بررسی نقش نحوی «حال» در ترجمه‌های فارسی کهن و معاصر قرآن

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم؛ دکتری تصوف و عرفان اسلامی؛ دانشگاه ادیان و مذاهب قم

2 دانشجوی کارشناسی علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم

چکیده

پژوهش در حوزه ترجمۀ قرآن کریم، پیشینه‌ای کوتاه دارد. برخی پژوهشگران با دقت نظر در ظرایف ساختارهای گوناگون نحوی قرآن و مقایسۀ آن‌ها با الگوهای زبان فارسی به این مهم پرداخته‌اند. هدف از پژوهش حاضر بررسی و نقد معادل‌های فارسی‌ای است که مترجمان فارسی کهن و معاصر برای موارد کاربرد نقش نحوی در قرآن برگزیده‌اند؛ اعرابی که بر اساس شمارش منابع، حدود 700 مورد از کاربرد آن در قرآن کریم دیده می‌شود. با توجه به پیچیدگی و ظرافت نسبی این نقش نحوی در برخی آیه‌های قرآن، بررسی «حال» و نقد تلاش‌های مترجمان در معادلگذاری برای موارد کاربرد این نقش نحوی در قرآن به نتایج جالب توجهی انجامیده است. در این مقاله موارد مهم و اختلافیِ کاربرد این نقش در قرآن بر اساس منابع موجود ذکر شده است. سپس معادل‌های انتخابی مترجمان منتخب برای این موارد استخراج و بررسی شده و در ادامه معادل فارسی مورد نظر با توجه به الگوهای ترجمه «حال» در فارسی ارزیابی و نقد شده است. در پایان، علاوه بر تبیین اختلاف‌های نحویان و مترجمان بر سر تعیین ساختار نحوی «حال» در عبارت‌های قرآن، میزان آگاهی و پایبندی هر مترجم به دانش نحو عربی و دستور زبان فارسی تا حد امکان آشکار گردیده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Studying the Syntactic Role of “Present” in the Ancient and Modern Translations of the Qur’an

نویسندگان [English]

  • Muhammad Isma’il ‘Abd Allahi 1
  • Muhammad Karaminia 2
1
2
چکیده [English]

Research on the translation of the Qur’an has a short history. Some researchers have dealt with this important task by careful study of the subtleties of various syntactic structures of the Qur’an and its comparison with Persian language patterns. The present research is intended to study and critique the Persian equivalents that the ancient and Modern Persian translators have selected for applying the syntactic role in the Qur’an; the diacritical marks that according to the sources’ statistics over 700 instances of their application have been seen in the Qur’an. Given the intricacy and relative subtlety of this pivotal role in some verses of the Qur’an, the study of ‚present‛ and the critique of the translators’ attempts in finding equivalent for instances of the application of this syntactic role in the Qur’an has led to interesting results. In this article, the important and controversial instances of the application of this role in the Qur’an have been mentioned according to the extant sources. Then, the selected equivalents of the selected translators for these instances have been extracted and examined and further on the Persian equivalent in question has been evaluated and critiqued with respect to the patterns of the translation of ‚present‛. In conclusion, besides elucidation of the differences between the grammarians and translators in determining the syntactic structure of ‚present‛ in the Qur’anic phrases, the degree of each translator’s awareness and loyalty to the Arabic syntax and the Persian grammar has as far as possible been clarified.

کلیدواژه‌ها [English]

  • present
  • the syntactic role of present
  • critique of the translation of the Qur’an
  • the Persian translations of the Qur’an

مراجع

قرآن کریم
ابن هشام، عبدالله بن یوسف، شرح شذور الذهب فی معرفة کلام العرب، دار الهجرة، بی‌جا.
ابوالقاسمی، محسن، تاریخ زبان فارسی، چاپ هفتم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، تهران.
اخوان، محمد (بی‌تا) «نقدی بر ترجمه قرآن پورجوادی»، بینات، شماره 49 و 50،  سال سیزدهم.
اسفراینی، ابوالمظفر شاهفور بن طاهر، تاج التراجم فی تفسیر القرآن للاعاجم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
انوری، حسن و حسن احمدی گیوی،  تهران، دستور زبان فارسی2، چاپ دوم، مؤسسه فرهنگی فاطمی، تهران.
آیتی، عبدالمحمد،  ترجمه قرآن (آیتی)،  انتشارات سروش.
بندرریگی، محمد، فرهنگ معجم الوسیط: عربی _  فارسی، تهران: اسلامی، تهران.
بهبودی، محمدباقر، معانی القرآن، تهران: انتشارات سرا، تهران.
پاکتچی، احمد، ترجمه‌شناسی قرآن کریم (رویکرد نظری و کاربردی)، انتشارات دانشگاه امام صادق7، تهران.
پاینده، ابوالقاسم (بی تا)، ترجمه فارسی قرآن کریم، بی‌جا.
پورجوادی، کاظم، ترجمه فارسی قرآن کریم، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، تهران.
حداد عادل، غلامعلی، ترجمۀ فارسی قرآن کریم، مشهد: آستان قدس رضوی، مشهد.
حسن، عباس، النحو الوافی، مکتبة المحمدی، بیروت.
خرمشاهی، بهاءالدین، قرآن کریم، ترجمۀ فارسی قرآن کریم، (بی‌تا)، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه، اصفهان.
خوانساری، محمد، صرف و نحو و اصول تجزیه و ترکیب، انتشارات ناهید، تهران.
رشیدالدین میبدی، احمد بن ابی سعد،  کشف الاسرار و عدّة الابرار، انتشارات امیرکبیر، تهران.
رهنما، زینالعابدین، ترجمه و تفسیر رهنما، انتشارات کیهان، تهران، 1349.
سورآبادی، ابوبکر عتیق بن محمد، تفسیر سورآبادی، فرهنگ نشر نو، تهران.
شرطونی، رشید،  مبادی العربیه، انتشارات اساطیر، تهران.
شیرافکن، حسین، الهدایة فی النحو، انتشارات جامعة المصطفی9 العالمیة، قم.
طاهری، حسین‌علی؛ محمد سمیعی، بررسی ترجمه‌های قرآن، ج 2، ترجمه استاد بهاءالدین خرمشاهی، صبح صادق، قم.
طبیبیان، حمید، برابرهای دستوری در عربی و فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
عبدالرحمن بن ابی‌بکر، البهجة المرضیّة فی شرح الألفیة، دار الحکمة، بی‌جا.
غلایینی، مصطفی، جامع الدروس العربیّة، دار إحیاء التراث العربی، لبنان.
فقهی‌زاده، عبدالهادی،  کارگاه روش ترجمه (عربی  فارسی؛ فارسی  عربی)، انتشارات سمت، تهران.
فولادوند، محمدمهدی، ترجمۀ فارسی قرآن کریم، انتشارات دارالقرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی)، تهران.
قلی‌زاده، حیدر، مشکلات ساختاری ترجمه از عربی به فارسی، مؤسسه تحقیقاتی علوم اسلامی  انسانی دانشگاه تبریز، تبریز.
قیدر، مریم، مهرداد عباسی، «معادل‌گذاری حال در ترجمه‌های فارسی معاصر قرآن و تحلیل اختلاف‌ها و اشکال»، مجله علمی _ پژوهشی صحیفه مبین، شماره58.
کریمی‌نیا، مرتضی، فرهنگ نحوی ساختارهای قرآن کریم، انتشارات هرمس، تهران.
کشفی، عبدالرسول، آموزش نحو، قم.
گرمارودی، سید علی، ترجمۀ فارسی قرآن کریم، انتشارات قدیانی، تهران.
مجتبوی، سید جلال‌الدین، ترجمۀ فارسی قرآن کریم، انتشارات حکمت، تهران.
مدنی، سید علیخان، حدائق الندیّة، ذوی القربی، قم.
مشکینی، علی، ترجمۀ فارسی قرآن کریم، انتشارات الهادی، قم.
معزی، محمدکاظم، ترجمۀ فارسی قرآن کریم، انتشارات اسوه، قم.
مکارم شیرازی، ناصر، ترجمۀ فارسی قرآن کریم، انتشارات دارالقرآن کریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی)، قم.
موسوی گرمارودی، علی، «ترجمه‌ای جدید از قرآن مجید»، مجله رشد، شماره 9.
موسوی همدانی، ترجمۀ فارسی قرآن کریم، انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم، قم.
الهی قمشه‌ای، مهدی، ترجمۀ فارسی قرآن کریم، انتشارات فاطمة الزهراء، قم.
یوسفی، حسینعلی، دستور زبان فارسی، انتشارات روزگار، تهران.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار