بررسی موقعیت دانش تمدن‏شناسی در تمدن اسلامی

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

چکیده

 تاریخ تمدن اسلامی از به ثمر رسیدن دانش‌های گوناگون حکایت دارد که سرشتی از جنس مراحل این تمدن یافته‏اند.به همین اعتبار می‏توان از دانش‏های مرحله پیدایش و دوره شکوفایی و روزگار انحطاط تمدن اسلامی یاد کرد. در این میان بررسی تاریخ پیدایش  دانش تمدن‏شناسی نشان می‏دهد که این دانش در مرحله انحطاط تمدن اسلامی شکل گرفته و چهارچوب‏های خود را شناخته است. با توجه به اینکه دوره انحطاط تمدن اسلامی را نیز می‏توان به مرحله‏های نخستین و میانه و معاصر تقسیم کرد، پیدایی نخستین متن دانش تمدن‏شناسی در مرحله اول دوره انحطاط  و توقف این دانش در دوره میانه انحطاط  و پیدایی دومین و سومین نظریه‏پردازی علمی در دانش تمدن‏شناسی در دوره معاصر انحطاط تمدن اسلامی، نکته‏های قابل تأملی دارد. موضوع این  مقاله، بررسی پیشینه‏های نظری و عملی گوناگون پیدایش دانش تمدن‏شناسی در تمدن اسلامی و توقف شش سده‌ای آن پس از پیدایش، در میان دانشوران مسلمان است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Examining the Status of Civilization Studies in Islamic Civilization

چکیده [English]

The history of Islamic civilization shows the flourishing of various branches of knowledge that have become of the same nature as this civilization. Accordingly, we can mention the branches of knowledge relating to the stage of appearance and prosperity of Islamic civilization and the period of its decline. Meanwhile, a study of the history of the appearance of civilization studies shows that this knowledge has been formed at the stage of the decline of Islamic civilization and recognized its own frameworks. Given the fact that this period of the decline of Islamic civilization can be divided into the primary, middle, and contemporary stages, the appearance of the early text of Islamic civilization studies in the first period of decline and the halt of this knowledge in the middle period of decline and the appearance of the second and third scholarly theorizations on civilization studies in the contemporary period of decline of Islamic civilization have remarkable points to ponder on. This study tries to examine the theoretical and practical antecedents of the appearance of civilization studies in Islamic civilization and the causes and elements of its failure to achieve completion and its six-century stoppage among the Muslim scholars.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic civilization
  • civilization studies
  • Ibn Khaldūn
  • Constantin Zureiq
  • Mālik b. Nabī

مراجع

  1. امام علی(ع)، نهج البلاغه، تحقیق صبحی صالح، مؤسسة دارالهجرة، تهران، 1۴1۵ق.
  2. ابن خلدون، عبد الرحمان، المقدمه، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1988م.
  3. ابن نبی، مالک، تأملات، دارالفکر، بیروت، چاپ پنجم، 1۴12ق/ 1991م.
  4. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، شروط النهضة، دارالفکر، بیروت، 1997م.
  5. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، مشکلة الثقافة، ترجمه عبدالصبور شاهین، دارالفکر، بیروت، 1989م.
  6. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، میلاد المجتمع، ترجمه عبدالصبور شاهین، دارالفکر، 1989م.
  7. اخوان الصفا، رسائل اخوان الصفا، الدارالاسلامیة، بیروت، 1۴12ق/1992م.
  8. ابن طباطبا، محمد بن علی بن محمد بن رمضان، الفخری فی الآداب السلطانیة والدول الاسلامیة، تحقیق ممدوح حسن محمد، مکتبة الثقافة الدینیة، مصر، بی‏تا.
  9. افغانی، جمال‏الدین، و محمد عبده، العروة الوثقی، دارالکتاب العربی، بیروت، چاپ اول، 1389ق.
  10. بهمن، شعیب، تمدن ایرانی، اسلامی از افول تا احیاء، انتشارات تیسا، تهران، چاپ اول، 1392ش.
  11. ترمانینی، عبدالسلام، ازمنة التاریخ الاسلامی، جامعة الکویت، 1982م.
  12. تونسی، خیر الدین، اقوم المسالک فی معرفة أحوال الممالک، با مقدمۀ محمد الحداد، دارالکتاب المصری، قاهرة _ دارالکتاب اللبنانی، بیروت، 2012م.
  13. جاحظ، عمرو بن بحر،البیان والتبیین، تحقیق عبدالسلام هارون، مکتبة الخانجی، بیروت، 1۴18ق.

14. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ،الحیوان، تعلیقعیون سود، محمد باسل، دارالکتب العلمیه، بیروت، بی‏تا.

  1. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ،الرسائل، قدم لهوبوبها وشرحها علی ابو الملحم، دار مکتبة الهلال، 1987م.
  2. جمعی از نویسندگان، جستاری نظری در باب تمدن، پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی، قم، 138۶ش.
  3. الخطیب، سلیمان، فلسفة الحضارة عند مالک بن نبی، المعهد العالمی  للفکر الاسلامی، چاپ اول، 1۴13ق/ 1993م.
  4. زریق، قنسطنطین، الأعمال الفکریة العامة، مرکز دراسات الوحدة العربیة_ مؤسسة عبدالحمید شومان، بیروت، چاپ سوم، 2001م.
  5. زین‏العابدینی، رمضان، تاریخ‏نگاران و مکتب‏های تاریخ‏نگاری در اسلام، انتشارات چاپخش، چاپ اول، 1388ش.
  6. شریعتی، علی، تاریخ تمدن، مجموعه آثار 12، تهران، 13۵9.
  7. طرطوشی، ابوبکر محمد بن الولید، سراج الملوک والخلفاء  ومنهاج الولاة و الامراء  وتدبیر الدول، تحقیق جعفر البیاتی، ریاض الریس للکتب  والنشر، چاپ اول، 199۶م.
  8. عبد الحمید، صائب، فلسفة التاریخ فی الفکر الاسلامی، دراسة مقارنة بالمدارس الغربیة الحدیثة و المعاصرة، دارالهادی للطباعة و النشر و التوزیع، بیروت، چاپ اول، 2007م.
  9. گوتاس، دیمیتری، تفکر یونانی، فرهنگ عربی، نهضت ترجمه کتاب‏های یونانی  به عربی  در بغداد و جامعه آغازین عباسی (قرن‏های دوم تاچهارم/هشتم تا دهم)، ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، چاپ اول، 1381ش.
  10. ماوردی، ابوالحسن، أدب الدنیا والدین، تحقیق مصطفی السقا، دارالکتب العلمیة، بیروت، چاپ چهارم، 1398ش/1978م.
  11. مسعودی، علی بن حسین، التنبیة و الاشراف، تحقیق  عبدالله اسماعیل الصاوی، دارالصاوی للطبع والنشر  والتألیف، قاهرة، بی‏تا.
  12. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق یوسف البقاعی، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، 1۴22ق/2002م.
  13. مسکویه، احمد بن محمد، تجارب الامم، تحقیق أبوالقاسم امامی، تهران 1987م.
  14. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، تهذیب الاخلاق  وتطهیر الاعراق، انتشارات بیدار، قم، 1۴13ق.
  15. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، الهوامل والشوامل، تحقیق احمد أمین و سید احمد صقر، قاهرة، 1370ق.
  16. مطهری، مرتضی، فلسفه تاریخ، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، چاپ دوم، تهران، 138۴ش.
  17. یعقوبی، أحمد بن اسحاق، البلدان، تحقیق محمد امین ضناوی، منشورات محمد علی بیضون، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 2002م.
  18. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، مشاکلة الناس لزمانهم، تحقیق ولیام ملورد، دارالکتاب الجدید، بیروت، 1980م.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار