ماهیت انتقام الهی و تفاوت آن با انتقام‌‬های بشری

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه مازندران

2 علوم قرآن، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

در آیاتی از قرآن، صفت انتقام که به ظاهر از صفات ناپسند انسانی است، به خداوند نسبت داده شده و گاه خداوند، «ذو انتقام و منتقم» خوانده شده است. انتقام در عرف عام به معنای «تلافی برای تشفی خاطر» است و در آیات و روایات، انسان‌ها از انتقام گرفتن نهی شده­‌اند. در این پژوهش که به روش توصیفی _ تحلیلی و با توجه به آیات و روایات و دیدگاه مفسران قرآن انجام شده است، چگونگی انتساب این صفت به خداوند متعال بررسی شده و این نتایج به دست آمد ­که واژه انتقام در اصل، دارای مفهوم «کیفردادن گناهکار» و نه «مقابله به مثل در کارها» است. روشن است که مجازات ستمکاران گردنکش و زورمندان ستمگر، نیکو و لازم است و عدل و حکمت الهی، چشم‌پوشی کردن از آن را برنمی‌تابد. انتقام سه گونه است: انتقام ممدوح و لازم؛ انتقام جایز؛ انتقام مذموم. مهم‌ترین ویژگی‌های انتقام الهی عبارت‌اند از: هدفمند بودن، فراگیر بودن، سخت بودن و عدالت محور بودن. مهم‌ترین علل انتقام الهی نیز کفر، ظلم، تکذیب، رویگردانی از آیات الهی و ایمان نیاوردن به پیامبر است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Nature of Divine Revenge and its Difference with Human Revenges

نویسندگان [English]

  • Muhammad Sharifi 1
  • Nasrin Eshtiyaqi Rad 2
1
2
چکیده [English]

 
In some verses of the Qur’ān, the attribute of revenge, which is apparently an indecent human feature, is attributed to God and sometimes God is called “Vengeful (dhū intiqām), taker of vengeance (muntaqim)”. Revenge, in common parlance, means “retaliation to soothe one’s heart”. Actually, in the Qur’ān and traditions, human beings are prohibited from taking revenge. In this research, which is carried out with a descriptive-analytical method and with respect to the verses of the Qur’ān, traditions, and viewpoints of the interpreters, the manner in which this trait is attributed to the Almighty God is examined and it is concluded that the word revenge originally means “punishing the sinner” rather than “requite someone in kind”. Divine revenge is one of the negative attributes and it is obvious that the punishment of the unruly tyrants and the powerful oppressors is desirable and necessary, and the Divine justice and wisdom does not tolerate ignoring it. Revenge is of three types: the praiseworthy and necessary revenge, permissible revenge, and blameworthy revenge. The most important characteristics of Divine revenge are: purposefulness, inclusiveness, severity, and justice-oriented. The most important reasons for Divine revenge are infidelity, tyranny, repudiation, turning away from Divine signs, and not believing in the Prophet.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the nature of God’s revenge
  • the reasons for Divine revenge
  • man’s revenge
  • praiseworthy revenge
  • permissible revenge
  • blameworthy revenge

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، بی­نا،‌ بیجا،‌ بیتا.
  3. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، دارالجیل، بیروت، 1411ق.
  4. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دار صادر، بیروت، 1414ق.
  5. امین اصفهانی، بانو سیده نصرت، مخزن العرفان فی تفسیر القرآن، نهضت زنان مسلمان، تهران، 1361ش.
  6. بازرگان، عبدالعلی،  الأسماء الحسنی، سهامی انتشار، تهران، 1361ش.
  7. پاک آیین، مریم، «رجعت پیشوایان تاریکی برای برپایی انتقام خداوند»، موعود، سال20، ش 178، 1394، ص34-36.
  8. ثقفی تهرانی، محمد، تفسیر روان جاوید، برهان، تهران، چاپ سوم، 1398ش.
  9. جرجانی، ابوالمحاسن حسین بن حسن، جلاء الأذهان وجلاء الأحزان، دانشگاه تهران، تهران، 1377ش.
  10. حسینی شاهعبدالعظیمی، حسین بن احمد، تفسیر اثناعشری، میقات، تهران، 1363ش.
  11. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، معجم مفردات ألفاظ القرآن، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1418ق.
  12. سبحانی، جعفر، مفاهیم القرآن، انتشارات مؤسسه امام صادق7، قم، بیتا.
  13. سبزواری نجفی، محمد بن حبیب الله،  الجدید فی تفسیر القرآن المجید، دارالتعارف، بیروت، بیتا.
  14. سورآبادی، ابوبکر عتیق بن محمد، تفسیر سورآبادی، فرهنگ نشر نو، تهران، 1380ش.
  15. شریف لاهیجی، محمد بن علی،  تفسیر شریف لاهیجی، دفتر نشر داد، تهران، 1373ش.
  16. صادقى تهرانى، محمد،  الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن، انتشارات فرهنگ اسلامى‏، قم، 1365ش.
  17. طباطبایی، سید محمدحسین،  المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرّسین، قم،‌ چاپ پنجم، 1417ق.
  18. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش.
  19. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، دارالمعرفه، بیروت، 1412ق.
  20. طوسی، محمد بن حسن،  التبیان فی تفسیر القرآن، دار احیاء التراث العربی، قم، 1413ق.
  21. قاسمی، محمد جلالالدین، محاسن التأویل، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1418ق.
  22. قرائتی، محسن،  تفسیر نور، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، تهران، 1385ش.
  23. قرشی، سید علی اکبر، تفسیر أحسن الحدیث، بنیاد بعثت، تهران، 1377ش.
  24. کاشفی سبزواری، حسین بن علی، مواهب علیّه، اقبال، تهران، 1369ش.
  25. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق على اکبر غفارى و محمد آخوندى، دارالکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم‏، 1407ق.
  26. گنابادی، سلطان محمد، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العباده، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، 1408ق.
  27. مصطفوی، حسن،  التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1360ش.
  28. _____________  ، تفسیر روشن، دانشگاه تهران، تهران، 1377.
  29. مکارم شیرازی، ناصر،  تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1374ش.
  30. میبدى، احمد بن محمد، کشف الأسرار و عدّة الأبرار، تحقیق على اصغر حکمت، تهران: امیر کبیر، چاپ پنجم. ‏
  31. میرزا خسروانی، علی رضا،  تفسیر خسروی، اسلامیه، تهران، 1390ش.
  32. نجفی خمینی، محمد جواد،  تفسیر آسان، اسلامیه، تهران، 1298ش.
  33. نوری، حمیدرضا، « بررسی آیات قصاص و وجوه حیاتبخشی آن در قرآن»، مطالعات تفسیری، سال 6، ش 21، 1394ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار