شاخصه‏ های انضباط گفتاری در قرآن

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسنده

دانشجوی دکتری دانشگاه ایلام

چکیده

انضباط محور اصول اخلاقی است. انضباطِ گفتاری؛ یعنی نظم داشتن و سامان یافتن گفتار، مسلط شدن بر زبان، رعایت حدود و رسیدن به مقام والای انسانی در مقام گفتار که مهم‏ترین نقش را در زندگی انسان ایفا می‏کند. خدای متعال به عنوان خالق انسان و تنها کسی که از همۀ زوایای وجود آدمی آگاه است، برای سامان یافتن گفتار نیز در کتاب کریمش دستورهایی بیان نموده و حد و حدودی را مشخص فرموده است که با عمل به آن‏ها انسان به نظمی همه‏جانبه در گفتار دست می‏یابد که خیر و سعادت او را در دنیا و آخرت رقم می‏زند. این نوشتار، به ویژگی‏های اصلی انضباط گفتاری و بیان شاخصه‏های ایجابی و سلبی آن می‏پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Indicators of Speech Discipline in the Qur'an

نویسنده [English]

  • Fatemeh Seifali
چکیده [English]

Undoubtedly, discipline is the core of principles of ethics. Speech discipline means speech ordering and organizing, fluency in language, observance of limits, and the achievement of a human high position in speech, which plays the most important role in human life. The Almighty God, as the creator of human being, and the only one who is aware of all aspects of him, expresses the commandments in the Qur'an in order to arrange the speech, and specifies the limits to which human beings achieve a comprehensive order in speech that brings him blessing in the world and Hereafter. This article aims at outlining the main characteristics of speech discipline in terms of its affirmative and privative features.

کلیدواژه‌ها [English]

  • affirmative speech indicator
  • privative speech indicator
  • gentle speech
  • speech discipline
  • false speech
قرآن کریم.
نهج البلاغه، قم، دارالهجره.
ابن ابی الحدید معتزلی، شرح نهج البلاغه، قم، کتابخانۀ آیت الله مرعشی نجفی، 1404ق .
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1414 ق.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القران، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1408 ق.
برقی، احمد بن ابی‏عبدالله، المحاسن، قم، دارالکتب الاسلامیه، 1371 هـ .
بستانی، فواد افرام، فرهنگ ابجدی، ترجمه رضا مهیار، تهران، مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‏بیت:، 1375ش.
تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1366.
حر عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، قم، آل البیت لاحیاء التراث، 1409،
حرانی، ابن شعبه ، تحف العقول عن اخبار آل الرسول9، تحقیق علی اکبر غفاری، قم،  انتشارات جامعه مدرسین، 1363ش.
دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا.
رازی، فخرالدین، مفاتیح الغیب، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1420 ق.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دمشق، 1412 ق.
سیوطی، جلال‏الدین، الدرّ المنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانۀ آیت‏الله مرعشی نجفی، 1404 ق.
شاذلی، سید بن قطب، فی ظلال القرآن، بیروت، دار الشروق، 1412 ق.
شریعتمداری، علی، روانشناسی تربیتی، امیر کبیر، 1393ش.
صدوق، محمد بن علی، الفقیه، قم، انتشارات اسلامی، 1413ق.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، معانی الاخبار، قم، مؤسسه انتشارات اسلامی، 1361ش.
طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، 1417 ق.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، سنن النبی، تهران، پیام آزادی، 1381 ش.
طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، قم، مؤسسۀ آل البیت، 1376.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372 ش.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، تفسیر جوامع الجامع، تهران، دانشگاه تهران، 1377 ش.
طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفه، 1412 ق.
طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تهران، مرتضوی، 1375 ش.
طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، 1378 ش.
غیاث الدین رامپوری، محمد بن جلال الدین، غیاث اللغات، تهران، امیر کبیر، 1393 ش.
قرائتی،  محسن، دقایقی با قرآن،  مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‏هایی از قرآن، 1383 ش.
قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1371 ش.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1365ش.
گنابادی، سلطان محمد، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1408 ق.
لویس، معلوف، المنجد فی اللغة و الأدب و العلوم، ترجمۀ محمدبندر ریگی، تهران، انتشارات ایمان، 1380ش.
لیثی واسطی، علی بن محمد، عیون الحکم و المواعظ،  تهران، مؤسسة البعثة، 1387 ش.
مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1404 ق.
محمدی ری‏شهری، محمد ، میزان الحکمه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1362 ش.
مراغی، احمد بن مصطفی، تفسیر المراغی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360 ش.
معین، محمد، فرهنگ معین، تهران، امیر کبیر، 1350 ش.
مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن، قم، مدرسۀ الامام علی بن ابی طالب، 1385 ش.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1374 ش.
نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان، تهران، انتشارات اسلامیه، 1398 ق.
نفیسی، علی اکبر، ناظم الاطباء، تهران، خیام، 1343 ش.