واکنش اشراف و اعراب کوفه به حضور ایرانیان در قیام مختار

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد تاریخ _ ایران بعد از اسلام

2 کارشناس ارشد علوم سیاسی

چکیده

شکل‌گیری قیام مختار ثقفی در سال 66 ق و تغییراتی که به واسطه این قیام در فضای سیاسی _ اجتماعی شهر کوفه به وجود آمده بود این فرصت را به ایرانیان مقیم شهر کوفه داد تا بتوانند برای اولین بار بعد از اسلام در حوادث سیاسی _ اجتماعی  منطقۀ عراق حضوری چشمگیر داشته، نقش بسزایی در وقایع زمان قیام و بعد از قیام ایفا کنند. ایرانیان قبل از شکل‌گیری قیام مختار در شهر کوفه و دیگر مناطق اسلامی از جایگاه اجتماعی مناسبی برخوردار نبودند و به واسطه قیام مختار و تغییراتی که در موقعیت اجتماعی _ اقتصادی آنان به وجود آمد، واکنش اشراف و اعراب شهر کوفه را برانگیخت؛ زیرا اشراف و اعراب شهر کوفه تا این زمان از امتیازاتی بهره می­بردند که بنا بر عرف جامعه آن روز، غیر عرب حق استفاده از آن را نداشت و ایرانیان در این برهه به آن امتیازات دست یافته بودند. در این مقاله برآنیم تا به بررسی علل واکنش‌های اشراف و اعراب شهر کوفه نسبت به حضور ایرانیان در قیام مختار و تأثیرات آن بر کامیابی یا متضرر شدن ایرانیان و مختار ثقفی بپردازیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Reaction of the Nobles and Arabs of Kūfa to the Presence of Iranians in the Uprising of Mukhtār

نویسندگان [English]

  • Ehsan Ariyadoust 1
  • Ahmad Hiki 2
چکیده [English]

The inception of the uprising of Mukhtār Thaqafī in 66/685 and the changes that took place in the socio-political climate of Kūfa due to this uprising, gave the opportunity to Iranians residing in Kūfa to be able for the first time after the advent of Islam to hold a considerable presence and play a substantial role in the socio-political events during and after the uprising in the Iraq region. Before the inception of the uprising of Mukhtār in Kūfa and other Islamic regions, the Iranians did not enjoy a suitable social status and due to uprising of Mukhtār and the changes that took place in their socio-economic situation, the nobles and Arabs of Kūfa were prompted to react. That was because up to that time the nobles and Arabs of Kūfa enjoyed certain privileges that, as it was customary in the then society, the non-Arabs were not entitled to use, and that the Iranians had achieved those privileges in that period of time. In this article, we intend to address the reasons for the reactions of the nobles and Arabs of Kūfa towards the Iranians in the uprising of Mukhtār and its impacts on the Persians and Mukhtār Thaqafī’s achieving prosperity or sustaining loss.     

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranians
  • Mukhtār Thaqafī
  • Kūfa city
  • nobles and Arabs
  1. ابن اثیر، عزالدین، تاریخ الکامل، ترجمه محمدحسین­ روحانی، انتشارات اساطیر، تهران، 1373ش.
  2. ابن‏خلدون،  العبر فی­التاریخ­، ترجمه عبدالمحمدآیتی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران، 1363ش.
  3. ابن­عبدربه، احمد بن محمد،  الِعقد الفرید، دار صادر، بیروت، 2001م.
  4. ابن­مسکویه­رازی، ابوعلی، تجارب­الامم، ترجمه ابوالقاسم­امامی، انتشارات سروش، تهران، 1389ش.
  5. بلاذری، احمد­بن یحیی، فتوح البلدان، ترجمه آذرتاش آذرنوش، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، تهران، 1346ش.
  6. بلاذری، احمد­بن یحیی،  أنساب الأشراف‏، دار الفکر، بیروت، 1417ق.
  7. تتوی، احمدبن­­نصرالله، قزوینی، آصف­خان، تاریخ اَلفی(تاریخ هزار ساله اسلام)، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، تهران، 1382ش.
  8. دانشور، علی، نقش ایرانیان در قیام مختار، نشر تمیشه،  تهران، 1388ش.
  9. دیکسون، عبدالامیر، بررسی سیاسی خلافت اموی، ترجمه گیتی شکری، انتشارات طهوری، تهران، 1381ش.
  10. دینوری، ابوحنیفه ­احمد ­بن ­داود،  اخبارالطوال، ترجمه: محمود مهدوی دامغانی، نشر نی، تهران، 1390ش.
  11. رضوی اردکانی، سیدابوفاضل، قیام مختار، نشر بین‌الملل، تهران، 1390.
  12. زرین‌کوب، عبدالحسین،  تاریخ ایران بعد از اسلام، انتشارات امیرکبیر، تهران، 1386ش.
  13. زرین­کوب، عبدالحسین، دو قرن سکوت، انتشارات سخن، تهران، 1393ش.
  14. سامانی، سیدمحمود، مناسبات اهل بیت: با ایرانیان، انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، 1393ش.
  15. شاهرخی، سیدعلاءالدین، «نقش ایرانیان کوفه در نهضت مختار»، مجله مشکوة، ش100، از ص63_77.
  16. صفری فروشانی، نعمت­الله،  کوفه از پیدایش تا عاشورا، نشر مشعر، تهران، 1391ش.
  17. طبری، محمد بن­جریر، تاریخ طبری یا تاریخ الرسل و الملوک، ترجمه ابوالقاسم پاینده، انتشارات اساطیر، 1375ش.
  18. نیکلسون، رینولد، تاریخ ادبیات عرب، ترجمه کیواندخت کیوانی، انتشارات ویستار، تهران، 1380ش.
  19. ولهوزن، یولیوس، تاریخ تحلیلی صدراسلام«شیعه و خوارج»، ترجمه محمودرضا افتخارزاده، انتشارات معارف اسلامی، قم، 1375ش.
  20. هاوتینگ، جرالد،  امویان نخستین دودمان حکومت­گر در اسلام، ترجمه عیسی عبدی، انتشارات امیرکبیر، تهران، 1388ش.