بررسی نظام تمدن سازی اسلامی در قرآن کریم (با بهره‌گیری از رویکرد تحلیل گفتمان)

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی _ واحد بجنورد

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی _ واحد بجنورد

چکیده

مقاله حاضر تلاشی نظام‌مند و مبتنی بر روش‌شناسی علمی به منظور بازنمایی، تحلیل و تبیین برنامه «تمدن سازی اسلامی» در قرآن کریم است. نگارنده در این نوشتار سعی نموده پس از ارائه کلیّاتی دربارۀ مفاهیم و عناصر اصلی موضوع، شامل گفتمان، تمدن و تمدن سازی اسلامی با بهره‌گیری از تکنیک‏های تجربی تحلیل گفتمان «نظام تمدن سازی اسلامی» در قرآن کریم را طی مباحثی به شرح زیر مورد بررسی قرار دهد:
1_ بازنمایی و تحلیل نظم گفتمان جاهلیّت به عنوان بافت موقعیتی و بستر تاریخی، فرهنگی و سیاسی اجتماعیِ پیدایش و تکوین تمدن اسلامی؛ 2_ استخراج و شرح برخی وجوه غیریّت سازی قرآن کریم نسبت به نظام جاهلی که تبعاً با هدف تثبیت و توسعه نظام معنایی اسلام صورت گرفته است؛ 3_ مفصل بندیِ نشانه های اصلی و دالّ های کلیدیِ گفتمان‌های رقیب (تمدن سازی اسلامی و جاهلی) که ما را قادر به درک روشن‌تر و شناسایی بهتر نسبت به برخی زوایای پنهان و واقعیت‌های نهفته در لایه‌های فکری و فرهنگی «نظام تمدن سازی اسلامی» در قرآن کریم می‌نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of the Islamic Civilization-Making System in the Holy Qur’ān (With the Use of Discourse Analysis Approach)

نویسندگان [English]

  • Ali Sulaymanpour 1
  • Amir Akbari 2
چکیده [English]

The present article is a systematic attempt based on a scientific methodology to represent, analyze, and elucidate the “Islamic civilization-making” planning in the Qur’ān. After presenting some generalities concerning the major concepts and elements of the subject including discourse, civilization, and Islamic civilization-making, the writer has tried in this writing to study the “Islamic civilization-making system” in the Qur’ān by employing the experimental techniques of discourse analysis through the following discourses: 1. Representing and analyzing the order of Paganism discourse as situational, historical, cultural, political, and social context for the appearance and development of Islamic civilization; 2. Extracting and explaining some aspects of the Holy Qur’ān’s alienation of the Paganism system, which naturally took place with the purpose of establishing and developing Islam’s spiritual system; 3. Articulation of the main signs of the key designators of the rival’s discourses (Islamic and Pagan civilization-making), which will enable us to more clearly understand and better identify some of the hidden aspects and the realities concealed in the intellectual and cultural layers of the “Islamic civilization-making system” in the Qur’ān.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Qur’ān
  • Islam
  • Islamic civilization
  • discourse analysis
  1.      قرآن کریم

          نهج البلاغه

    1. آقا گل زاده، فردوس، تحلیل گفتمان انتقادی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 138۵ش.
    2. ادیب زاده، مجید، زبان، گفتمان و سیاست خارجی، نشر اختران، تهران، 1387ش.
    3. دورانت، ویل، تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام، سازمان انتشارات انقلاب اسلامی، تهران، 13۶۵ش.
    4. دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، سازمان لغت نامه دهخدا، تهران، 13۴3ش.
    5. دهقانی فیروز آبادی، سید جلال، سیاست خارجی جمهوری اسلامی، انتشارات سمت، تهران، 1389ش.
    6. رمضانی، روح الله، «آمیختگی تمدن‌ها»، اطلاعات سیاسی اقتصادی، ش 9۵ و 9۶، 137۶ش.
    7. سلطانی، سید علی اصغر، قدرت، گفتمان و زبان، نشر نی، تهران، 1387ش.
    8. طباطبایی اردکانی، محمود، تاریخ اسلام، دانشگاه پیام نور، تهران، 13۶8ش.
    9. ظریفیان شفیعی، غلامرضا، دین و دولت در اسلام، مؤسسه علمی و فرهنگی میراث ملل، تهران،137۶ش.
    10. مکارم شیرازی، ناصر، قرآن حکیم و شرح آیات منتخب، انتشارات نشتا، قم، 1388ش.
    11. منوچهری، عباس، رهیافت و روش در علوم سیاسی، انتشارات سمت، تهران، 1390ش.
    12. نجم آبادی، شیخ هادی، تحریر العقلاء، به سعی و اهتمام مرتضی نجم آبادی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، 1378ش.
    13. نصیری رضی، محمد، تاریخ تحلیلی اسلام، نشر معارف، قم، 1387ش.
    14. هاشمی رفسنجانی، علی اکبر، فرهنگ قرآن، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، بی تا.
    15. هال، استوارت، غرب و بقیه: گفتمان و قدرت، ترجمه محمود متحد، نشر آگه، تهران، 138۶ش.
    16. یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، نشر نی، تهران، 1389ش.