مشکوة مبانی معناشناسی ساختارهای چندوجهی قرآن از منظر علامه طباطبایی
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسنده
هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
چکیده
مقاله حاضر به نظریه‌ای از علامه طباطبایی معطوف است که بخشی از آیات قرآن را مورد بحث و بررسی معناشناسانه قرار می‌دهد که به دلیل ساختار ویژه، نگاه‌های چندسویه‌ای را برتافته و به برداشت وجوهی از معانی انجامیده است. در این مقاله پشتوانه‌های هرمنوتیکی، زبان شناختی و معناشناختی مرتبط با حوزۀ فهم قرآن در نظریه یاد شده، بحث و بررسی شده. از منظر هرمنوتیکی از یک‌سو دیدگاه سنتی و کلاسیک و از سوی دیگر دیدگاه نوین می‌تواند در این نظریه مورد توجه باشد. از منظر زبان شناختی افزون بر قواعد عمومی و عرفی زبان به عنوان پایگاه دلالت‌های قرآنی، توجه به ویژگی‌های زبان و فرهنگ قرآن می‌تواند به توسعه و تعمیق دلالت‌های آن بینجامد. از منظر معناشناختی نیز عناصر مهمی چون ذووجوه بودن، ظاهر و باطن داشتن و تنزیل و تأویل داشتن در معناشناسی قرآن اهمیت دارد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
An Introduction to the Principles of the Semantics of the Multifaceted Structures of the Qur’ān from the Viewpoint of ‘Allāma Tabātabā’ī
نویسنده [English]
- Muhammad As‘adī
چکیده [English]
The present article addresses one of ‘Allāma Ṭabāṭabā’ī’s theories, which semantically discusses part of the Qur’ānic verses and, due to their specific structure, has taken multifaceted perspectives and led to implying certain aspects of meanings. In this article, the hermeneutic, linguistic, and semantic backups in relation to understanding the Qur’ān in the above-mentioned theory are discussed and reviewed. From the hermeneutic perspective, in this theory, the traditional viewpoint on one hand and the modern viewpoint on the other, can be taken into consideration. From the linguistic perspective, in addition to the general and conventional rules of language as the base for the Qur’ānic significations, paying attention to the characteristics of language and its culture can result in the extension and deepening of its significations. Similarly, from the semantic perspective, significant elements such as double-facetedness, having exterior and interior, having tanzīl (revelation) and ta’wīl (esoteric exegesis) are important in the semantics of the Qur’ān.
کلیدواژه‌ها [English]
- semantics of the Qur’ān
- multifaceted structures of the Qur’ān
- double-facetedness of the Qur’ān
- ‘Allāma Ṭabāṭabā’ī’ and the meanings of some verses
- قرآن کریم
- ابن اثیر، النهایة فی غریب الحدیت و الأثر، المکتبه العلمیه، بیروت، بی تا.
- ابن ابى الحدید، شرح نهج البلاغه، دار احیاء الکتب العربیه، بیروت، 1385ق.
- ابن ابی‌جمهور بن زین‌الدین، عوالى اللئالى، مطبعة سید الشهداء، قم، 1405ق.
- ابن حنبل، احمد بن محمد، مسند احمد بن حنبل، دار الفکر، بیروت، بی‌تا.
- احمدى، بابک، ساختار تأویل متن، نشر مرکز، تهران، 1370ش.
- اسعدی، محمد، سایه‌ها و لایه‌های معنایی، مؤسسه بوستان کتاب، قم، 1385ش.
- برقى، احمد بن محمد، المحاسن، تحقیق سید مهدی رجایی، المجمع العالمی لاهل البیت:، قم، 1412ق.
- بستانی، قاسم، «تبار شناسی و ارزیابی احادیث وجوهیه»، مجله علوم حدیث، ش56، 1390ش.
- بیات، عبدالرسول، فرهنگ واژه ها، مؤسسه اندیشه و فرهنگ دینی، قم، 1381ش.
- ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذى، دار عمران، بیروت، بی تا.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسة آل بیت لاحیاء التراث، قم، 1412ق.
- خراسانی، محمدکاظم، کفایة الأُصول، مؤسسة آل بیت لاحیاء التراث، قم، 1412ق.
- دار قطنی، علی بن عمر، سنن الدار قطنى، عالم الکتب، بیروت، 1413ق.
- دیلمى، شیرویه بن شهردار، فردوس الأخبار، دار الکتاب العربی، بیروت، 1407ق.
- زبیدى، محمد بن محمد، اتحاف السادة المتقین، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1416ق.
- زرکشی، بدر الدین، البرهان فى علوم القرآن، دار المعرفه، بیروت، بی تا.
- زمخشری، محمود بن عمره، ربیع الأبرار و نصوص الأخبار، مؤسسة الاعلمی، بیروت، 1412ق.
- سروش، عبدالکریم، صراط‌هاى مستقیم، مؤسسه فرهنگی صراط، بیروت، 1377ش.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، قبض و بسط تئوریک شریعت، مؤسسه فرهنگی صراط، تهران، 1370ش.
- سیوطی، جلال الدین، الاتقان فی علوم القرآن، المکتبه الثقافیه، بیروت، 1973م.
- شریف رضی، نهج البلاغه، دار الهجره، قم، 1412ق.
- صفار قمی، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، مکتبة آیة‌الله المرعشی، قم، 1404ق.
- طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، مؤسسۀ الاعلمی، بیروت، 1390ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، دار المعرفه، بیروت، 1408ق.
- طیب حسینی، محمود، چند معنایی در قرآن کریم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، 1388ش.
- عیاشی، محمد بن مسعود بن عیاش، تفسیر العیاشى، المکتبة الاسلامیه، تهران، بی‌تا.
- غزالى، محمد بن محمد، المستصفى فى علم الأُصول، دارصادر، بیروت، بی تا.
- فخر رازی، محمد بن عمر، المحصول فی علم أُصول الفقه، مؤسسة الرساله، بیروت، 1412ق.
- فیض کاشانی، محسن، تفسیر الصافى، انتشارات اسلامیه، تهران، بی تا.
- متقی هندی، علی بن حسام الدین، کنزالعمال، مؤسسة الرسالة، بیروت، 1409ق.
- مجتهد شبسترى، محمد، نقدى بر قرائت رسمى از دین، انتشارات طرح نو، تهران، 1379ش.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، هرمنوتیک کتاب و سنت، انتشارات طرح نو، تهران، 1370ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، المکتبة الاسلامیه، تهران، بی تا.
- واعظى، احمد، درآمدى بر هرمنوتیک، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، تهران، 1380ش.
- هوی، دیوید کونز، حلقه انتقادی، ترجمه مراد فرهادپور، انتشارات گیل، تهران، 1371ش.
- .Ricard E. Palmer, Hermeneutics, North western universitypress, 1969.
)