: مبانی نظری، قم، نشر لوگوس، 1397ش.
  10. بشیر، حسن، کاربرد تحلیل گفتمان در فهم منابع دینی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1395ش.
  11. پاکتچی، احمد، روش تحقیق با تکیه بر حوزه علوم قرآن و حدیث، انتشارات دانشگاه امام صادق؟ع؟، تهران، 1393ش.
  12. جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، اسراء، قم، 1388ش.
  13. درزی، قاسم و همکاران، «الزامات روش‌شناختی مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم (بررسی نمونه محور آثار مرتبط با معناشناسی)»، دوفصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات قرآن و حدیث، سال 10، پیاپی 19، 1395ش.
  • راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، دار القلم، بیروت، 1412ق.
  • سجادی، مهدی و سولماز نورآبادی، «تبیین و تحلیل ماهیّت و کارکرد میان‌رشته‌ای؛ فلسفه تعلیم و تربیت»، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دوره 2، شماره 2، 1389ش.
  1. طباطبائی، سیدمحمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، نشر جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم، چاپ پنجم، 1417ق.
  2. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ناصر خسرو، تهران، 1372ش.
  3. طبری، ابوجعفر محمدبن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، دارالمعرفه، بیروت، 1412ق.
  4. فرکلاف، نورمن، تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمۀ فاطمه شایسته پیران و همکاران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر مطالعات توسعه و رسانه‌ها، تهران، چاپ سوم، 1379ش.
  5. فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، تحقیق حسین اعلمی، انتشارات الصدر، تهران، 1415ق.
  6. قجری، حسینعلی، نظری، جواد، تحلیل گفتمان در تحقیقات اجتماعی، جامعه‌شناسان، تهران، چاپ اول، 1392ش.
  7. قرشی، علی اکبر، تفسیر أحسن الحدیث، بنیاد بعثت، تهران، 1377ش.
  • قرشی، علی اکبر، قاموس قرآن، دارالکتب الإسلامیه، تهران، چاپ ششم، 1371ش.
  1. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1430ق.
  • مصطفوی، حسن، تفسیر روشن، مرکز نشر کتاب، تهران، چاپ اول، 1380ش.
  1. واحدی، علی بن احمد، اسباب نزول القرآن، تحقیق کمال بسیونی زغلول، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1411ق.
  2. واقدی، محمدبن عمر، مغازى تاریخ جنگ‌هاى پیامبر؟ص؟، ترجمۀ محمود مهدوى دامغانى، مرکز نشر دانشگاهى، تهران، چاپ دوم، 1369ش.
  3. یارمحمدی، لطف الله، درآمدی به گفتمان‌شناسی، هرمس، تهران، چاپ دوم، 1393ش.
  4. یاسوف، احمد، زیباشناسی واژگان قرآن، ترجمه: حسین سیدی، نشر سخن، تهران، چاپ اول، 1388ش.
  5. یورگنسن، ماریان، لوئیز فیلیپس، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه: هادی جلیلی، نشر نی، تهران، چاپ هشتم، 1397ش.
  6. Batson, C. D., Kobrynowicz, D., Dinnerstein, J. L., Kampf, H. C., and Wilson, A. D, In a very different voice: unmasking moral hypocrisy. J. Pers. Soc. Psychol. 72, 1997, Pp1335–1348. doi: 10.1037/0022-3514.72.6.1335.
  7. Brezinka, Wolfgang, Basic Concepts of Educational Science, University Press of America, 1994.
  8. Fairclough, Norman, Language and Power. New York: Longman Inc, 1989.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار