تبیین میدان معناشناسی صَمت (سکوت) در نهج‌البلاغه

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه اصفهان

2 پژوهشگر علوم قرآن و حدیث

چکیده

در این مقاله، نخست واژه «صمت» از نظر علم لغت و در اصطلاح علم اخلاق توضیح داده می‌‌شود. سپس به کاربرد آن در قرآن کریم اشاره می‌گردد. با ترسیم میدان معناشناسی «صمت» در نهج‌البلاغه، واژگان هم‌معنای آن مشخص شده، به منظور آشکارتر شدن معنای این واژه، تطوّر دلالی آن در میان روایات و نزد صاحبان عقل و قلب بیان می‌شود.
واژه «سکوت» دارای یک سیستم معنایی است که باید عناصر مرتبط با آن را در مسیر تاریخی معنای لغوی استخراج کرد، و از نظر اصطلاحی نیز می‌باید در تطوّرات دلالی، مصادیق گوناگون آن در متون مختلف دینی، علمی و اخلاقی روشن شود.
صمت یا سکوت، هم دارای ارزش‌های اخلاقی‌اند و هم کلامی. بنابراین، بسته به این‌که آن‌دو را در کجا به کار بریم، پیوسته بر مصادیق آن افزوده می‌شود. پس صمت یا سکوت از باب اشتراک معنوی تلقی می‌گردد.
صمت یا سکوت با واژگانی همچون حکمت، حلم و علم ارتباط دارد و به همین دلیل در زبان اهل حدیث یکی از چهار رکن تفقَه به‌شمار می‌آید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explanation of the Semantics Field of Samt (Silence) in Nahj al-Balāgha

نویسندگان [English]

  • Nasrullā Shāmilī 1
  • ‘Alī Banā’īyān Isfahānī 2
1
2
چکیده [English]

The term silence has a semantic system that the elements related to it in the historical course of its literal meaning have to be extracted and its various evidences in different religious, scholarly, and ethical texts to be clarified terminologically in its evidential transformation. In view of this issue, the writer has regarded samt or silence in terms of shared meaning and proceeded to explain its relation to such terms as hikmat (Divine wisdom), hilm (forbearance), and ‘ilm (knowledge). In conclusion, he has analyzed the semantics field of the term samt and its synonyms in Nahj al-Balāgha.

کلیدواژه‌ها [English]

  • samt
  • silence
  • semantics
  • Nahj al-Balāgha
  1. قرآن کریم.
  2. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة‌الله، شرح نهج‌البلاغه، تحقیق حسن نمیم، بیروت، دارمکتبة الحیاة، 1963م.
  3. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان‌العرب، بیروت، دار إحیاء‌التراث العربی، 1408ق.
  4. ابن میثم، میثم بن علی، شرح نهج‌البلاغه، بیروت، دارالثقلین، 1420ق.
  5. بستانی، فؤاد افرام، المجانی‌الحدیثة، قم، انتشارات ذوی‌القربی، 1381ش.
  6. جعفر بن محمد، مصباح‌الشریعه، بیروت، مؤسسة‌الاعلمی للمطبوعات، 1403ق.
  7. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب‌القرآن، المکتبة‌المرتضویه، 1362ش.
  8. زوزنی، حسین‌احمد، شرح‌المعلقات‌السبع، تحقیق محمد فاضلی، بیروت، المکتبة العصریه، 1425ق.
  9. زهیر بن ابی‌سلمی، دیوان زهیر بن ابی‌سلمی، بیروت، دار صادر، 1384ق.
  10. سبحـانی، جعـفر، تـرجمـه و شـرح‌المـوجـز فـی أصول‌الفقه، ترجمه عباس زراعت، قم، انتشارات حقوق اسلامی، 1379ش.
  11. سمیح عاطف‌الزین، معجم لغات‌القرآن، مصر، دارالکتاب.
  12. فیـض کاشـانـی، محـمد بـن شـاه مـرتضی، المحجة‌البیضاء فی تهذیب‌الاحیاء، تصحیح و تعلیق علی‌اکبر غفاری، تهران، کتابخانه صدوق، 1339ق.
  13. قشیری، عبدالکریم بن هوازن، الرسالة القشیریه، تحقیق معروف زریو، بیروت، دارالجیل، 1410ق.
  14. کلینی، محمد، اصول کافی، ترجمه و شرح مصطفوی، تهران، انتشارات علمیه اسلامیه.
  15. مجلسی، محمد‌باقر، بحارالأنوار، چاپ امین‌الضرب، بی‌جا.
  16. نراقی، مهدی بن ابی‌ذر، جامع‌السعادات، تعلیق و تصحیح محمد کلانتر، مطبعة‌النجف، 1383ق.
  17. نوری، حسین بن محمد‌تقی، مستدرک الوسائل، تهران، انتشارات اسلامیه، 1318-1321ق.