سبک‎‌ها و گونه‎‌‌های پیامدگویی در پندهای اخلاقی حکمت‌های نهج البلاغه

نوع مقاله : علمی _ پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه علوم قرآنی و حدیث ، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

2 استادیار دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

چکیده

یکی از روش‌های تربیتی حضرت علی(ع)، استفاده از پند اخلاقی همراه با پیامدگویی است که نمود فراوانی در حکمت‌های نهج البلاغه دارد.راهی به ظاهر آسان برای ترویج اخلاق، که در صورت عدم برخورداری از مؤلفه‌های بایسته، می‌تواند پند را از حالت مؤثر به حالتی بیهوده بدل سازد. برای پی‌جویی از تأثیر یا عدم تأثیر پیامدهای موجود در پندهای اخلاقی حضرت علی(ع)، مقاله پیش‌رو برای نخستین‎بار با روشی توصیفی تحلیلی عهده‌دار واکاویی از چرایی و چگونگی کاربرد گسترده پیامدها در پندهای اخلاقی ایشان شده است. در این راستا سبک‌ها و گونه‌های پیامدها با ملاک‌های مختلفی چون ارتباط با ساحت‌های وجودی انسان، ارتباط با اعمال متناظر، دامنه شمول، میزان تأثیر، ماندگاری و بار ارزشی بررسی شده‌اند. بر اساس نتایج این پژوهش، در مکتب علوی با هدف تأثیر بر مخاطب و تشویق او به فعل اخلاقی، پند با پیامدگویی همراه شده و برای بیان مؤثر پیامدها از سبک‌‌ها و گونه‌های محتوایی مختلفی استفاده شده است. همچنین بر خلاف تصور، پیامدهای دنیوی بیش از پیامدهای اخروی و پیامدهای جسمی در کنار پیامدهای روحی، به کار گرفته شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Results Expression Styles and Types in Nahj al-Balagha Moral Advices Wisdoms

نویسندگان [English]

  • Melika Bayganian 1
  • mohammad jamalaldin khoshkhazeh 2
1 assistant professor at Imam Khomeini International University (IKIU)
2 Department of Qur'an and Hadith Sciences Faculty of Islamic Sciences and Researches Imam Khomeini International University Qazvin – Iran
چکیده [English]

One of the Imam Ali’s (A.S.) educational methods is the use of moral advices along with results expression, which has many manifestations in the Nahj al-Balagha wisdom; seemingly an easy way to promote ethics, which, if it does not have the necessary components, can turn the advice to idle talk. In order to find out the effectiveness of the consequences in the Imam Ali’s (A.S.) moral advices, the article analyze the consequences which are widely used in his moral advices with a descriptive-analytical method. In this regard, the consequences’ styles and types have been examined with different criteria such as connection with human existence, connection with corresponding actions, inclusion scope, impact degree, permanence and valuation. Based on the research results, in the Alawites School, with the aim of influencing the audience and encouraging them to moral acts, advice is combined with consequences, and different styles and types have been used to express the consequences effectively. Surprisingly, worldly consequences have been used more than otherworldly consequences and physical consequences are used as well as spiritual consequences.

کلیدواژه‌ها [English]

  • actions consequences
  • consequentialism
  • moral teachings
  • wisdom of Nahj al-Balagha
  • Imam Ali's (A.S.) educational method

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. نهج البلاغه، به کوشش صبحی‎صالح، مرکز البحوث الاسلامیه، قم، ۱۳۷۴.
  3. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن‌ابى‌الحدید، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، نشر نی، تهران، 1400.
  4. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج‌ البلاغه، تصحیح محمدابوالفضل ابراهیم، مکتبة آیة‌الله مرعشی نجفی، قم، ۱۴۰۴ق.
  5. بحرانی، ابن‌میثم، شرح نهج‌ البلاغه، ترجمه محمدصادق عارف و دیگران، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، مشهد، 1375.
  6. برخورداری، زینب، پندبیهوده، با مقدمه احد فرامرزقراملکی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، 1401.
  7. پاکتچی، احمد، «دین»، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1400.
  8. پینکافس، ادموند، از مسئله‌محوری تا فضیلت‌گرایی، ترجمه حمیدرضا حسنی و مهدی علی‌پور، دفتر نشر معارف، قم، 1382.
  9. تهانوی، محمد، موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، تحقیق دجروج، بی‌نا، بی‌جا، 1376.
  10. جرجانی، علی ‌بن محمد، التعریفات، ناصرخسرو، تهران، 1368.
  11. جعفری، محمدتقی، انسان‌شناسی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، بی‌جا، 1399.
  12. جمعی از نویسندگان، فلسفه اخلاق، دفتر نشر معارف، قم، چاپ هفتم، 1388.
  13. حاجی‌علیان، نیره، باقری، خسرو، «حریت اخلاقی؛ هدف غایی تربیت اخلاقی از منظر اسلام»، علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، شماره 11، 1397.
  14. حائری، سیدمحسن، اندیشه‌های اقتصادی در نهج ‌ البلاغه، ترجمه عبدالعلی آل‌بویه لنگرودی، انتشارات بنیاد نهج‌ البلاغه، تهران، 1378.
  15. خوئی، حبیب‌الله، منهاج ‌البراعة فی شرح نهج‌ البلاغه، تصحیح ابراهیم میانجی، مکتبة الاسلامیه، تهران، 1386.
  16. داروال، استیون، گیبارد، آلن، ریلتن، پیتر، نگاهی به فلسفه اخلاق در قرن بیستم، ترجمه مصطفی ملکیان، دفتر پژوهش و نشر سهروردی، تهران، چاپ اول، 1381.
  17. درایور، جولیا، پیامدگرایی، ترجمه شیرزاد پیک‌حرفه، حکمت، بی‌جا، چاپ اول، 1394.
  18. رفیعی محمدی، ناصر، «تأثیرات معادباوری در حیات دنیوی انسان از منظر نهج البلاغه»، فصلنامه پژوهش‌های نهج‌ البلاغه، سال هفدهم، شماره59، 1397.
  19. سبحان‌نژاد، مهدی، پایان‌نامه مسئولیت‌پذیری اجتماعی در برنامۀ درسی کنونی دورۀ ابتدایی ایران و طراحی برای آینده، دانشگاه تربیت‌مدرس، 1379.
  20. شجاعی، سیدمحمد، ‌بدگمانی ریشه فتنه‌ها و اختلاف‌ها، مهر امیرالمؤمنین، تهران، 1384.
  21. شریعتمداری، علی، تعلیم و تربیت اسلامی، انتشارات امیرکبیر، تهران، چاپ بیستم، 1384.
  22. شیروانی، علی، «ساختار کلی اخلاق اسلامی»، قبسات، شماره 13، سال چهارم، 1378.
  23. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، ۱۳۹۰.
  24. غروی اصفهانی، محمدحسین، نهایة الدرایة فی شرح الکفایه، تحقیق مهدی احدی و امیرکلائی، انتشارات سید الشهداء؟ع؟، قم، 1374.
  25. غیاثی، تقی، «بازجست ساحت‌های وجودی انسان از منظر نهج‌ البلاغه»، فصلنامه پژوهش‌نامه نهج‌ البلاغه، دوره6، شماره22، 1397.
  26. فتاحی‌زاده، فتحیه، امیرخانی، مهناز، رضوی علوی، نعیمه‌سادات، ونکی، فاطمه، «تحلیل شیوه‌های بیان استدلالی در آیات تربیتی قرآن» آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث، دوره 5، شماره1، 1398.
  27. فتحعلی‌خانی، محمد، آموزه‌های بنیادین علم اخلاق، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، بی‌جا، 1389.
  28. فرامرزقراملکی، احد؛ ناسخیان، علی‌اکبر، قدرت انگاره، نشر مجنون، قم، چاپ چهارم، 1399.
  29. فرانکنا، ویلیام، فلسفه اخلاق، ترجمه هادی صادقی، سپهر، قم، 1376.
  30. فیومى، احمد، ‌المصباح المنیر، انتشارات هجرت، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق.
  31. قمی، عباس، شرح حکم نهج‌ البلاغه، تحقیق باقر قربانی زرین، بنیاد نهج‌ البلاغه، تهران، 1376.
  32. کاپلستون، فردریک، تاریخ فلسفه از ولف تا کانت، ترجمه منوچهر بزرگمهر؛ اسماعیل سعادت؛ سیدجلال‌الدین مجتبوی، سروش، بی‌جا، ‌چاپ چهارم، 1387.
  33. کهن‌ترابی، میثم، عمادی، نرگس؛ «پیامدهای شخصیت‌زدگی از دیدگاه نهج البلاغه»، مشکوة، سال سی و هفتم، شماره 140، پاییز 1397.
  34. مصباح یزدی، محمدتقی، اخلاق در قرآن، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی؟رح؟، قم، 1378.
  35. مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه، امیرکبیر، تهران، 1382.
  36. مصباح یزدی، محمدتقی، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، تحقیق و نگارش احمدحسین شریفی، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى؟رح؟، قم، چاپ دوم، 1387.
  37. معارف، مجید، شریعتی‌نیاسر، حامد، ارتباط نهج‌ البلاغه با قرآن، سمت، تهران، چاپ اول، 1396.
  38. مغنیه، محمدجواد، فی ضلال نهج‌ البلاغه، کلمة الحق، قم، 1386.
  39. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، پیام امیر المؤمنین؟ع؟، مدرسة الامام علی بن ‌ابی‌طالب؟ع؟، قم، 1396.
  40. مک‌ناتن، دیوید، نگاه اخلاقی درآمدی به فلسفه اخلاق، ترجمه حسن میانداری، سمت، تهران، چاپ اول، 1383.
  41. ملازاده، ریحانه، رحمانیان، فرزانه، «هنر سازه تکرار و دلالت‌های معنایی آن در حکمت‌های نهج‌ البلاغه»، فصلنامه پژوهش‌های نهج ‎البلاغه، دوره15، شماره4، 1395.
  42. میرفخرایی، تژا، فرآیند تحلیل گفتمان، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، تهران، چاپ اول، 1384.
  43. نواب‌لاهیجانی، محمدباقر، شرح نهج‌ البلاغه، مؤسسه نشر میراث مکتوب، بی‌جا، 1379.
  44. وارنوک، جفری جیمز ، فلسفه اخلاق در قرن حاضر، ترجمة محمدصادق لاریجانی، مرکز ترجمه و نشر کتاب، چاپ دوم، 1368.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار