فلسفه تمدن نوین اسلامی؛ ماهیت و مبانی

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسنده

دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی مرکز پژوهش‌های اسلامی و انسانی

چکیده

تمدن نوین اسلامی یا احیای تمدنی نوین زیر چتر دیانت اسلامی، ذهن دسته بزرگی از دغدغه‌مندان و متفکران جهان اسلام را، به ویژه در چند دهه اخیر به خود معطوف داشته است، واقعیت آن است که تمدن نوین و مؤثری در پرتو آموزه‌های اسلامی و در جهان اسلام رو به گسترش است. اینکه چنین تمدنی با چه رویکردها و شالوده‌هایی صورت می‌پذیرد از پرسش‌های  بنیادین است، چنان که شکوفایی پیشین آن از همین منظر قابل کاوش و الگوبرداری است. به زعم این نوشتار، تمدن نوین اسلامی، بر پایه چند اصل بنیادین در حال بازآفرینی خویش است: 1_‌ هدفمندی هستی در پرتو خدامحوری یکتاپرستی؛ 2_ اصل برابری همگان در پیشگاه خداوند و امکان برتری اکتسابی با پایبندی به ارزش‌های متعالی؛ 3_ اصل ساخت دنیا در راستای آخرت (ایجاد تعادل میان دنیا و آخرت، و مستمر دیدن حیات انسانی)؛  ۴_ اصل تحقق امت اسلامی است که اساساً دیانت اسلامی موجودیت خود را با آن می‌نمایاند؛ ۵_ اصل جهان وطنی اسلام و نیز باور به اعتلای اسلام؛ ۶_  اصل علم‌مداری و معرفت‌جویی. این اصول و رویکردها،  از یک سو به معنابخشی حیات (بُعد حقیقی و متنی= نرم‌افزاری) می‌انجامد و آدمی را از بحران معنویت می‌رهاند و از دیگر سو زندگی همراه با آسایشی را (بُعد ابزاری= سخت‌افزاری) فراهم می‌سازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Philosophy of the New Islamic Civilization; Nature, Principles

نویسنده [English]

  • Sayyid Ali Reza Wase’i
چکیده [English]

The new Islamic civilization or the revival of a new civilization under the auspice of Islamic religiosity has preoccupied many of those concerned with Islamic problems and the thinkers of the Islamic world, especially in the past several centuries. The truth is that a new and influential civilization is developing in light of the Islamic doctrines in the Islamic world. The fundamental question is that in what approaches and on what foundations such a civilization is taking place; as its previous flourishing is also likely to be explored and emulated from this same perspective. In the writer’s opinion, the new Islamic civilization is being recreated on the basis of several fundamental principles: 1. Principle of the purposefulness of existence in light of theocentricism and Monotheism; 2. Principle of the equality of all people before God and the possibility of acquired superiority through abiding by transcendental values; 3. Principle of building the world in line with the Hereafter (creating balance between the world and the Hereafter and seeing the human life as continuous); 4. Principle of the actualization of Islamic community, by which the Islamic religiosity basically represent its entity; 5. Principle of Islamic cosmopolitanism and belief in sublime Islam; 6. Principle of science-orientedness and knowledge-seeking. These principles and approaches would on one hand lead to giving meaning to life (the real and textual dimension = software) and freeing mankind from spiritual crisis, and on the other, would provide a convenient life (instrumental dimension = hardware).

کلیدواژه‌ها [English]

  • principles of new Islamic civilization
  • revival of Islamic civilization
  • sublime Islam
  • development pattern
  1. قرآن مجید.

  2. نهج البلاغه.

  3. سخنرانی‌های مقام معظم رهبری (مدظلّه العالی).
  4. ابن شعبه حرانی، ابومحمد حسن بن حسن، تحف العقول عن آل الرسول، تصحیح علی‌اکبر غفاری، مؤسسه نشر اسلامی، قم، 1۴0۴ق.
  5. ابی السعود، محمد بن محمد، تفسیر ابی السعود، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا.
  6. اقبال لاهوری، محمد، احیای فکر دینی در اسلام، ترجمه احمد آرام، انتشارات کتاب پایا، تهران، بی‌تا.
  7. آلوسی، تفسیر الآلوسی، بی‌نا، بی‌تا.
  8. بابایی، حبیب‏الله، کاوش های نظری در الهیات و تمدن، انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، 1393ش.
  9. توین بی، آرنولد، تمدن در بوته آزمایش، ترجمه ابوطالب صارمی، انتشارات امیرکبیر، تهران، 13۵3ش.
  10. رفیع، جلال، در بهشت شداد، انتشارات اطلاعات، تهران، چاپ دوم، 1371ش.
  11. زرین‌کوب، عبدالحسین، کارنامه اسلام، انتشارات امیرکبیر، تهران، 137۶ش.
  12. شریعتی، علی، بازشناسی هویت ایرانی – اسلامی (مجموعه آثار 27)، انتشارات الهام، چاپ سوم، تهران، 1371ش.
  13. علمداری، کاظم، چرا ایران عقب ماند و غرب پیش رفت، نشر توسعه، تهران، چاپ نهم، 1382ش.
  14. عنایت، حمید، تفکر نوین سیاسی اسلام، ترجمه ابوطالب صارمی، انتشارات امیرکبیر، تهران، 13۶2ش.
  15. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، سیری در اندیشه سیاسی عرب، انتشارات سپهر، تهران، چاپ سوم، 13۶3ش.      
  16. کرمر، جوئل، احیای فرهنگی در عهد آل بویه، ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 137۵ش.
  17. کسرایی، محمد سالار، چالش سنت و مدرنیته در ایران، نشر مرکز، تهران، 1379ش.
  18. لوکاس، هنری، تاریخ تمدن، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، انتشارات کیهان، تهران، 13۶۶ش.
  19. مایکل، آندره با همکاری هانری لوران، اسلام وتمدن اسلامی، ترجمه حسن فروغی، انتشارات سمت، تهران، 1381ش.
  20. متز، آدام، تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری، ترجمه علیرضا قراگوزلو، انتشارات امیرکبیر، تهران، چاپ دوم، 13۶۴ش.
  21. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار،  تهران، انتشارات صدرا، ج3۵.
  22. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، نهضت های اسلامی در صدساله اخیر، انتشارات صدرا، تهران، چاپ بیست و دوم، 137۶ش.
  23. نصر، سیدحسین، انسان و طبیعت (بحران معنوی انسان متجدد)، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1379ش.