معنای پنهان متن داستان موسی و خضر؛ خوانش پدیدارشناختی و هرمنوتیک آیات 65-82 سورۀ کهف

نوع مقاله : علمی _ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه خوارزمی

2 کارشناسی ارشد دانشگاه خوارزمی

چکیده

تلقی جدید از دین مبتنی بر فهم پدیدار‌های دینی است. قرآن به‌عنوان متن دینی مسلمانان، محصول واقعیات‌ زنده و تاریخی است. واقعیاتی که از حقیقتی عینی و ملموس پرده برمی‌دارند. داستان همراهی خضر و موسی در آیات سورۀ کهف، نمونه‌ای از این واقعیات و پدیدارهای متن قرآنی است. در این جستار با مطالعۀ موردی داستان همراهی خضر و موسی به بررسی خوانش معنای پنهان متن در معنای آشکار آن، با تحلیل روش پدیدارشناسانه پرداخته شده؛ به‌سخن دیگر، نگارندگان به بررسی و چگونگی فهم هرمنوتیکی «متن بما هو متن» _ که باید نقطۀ اتکای کنش خوانش، فهم و تأویل باشد_ پرداخته‌اند. فهمی که قصد متن و معنای درون‌متن قرآنی را جویا می‌شود و درنتیجه بر هم‌راستا بودن معنا و مفهوم، در سطوح معنایی آشکار و پنهان متن صحه می‌گذارد. این امر با تحلیل پدیدارشناسانه میسر است تا از این طریق برای بازسازی تأویل کوشش شود.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Implicit Meaning of Moses and Khidr Story; Phenomenological and Hermeneutic Comprehension Verses 65-82 of Al-Kahf Surah

نویسندگان [English]

  • Seyed Hedayat Jalili, 1
  • Farzaneh Rouhi 2
1 assistant professor of Kharazmi University
2 M.A at Kharazmi University
چکیده [English]

The new understanding of religion is based on the religious phenomena comprehension. As Muslims’ religious text, the Qur’an is a product of living and historical reality that reveals an objective and concrete truth. The story of the Moses and Khidr companionship in Kahf Surah verses is an example of these facts. In this article, with a case study of Moses and Khidr companionship story, we have investigated the text hidden meaning comprehension in its obvious meaning by analyzing the phenomenological method. In other words, this article examines the hermeneutic understanding of "the text as the text itself", which should be the main point of comprehension, understanding and interpretation. This understanding investigates the text intention and Qur'anic intertextual meaning and as a result validates the alignment of text's meaning and concept at the implicit and explicit meaning levels. This can be done with phenomenological analysis in order to reconstruct the interpretation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • object
  • interpretation reconstruction
  • phenomenology
  • text intention
  • implicit meaning
  • Moses and Khidr
  1. قرآن کریم.
  2. آزاد، علی‌رضا و جهانگیر مسعودی، «بررسی تطبیقی مبانی مشترک تفسیر قرآن و هرمنوتیک کلاسیک»، اندیشۀ نوین دینی، سال 6، شمارۀ 23، زمستان 1389ش، ص9-38.
  3. آلن، داگلاس، «پدیدارشناسی دین»، ترجمۀ‌ بهاءالدین خرمشاهی، فرهنگ (ویژۀ فلسفه)، شمارۀ 11، پاییز 1371ش، ص33-67.
  4. ابن تیمیه الحرانی، احمد، مجموعة فتاوی، تحقیق مروان کجک، دار الکلمه الطیبه، مصر، 1416ق.
  5. ابن‌عربی، محی‌الدین، فصوص الحکم، تصحیح و ترجمۀ محمد خواجوی، مولی تهران،1386ش.
  6. ‏ابوزید، نصر حامد. معنای متن، ترجمۀ مرتضی کریمی‌نیا، طرح نو، تهران، 1380ش.
  7. احمدی، بابک. ساختار و تأویل متن، مرکز، تهران، 1370ش.
  8. اشمیت، ریچارد، «تأویل پدیدارشناختی؛ تأویل استعلایی- پدیدارشناختی هوسرل»، ترجمۀ ضیاء موحد، فصلنامۀ فرهنگ، شمارۀ مسلسل 18، تابستان 1375ش (ب)، ص27-37.
  9. اشمیت، ریچارد، «سرآغاز پدیدارشناسی»، ترجمۀ شهرام پازوکی، فصلنامۀ فرهنگ فلسفه، شمارۀ مسلسل 18، تابستان 1375ش (الف)، ص 9-26.
  10. اعرابی، سیدمحمد و حسن بودلایی، «استراتژی تحقیق پدیدارشناسی»، روش‌شناسی علوم انسانی، سال 17، شمارۀ 68، پاییز 1390ش، ص 31-58.
  11. اکو، امبرتو، تفسیر و بیش‌تفسیر جهان: تاریخ، متن، ترجمۀ آرش جمشیدپور، شب‌خیز، بی‌جا، بی‌تا.
  12. اکو، امبرتو، ، گل سرخ یا هر نام دیگر، ترجمۀ مجتبی ویسی، اختران، تهران، 1386ش.
  13. امامی سیگارودی، عبدالحسین و دیگران، «روش‌شناسی تحقیق کیفی: پدیدارشناسی»، پرستاری و مامایی جامع‌نگر، سال 22، شمارۀ 68، پاییز و زمستان 1391ش، ص56-63.
  14. ایازی، سید محمدعلی، «تفسیر و هرمنوتیک؛ پژوهشی مقایسه‌ای میان تفسیر قرآن و دانش تفسیر کتاب مقدس»، صحیفه مبین، شماره 9 و 10، 1376ش، ص28-39.
  15. بلخاری، حسن، «قرآن، تأویل و هرمنوتیک» بخش اول، کیهان هوایی، 8 بهمن 1376ش، ص 9_ 21.
  16. بیات، عبدالرسول و دیگران، فرهنگ واژه‌ها، موسسۀ اندیشه و فرهنگ دینی، قم، 1381ش.
  17. پروری، پیمان، «گذر از فلسفه به روش‌شناسی؛ خوانشی نو از روش پدیدارشناسی»، عیار پژوهش در علوم انسانی، سال 7، شمارۀ اول پیاپی 13، بهار و تابستان 1395ش، ص49-66.
  18. توسلی، غلام‌عباس، نظریه‌های جامعه‌شناسی، سمت، تهران، 1369ش.
  19. جمادی، سیاوش، زمینه و زمانۀ پدیدارشناسی، جستاری در زندگی و اندیشه‌های هوسرل و هایدگر، ققنوس، تهران، 1385ش.
  20. حسن‌پور، علیرضا، آگاهی از زمان در پدیدارشناسی هوسرل، علم، تهران، 1392ش.
  21. حسینی شاهرودی، سید مرتضی و علی زنگویی، «مقایسه مهم‌ترین دستاوردهای هرمنوتیک با سنت تفسیری»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال 9، شمارۀ اول پیاپی 17، بهار و تابستان 1391ش، ص79-108.
  22. خاتمی، محمود، «پدیدارشناسی دین: زمینه‌ها»، قبسات، شمارۀ 27، بهار 1382ش، ص93- 104.
  23. دارتیک، آندره، پدیدارشناسی چیست، ترجمۀ محمود نوالی، سمت، تهران،1373ش.
  24. دیلتای، ویلهلم، دانش هرمنوتیک و مطالعۀ تاریخ، ترجمۀ منوچهر صانعی دره‌بیدی، ققنوس، تهران، 1391ش.
  25. راثی، فاطمه، «زمان اندیشی درونی از دیدگاه هوسرل»، جستارهای فلسفی، شماره 20، پاییزو زمستان 1390ش، ص63-90.
  26. رشیدیان، عبدالکریم، هوسرل در متن آثارش، نی، تهران،1384ش.
  27. ریبا، توماس، «پدیده‌شناسی دین (1): خاستگاه، ماهیت و آیندۀ پدیده‌شناسی دین»، ترجمۀ ابوالفضل مسلمی، نشریۀ کتاب ماه دین، شمارۀ 158، آذر 1389ش، ص10 -28.
  28. سعیدی روشن، محمدباقر و دیگران، آسیب‌شناسی جریان‌های تفسیری، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم، 1389ش.
  29. سیوطی، جلال‌ الدین عبد الرحمن، الاتقان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، شریف الرضی، قم،1363ش.
  30. سیوطی، جلال‌ الدین عبد الرحمن، المیزان فی التفسیر القرآن، ترجمۀ سید محمدباقر موسوی همدانی، انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه، قم،1374ش.
  31. طباطبایی، سید محمدحسین، قرآن در اسلام، دار الکتب الاسلامیه، تهران،1353ش.
  32. فتحی، بشارت، «پدیدارشناسی به‌منزلۀ روش پژوهش کیفی»، اطلاع‌شناسی، شمارۀ 7 و 8، بهار و تابستان 1384ش، ص157-168.
  33. فرامرز قراملکی، احد، روش‌شناسی مطالعات دینی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، 1385ش.
  34. محمد بیومى، مهران، بررسى تاریخى قصص قرآن‏، ترجمۀ سیدمحمد راستگو، علمى و فرهنگى،‏ تهران‏، 1383ش.
  35. مشکانی، عبدالحسین و دیگران، «تحلیل قرآنی نظریۀ پدیدارشناسی شوتس»، معرفت فرهنگی و اجتماعی، سال اول، شماره 3، تابستان 1389ش، ص153-176.
  36. معرفت، محمدهادی، ترجمة التمهید فى علوم القرآن، ترجمۀ ابو محمد وکیلى‏، سازمان تبلیغات اسلامى، بى‏جا، 1374ش.
  37. معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، ترجمۀ خیاط و نصیری، موسسۀ فرهنگی التمهید، قم، 1379ش.
  38. معرفت، محمدهادی، علوم قرآنى، موسسۀ فرهنگى التمهید، قم، 1381ش.
  39. نجات غلامی، علی، آشنایی با پدیدارشناسی، موسسۀ فرهنگی _ هنری پگاه روزگار نو، تهران، 1398ش.
  40. نووی جاوی، محمد بن عمر، مراح لبید لکشف معنی القرآن المجید، تحقیق محمد امین صفاوی، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1417ق.
  41. نیچه، فردریش و دیگران، هرمنوتیک مدرن: گزینۀ جستارها، ترجمۀ بابک احمدی و دیگران، مرکز، تهران،1377ش.
  42. هاشم‌زاده، محمدعلی، «کتابشناسی تفاسیر قرن چهارده»، پژوهش‌های قرآنی، سال دوم، شمارۀ 7 و 8، پاییز و زمستان 1375ش، ص324-397.
  43. هوسرل، ادموند، ایدۀ پدیده‌شناسی، ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان، علمی و فرهنگی، تهران،1397ش.
  44. Bleeker, C. Jouco, The Phenomenological Method, Numen6 (Fasc. 2),1959, p96-777.
  45. Eco, Umberto, "Interpretation and History" in Interpretation and overinterpration, Stefan Collini, Cambridge, England: Cambridge University Press,1992 (a), P 23-44.
  46. Eco, Umberto, "Over- interpreting Text", Cited in Interpretation and Over- Interpretation, ED, Stefan Collini, Cambridge: Cambridge University Press,1992(b), P 45-66.
  47. Gadamer, Georgia Warnke, Truth and Method, Continuum, New YORK, 1994.
  48. Grondin, Jean, Introduction to Philosophical Hermeneutics, Yale University Press,1994.
  49. Husserl, Edmund, The paris lectures, trans, Peter koestenbaum, With an Intro-Ductory Essay the Hague: Martinus Nijhoff Publishers,1964, PXxvii
  50. Husserl, Edmund, Ideas pertaining to a pure phenomenology and to a phenomenological philosophy, trans, F. Keresten, The Hague: Nijhoff, 1982.
  51. Kristensen, William Brede, Themeaning of Religion, TR. John B. Carman. The Hague: Martinus Nijhoff, 1960.
  52. Sharpe, Eric. J, Comparative Religion, A History, Illioisc, Opc Court,1986.