تحلیل شناختی مسئله خیر و شرّ از منظر قرآن کریم

نوع مقاله : علمی _ پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد علوم قرآن، پژوهشگر حوزۀ معرفت دینی مؤسسۀ همگامان با ولایت

2 دکترای علوم قرآن و حدیث، عضو گروه پژوهشی مطالعات میان‌رشته‌ای علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا (نویسندۀ مسئول).

چکیده

اعتقاد به خیر بودن زندگیِ بدون رنج و اینکه بیماری، سختی و حوادث شرّی اجتناب‌ناپذیر است که دامن انسان را در دنیا می‌گیرد، نمونه‌ای از باورهای بیشتر مردم است؛ باوری که قضاوت و بینش فرد را نسبت به جهان پیرامون خود دچار مشکل می‌کند. علم روان‌شناسیِ شناختی، قضاوت‌ها و رفتارهای نادرست را ناشی از شکل‌گیری طرح‌واره‌های نادرست در ذهن انسان می‌داند. هر طرح‌واره دارای ساختار معیّنی (مؤلفه‌ها) است که با ویژگی‌های ملازم خود به مفهومی قابل درک تبدیل می‌شود. تعیین مؤلفه‌های خیر و شر بر مبنای معنای لغوی و اصطلاحی آن­‌ها و سپس بررسی ویژگی‌های این طرح‌واره‌ها از دیدگاه قرآن کریم، نشان می‌دهد که طرح‌واره‌های قرآن از مفاهیم خیر و شر با طرح‌واره‌هایی که در ذهن و باور مردم نسبت به این مفاهیم ایجاد شده، متفاوت است. مسیری که قرآن کریم از طرح‌واره‌های خیر و شر برای انسان ترسیم کرده، بر مبنای درک یا عدم درک ربوبیت خداوند در جهان و به­‌ویژه در زندگی است. تفکر و درک بر مبنای طرح‌واره‌های قرآنی در حوزۀ مفاهیم خیر و شر، سبب می­‌شود که انسان به‌جای تحصیل دانش در موضوع نظام احسن، خود، احسنیت این نظام را دریابد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Good and Evil Cognitive Analysis from Holy Qur’an Perspective

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Mirzaei 1
  • Seyedah Shirin Hejazi 2
1 M.A. in Qur’anic sciences, religious knowledge Researcher
2 Ph.D. in Qur’an and tradition Sciences, AlZahra University (Corresponding Author)
چکیده [English]

Believing that life without suffering is good, and illness, hardship and accidents are inevitable evils is an example of the beliefs which causes problems in a person's judgment and vision to the world. Cognitive psychology considers incorrect judgments and behaviors as a cause of incorrect schemas formation in the human mind. Each schema has a certain structure (components) that is transformed into an understandable concept with its inherent characteristics.
Determining the components of good and evil based on their literal and idiomatic meaning and then examining the characteristics of these schemas from the Holy Qur’an perspective, shows that good and evil schemas concepts in the Holy Qur’an are different from the schemas in people's minds and beliefs. The path that the Holy Qur'an has shown to man about good and evil schemas is based on understanding or not understanding God's Lordship in the world and especially in life. Thinking and understanding based on Qur’anic good and evil schemas, causes a man discover the goodness of this system by himself instead of studying knowledge on the subject.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Qur’an
  • good and evil
  • schema
  • schema components
  • cognitive sciences

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. ابن ‌سینا، حسین بن عبدالله، التعلیقات، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1379ش.
  3. ابن‌ سینا، حسین بن عبدالله، الشفاء (الهیات)، تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1376ش.
  4. ابن‌ فارس، احمد، مقاییس اللغة، چاپ اول، انتشارات علوم اسلامی، تهران، 1404ق.
  5. ابن مسکویه، ابوعلی، تهذیب الأخلاق و تطهیر الأعراق، چاپ ششم، انتشارات بیدار، تهران، 1373ش.
  6. ارسطو، اخلاق نیکوماخوس، ترجمۀ محمدحسن لطفی، طرح نو، تهران، 1378ش.
  7. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح فی اللغة، تحقیق احمد عبدالغفور، دار العلم للملایین، بیروت، 1407ق.
  8. سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومه، با تعلیقه آیت‌الله حسن حسن‌زاده آملی، مؤسسة التاریخ العربی، بیروت، 1432ق.
  9. سهروردی، شهاب­‌الدین یحیی، مجموعۀ مصنّـفات شیخ اشراق، تصحیح و مقدمۀ هانری کربن، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، 1380ش.
  10. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دار العلم_ الدار الشامیة، چاپ اول، بیروت، 1412ق.
  11. صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعه، تعلیقه ملاهادی سبزواری و سید محمدحسین طباطبایی، مصطفوی، قم، 1379ش.
  12. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه، قم، 1417ق.
  13. فارابی، ابونصر، فصول منتزعة، تحقیق، مقدمه و تعلیقه جعفر آل یاسین، دار المناهل، بیروت، 1408ق.
  14. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، نشر هجرت، قم، 1409ق.
  15. فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، چاپ سوم، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1420ق.
  16. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1430ق.
  17. یوسفی، رحیم و دیگران، «اثربخشی مداخله آموزشی مبتنی بر مدل طرح‌واره‌ها در ارتقای رضایت زناشویی»، مجلۀ روان­شناسی بالینی، سال دوم، شمارۀ 3، 1389ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار