راهبردهای امام علی(ع) در رویارویی با عصبیت قبیله‌ای جامعه پس از پیامبر اکرم(ص)

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسنده

استادیار دانشگاه شاهد تهران

چکیده

مقارن با ظهور اسلام، عرب را روحیۀ تعصب قبیله‌ای کورکورانه و فخر فروشی نژادپرستانه بود. رسول خد(ع)در طول رسالتش، تلاش فراوانی در زدودن این خصلت داشت، اما پس از رحلت ایشان امت از سیره نبوی(ص) روی‏گردان شد. امام علی(ع) چون بر مسند خلافت تکیه زد، با این معضل روبه‏رو بود، این تحقیق در پی پاسخ به این سؤال است که رهیافت‌های امام علی(ع)در رویارویی با عصبیت قبیله‏ای و نژادی چگونه بود؟ به نظر می‌رسد ایشان دو راهبرد نظری و عملی- همچنان که در اصلاح هر انحرافی لازم است- در پیش گرفتند. در راهبردهای نظری به تبیین ریشه‏های نژادپرستی و زمینه‏های شکل‏گیری آن پرداخته، خودبرتربینی، وسوسه‏های شیطان و قیاس خود با دیگران را عوامل روحی و روانی و پیروی از بزرگان کوتاه‏اندیش و رفاه‏زدگی را زمینه‏های شکل‏گیری تعصب و تبعیض بیان داشتند. در راهبردهای عملی، امام علی(ع) سه راهبرد احیای جایگاه حقوقی و اجتماعی گروه‌های مورد تبعیض، عدالت اقتصادی و انتقال مرکز حکومت از مدینه به کوفه را به کار گرفتند.

تازه های تحقیق

  1. قرآن کریم؛ ترجمه محمد مهدى فولادوند، دار القرآن الکریم، تهران، چاپ اول، 1۴1۵ق.
  2. نهج‌البلاغه‌، سیدرضى، محمد بن حسین، ترجمه جعفر شهیدى‏، شرکت انتشارات علمى و فرهنگى، تهران، چاپ چهاردهم‏، 1378ش.
  3. نهج‌البلاغه‌، ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، شرح صبحی صالح‏، هجرت، قم‏، چاپ اول، 1۴1۴ق.
  4. ابن‌ابی‌الحدید، عبد الحمید بن هبة الله‏، شرح نهج‌البلاغه، دار احیاء الکتب العربیه، بی‏جا، چاپ اول، بی‌تا.
  5. ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد، أسد الغابة فى معرفة الصحابه، دار الفکر، بیروت، 1۴09 ق.
  6. ابن حَیُّون‏، نعمان بن محمد‏، دعائم الإسلام، مؤسسة آل البیت:‏، قم، چاپ دوم، 138۵ ق.
  7. ابن ‌شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل‌الرسول، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، چاپ دوم، 13۶3ش.
  8. ابن عساکر، ابوالقاسم علی بن الحسن، تاریخ مدینة دمشق، دارالفکر، بیروت، 1۴1۵ق.
  9. امین، احمد، ضحی الاسلام، دارالکتاب العربی، بیروت، چاپ دهم، بی تا.
  10. بلاذری، احمد بن یحیى بن جابر، انساب الأشراف، دار المعارف، مصر، 19۵9 م. ‏
  11. ثقفى، ابراهیم بن محمد، الغارات، دار الکتاب الإسلامی، قم، چاپ اول، 1۴10 ق.
  12. جعفری، محمدتقی، ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، چاپ هفتم، 137۶ ش.
  13. جعفرى، حسین محمد، تشیع در مسیر تاریخ‏، ترجمه سید محمد تقى آیت اللهى،‏ دفتر نشر فرهنگ اسلامى‏، تهران‏، چاپ یازدهم‏، 1382 ش‏
  14. جعفریان، رسول، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه:‌، انصاریان، قم، چاپ دهم، 138۶ ش.
  15. حسنى، هاشم معروف‏، سیرة الأئمة الاثنی عشر:‏، المکتبة الحیدریة، نجف، چاپ اوّل‏، 1382 ق‏.
  16. شمس‌الدین، محمدمهدی، التاریخ و حرکة التقدم البشری و نظرة الاسلام، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.
  17. شهیدی، سیدجعفر، تاریخ تحلیلی اسلام، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، چاپ چهل و نهم، 1392 ش.
  18. صدر، سید محمد، تاریخ پس از ظهور، ترجمه حسن سجادپور، موعود عصر، تهران، 138۴ ش‏.
  19. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ چهارم، 1۴07ق.‏
  20. کلینی، محمد بن یعقوب،الکافی‌، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ چهارم‏، 1۴07ق.
  21. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، چاپ دوم، 1۴03ق.
  22. مسعودی، على بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، دار الهجرة، قم، چاپ دوم، 1۴0۴ ق.
  23. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الأمالی،  کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول‏، 1۴13ق.‏
  24. میدانی، احمد بن محمد‏، مجمع الامثال‏، معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی، مشهد، 13۶۶ش.
  25. نحاس، احمد بن محمد، معانی القرآن، المملکة العربیة السعودیة، جامعة أم القرى، چاپ اول، 1۴09 ق.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Imam ‘Alī’s (A.S.) Strategies in Confrontation with Tribal Fanaticism of the Muslim Community after the Holy Prophet (S.A.W.)

نویسنده [English]

  • Rasul Muhammad Ja’fari
چکیده [English]

The advent of Islam coincided with the Arabs’ blind morale of tribal fanaticism and racialist arrogance. During his Prophetic Mission, the Apostle of Allah (S.A.W.) made great endeavor to remove this practice, but after his departure, the umma turned their back on the sīra of the Prophet (S.A.W.). When Imam ‘Alī (A.S.) succeeded to the Caliphate, he faced with this recondite problem. The present article seeks to answer the question as to what approaches Imam ‘Alī (A.S.) used to confront the tribal and racial fanaticism. It seems that he adopted two theoretical and practical strategies – as is necessary correction of any deviation. In theoretical strategies, the Imam (A.S.) clarified the origins of racism and the backgrounds of its formation, and stated the self-superiority, satanic temptation and comparing oneself with others to be the psychological and mental elements of fanaticism and discrimination and following the feeble-minded dignitaries and seeking welfare as the background for its formation. In practical strategies, Imam‘Alī (A.S.) employed three strategies of reviving the legal and social status of the discriminated groups, economic justice, and the transfer of the seat of Islamic rule from Makka to Kūfa.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam ‘Alī (A.S.) and fanaticism
  • tribal fanaticism
  • origin of racism
  • self-superiority

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار