تفاوت معنایی افعال جانشین در متشابهات لفظی قرآن با رویکرد مؤلّفه‌های معنایی

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکدۀ علوم قرآنی مشهد (نویسندۀ مسئول).

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم.

10.22034/mishkat.2024.194048

چکیده

آیات متشابه لفظی قرآن برجسته‌ترین محلّ نمود تغییرات سبکی است. بر این اساس، پژوهش حاضر با به‌کارگیری روش توصیفی _ ‌تحلیلی و استفاده از رویکرد تحلیل مؤلّفه‌ای، به موضوع جایگزینی افعال در آیات متشابه لفظی قرآن پرداخته و ضمن بررسی‌های تفسیری مشخّص کرده است که چرا در هر جایگاهی فعل به‌خصوصی به‌کاررفته است. به ‌طور کلّی پژوهش حاضر بر این پیش‌فرض استوار شده که تعیین مؤلّفه‌های معنایی هر واژه و شناخت بافت و ‌هم‌متن آن، در شناخت تغییر سبک آیات مؤثّر است. بررسی داده‌های قرآنی نشان‌دهندۀ این است که جایگزینی واژگانی، به‌عنوان یکی از تغییرات سبکی آیات متشابه لفظی قرآن کریم توسّط عوامل هم‌متن و بافتی تحت تأثیر قرار می‌گیرد؛ همان‌گونه ‌که هر بافت با پیروی از پدیدۀ زبان‌شناختیِ «محدودیّت‌های گزینشی»، واژۀ متناسب با خود را اقتضا می‌کند. با شناخت عوامل یادشده، این نتیجه حاصل آمد که واژگان منتخب به‌کاررفته در آیات مورد بحث، بهترین، دقیق‌ترین و مناسب‌ترین واژگان ممکن بوده؛ چنان‌که جایگزینی آن‌ها با واژگانی دیگر مخلّ معنای مقصود خداوند خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Semantic Difference of Surrogate Verbs in Qur'anic Multivalent Verses with Semantic Components Approach

نویسندگان [English]

  • Kobra Rastgoo 1
  • Fatemeh Rafsanjani Moghadam 2
1 Associate Professor of Arabic Language and Literature, University of Qur'anic Sciences and Education, Qur'anic Sciences Faculty, Mashhad-Iran (corresponding author)
2 MA student, Qur'an and Tradition Sciences, University of Qur'an Sciences and Education, Iran
چکیده [English]

Qur'anic multivalent verses are the most appearance of stylistic changes. With this presupposition, the research intends to deal with the of surrogate verbs in multivalent verses, applying descriptive-analytical method and using the component analysis approach, and in addition to interpretive investigations, determine why a particular verb is used in each position. In general, the research is based on this presumption that determining the semantic components of each word and its context and context is effective in understanding the verse style changes. Examining the Qur’anic data showed that lexical substitution as one of the stylistic changes of multivalent verses is affected by contextual factors. As each context follows the linguistic phenomenon of "selective limitations" and requires a suitable word. By knowing these factors, it was concluded that the selected words used in the discussed verses were the best, most precise and most suitable possible words, and replacing them with other words would disrupt the meaning of God's intention.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur’anic verses
  • semantic components
  • multivalent verses
  • lexical substitution
  • verses style changes

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌‌جماعه، بدر الدّین، کشف المعانی، دار الوفاء، مصر، 1410ق.
  3. ابن‌‌درید، محمّد بن حسن، جمهرة اللغة، دار العلم للملایین، بیروت، 1988م.
  4. ابن‌‌فارس، احمد، مقاییس ‌اللغة، دار الفکر، بیروت، 1404ق.
  5. ابن‌‌منظور، محمّد بن مکرّم، لسان العرب، دار صادر، بیروت، 1414ق.
  6. اسکافی، محمّد بن عبدالله، درّة الـتّـنزیل، جامعة أُمّ ‌القری، مکّة، 1418ق.
  7. الهیان، لیلا، «بررسی اهمیّت بافت در پژوهش‌های ادبی»، پژوهش‌های ادبی، شمارۀ 36 و37، تابستان و پاییز 1391ش.
  8. آزادی، پرویز، مؤلّفه‌های معنایی حق در قرآن کریم، دانشگاه امام صادق؟ع؟، تهران، 1390ش.
  9. آلوسى، محمود بن عبدالله، روح المعانی، دار الکتب العلمیّة، بیروت، 1415ق.
  10. راغب ‌اصفهانی، حسین بن محمّد، المفردات فی ألفاظ القرآن، ترجمۀ مصطفی رحیمی‌نیا، مرتضوی، تهران، 1374ش.
  11. رهنما، هادی، معناشناسی نام‌های معاد در قرآن کریم، دانشگاه امام صادق؟ع؟، تهران، 1390ش.
  12. زبیدی، محمّد بن محمّد، تاج ‌العروس، دار الفکر، بیروت، 1414ق.
  13. شریفی، صالحه، میدان معنایی «ابتلا» در قرآن، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر جامعة المصطفی؟ص؟، قم، 1395ش.
  14. صفوی، کوروش، آشنایی با معناشناسی، پژواک کیوان، تهران، 1386ش.
  15. صفوی، کوروش، درآمدی بر معناشناسی، سورۀ مهر، تهران، 1387ش.
  16. صفوی، کوروش، فرهنگ توصیفی معناشناسی، فرهنگ معاصر، تهران، 1384ش.
  17. طباطبایی، سیّد محمّدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمۀ محمّدباقر موسوی ‌همدانی، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرّسین حوزۀ علمیّه، قم، 1374ش.
  18. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ناصرخسرو، تهران، 1372ش.
  19. عبدالرؤوف، حسین، سبک‌شناسی قرآن کریم، ترجمۀ پرویز آزادی، دانشگاه امام صادق؟ع؟، تهران، 1390ش.
  20. عسکری، حسن بن عبدالله، الفروق فی اللغة، دار الآفاق الجدیدة، بیروت، 1400ق.
  21. عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، ابن‌سینا، تهران، 1362ش.
  22. غرناطی، احمد بن ابراهیم، ملاک التأویل، دار الغرب الإسلامی، بیروت، 1403ق.
  23. فخر رازی، محمّد بن عمر، التّفسیر الکبیر، دار إحیاء التّراث العربی، بیروت، 1420ق.
  24. قائمی‌نیا، علی‌رضا، معناشناسی شناختی قرآن، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، تهران، 1390ش.
  25. قرشی‌، سیّد علی‌اکبر، قاموس قرآن، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1371ش.
  26. کرمانی، برهان‌الدّین، البرهان فی توجیه متشابه القرآن، مرکز الکتب للنّشر، القاهرة، 1418ق.
  27. کلینی، محمّد بن یعقوب، الکافی، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1407ق.
  28. لاینز، جان، درآمدی بر معنی‌شناسی زبان، ترجمۀ کورش صفوی، علمی، تهران، 1391ش.
  29. مصطفوی، حسن، التّحقیق فی کلمات القرآن الکریم، دار الکتب العلمیّة، بیروت، 1430ق.
  30. مطرّزی، ناصر بن عبدالسّید، المغرب فی ترتیب المعرب، مکتبة أُسامة بن زید، حلب، 1979م.
  31. منجد، محمّد نورالدّین، التّرادف فی القرآن الکریم بین النظریّة و التّطبیق، دار الفکر، دمشق، 1417ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار