مشکوة

خاندان‌های معروف دانشور سادات شیعه ایران

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد الهیات، بنیاد پژوهشهای اسلامی _ گروه تراجم و انساب

چکیده

در کشور ایران از قدیم خاندان‏های سادات وجود داشته‏اند. گروهی از میان آنها به مقامات علمی رسیدند، به گونه‏ای که در زمان خود شهرتبسزایی یافته، آوازه آنها در اقصیٰ نقاط کشور و حتی جهان پیچید.
درباره خاندان‏های سادات اگر چه به صورت پراکنده و در لابه‌لای کتاب‏ها مطالبی آمده است، ولی به صورت مدوّن در جایی دیده نشد. در این پژوهش ضمن بیان شش شاخه اصلی سادات موجود در ایران، از 49 خاندان معروف دانشور سادات شیعه ایران یاد شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Prominent Learned Families of Sh‘īa Sādāt of Iran

نویسنده [English]

  • Rasūl Sa‘īdīzāda

چکیده [English]

There have been sādāt families in Iran since long time ago. From among them, a group have achieved high level of scholarship in such a way that they won considerable popularity in their own time and their reputation spread all over the country, even throughout the world.
Although dispersedly addressed in between books, the information concerning the sādāt family has not been found anywhere in a formulated manner. Touching upon the six main branches of sādāt families in Iran, this research has undertaken to introduce 49 learned scholars of the Shī‘a sādāt of this country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • history of Shī‘ism in Iran
  • learned sādāt families
  • remembering the popular sādāt of Iran
  1. آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، طبقات اعلام الشیعه، الکرام البرره؛ چاپ دوم، مشهد: دارالمرتضی، 1404ق.
  2. ــــــــــــــــــــــــــــــ ، طبقات اعلام الشیعه، نقباء البشر، چاپ دوم، مشهد: دارالمرتضی، 1404ق.
  3. باقی، عماد الدین، «آیةالله سید مرتضی پسندیده به روایت اسناد ساواک»؛ 1380ش، شرق، س2، ش491 (2 خرداد 1384ش) .
  4. الاعرجی، جعفر، مناهل الضرب، تحقیق مهدی رجایی،الطبعة الاولی، قم، مکتبه آیه الله العظمی المرعشی النجفی، 1377ش.
  5. ابن بابویه، منتجب الدین، تحقیق عبدالعزیز طباطبایی، فهرست اسماء علماء الشیعه و مصنفهم، قم، مجمع الذخائر الاسلامیه، 1404ق.
  6. ابن خلکان، احمد بن محمّد، وفیات الاعیان، تحقیق احسان عباس، قم، شریف رضی، 1364ش.
  7. ابن شدقم حسینی، ضامن بن شدقم، تحقیق کامل سلیمان الجبوری، تحفة الازهار و زلال الانهار فی نسب ابناء الائمة الاطهار، چاپ اوّل، تهران، دفتر نشر میراث مکتوب، آینه میراث، 1378ش.
  8. ابن عنبه، احمد بن حسنی، عمدة الطالب فی انساب آل ابی طالب، تحقیق مهدی رجائی، قم، مکتبه آیه الله المرعشی، 1425ق.
  9. اصفهانی، حبیب، تذکره خط و خطاطان، ترجمه رحیم چاووش اکبری، چاپ اوّل، تهران، کتابخانه مستوفی، 1369ش.
  10. اعتماد السلطنه، محمد حسن، تاریخ منتظم ناصری، تصحیح محمد اسماعیل رضوانی،تهران، دنیای کتاب، 1364ش.
  11. ــــــــــــــــــــــــــــــ ، المآثر و الآثار، تهران، دار الطباعه، 1306ق (افست از روی چاپ سنگی) .
  12. ــــــــــــــــــــــــــــــ ، مطلع الشمس، به اهتمام تیمور برهان لیمو دهی،تهران، فرهنگ سرا، 1362ش، (3جلد در 2جلد) .
  13. اعلمی، محمد حسین، منار الهدی فی الانساب، تحقیق احمد حائری، قم، مکتبه آیة الله المرعشی، 1381ش.
  14. امین، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف، 1403ق.
  15. بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران، تهران، زوار، 1378ش.
  16. پاپلی یزدی، محمد حسین، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1367ش.
  17. پندی، کیوان، رشت در آیینه تاریخ، رشت، کتیبه گیل، 1387ش.
  18. سعیدی‌زاده، رسول،«تحقیقی در باره طالقان و اجداد آیةالله سید محمود طالقانی»، تاریخ معاصر ایران، س14، ش55.
  19. ترابی طباطبائی، جمال، نسب نامه شاخه‏ای از طباطبایی‏های تبریز، تبریز، سازمان اسناد ایران، مدیریت شمال غرب، 1376ش.
  20. الجبوری، کامل سلیمان، الروض المعطار فی تشجیر  تحفة الازهار، چاپ اوّل، تهران، دفتر نشر میراث مکتوب، آینه میراث، 1420ق.
  21. جزایری، محمد، شجره مبارکه یا برگی از تاریخ خوزستان، اهواز، نگارین، بی‌تا.
  22. جعفری، عباس، گیتاشناسی ایران، تهران، مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، 1379ش.
  23. 23.جلالی، غلامرضا، «فقاهت و درایت»، نگاه حوزه، شماره 2، ص9-11.
  24. جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، چاپ سوم، قم، مؤلف، 1414ق.
  25. 25.جواهرکلام، عبدالحسین، تربت پاکان قم، شرح حال مدفونین در سرزمین قم، قم، انصاریان، 1382ش.
  26. گروه نویسندگان، چهره‏ای پر فروغ از مشعل‌داران اسلام و فقاهت و انقلاب، چاپ اوّل، مشهد، مؤسسه تحقیقاتی و انتشاراتی امام امیر المؤمنین7، 1364ش.
  27. 27.حاتمی، محمد، میراث سبز، مشهد، سگال، 1379ش.
  28. 28.حداد عادل، غلامعلی، و دیگران، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، 1375ش.
  29. حر عاملی، محمد بن الحسن، امل الآمل، تحقیق احمد حسینی،قم، دار الکتاب الاسلامی، 1362ش.
  30. حرز الدین، محمد، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، قم، کتابخانه آیةالله مرعشی، 1405ق.
  31. حسینی اشکوری، سید احمد، تراجم الرجال، قم، دلیل ما، 1380ش.
  32. 32.حسینی فسایی، حسن، فارس‌نامه ناصری، تصحیح منصور رستگار فسایی، تهران، امیرکبیر، 1378ش.
  33. خاتون آبادی، حسین، اغصان طیبه، مشهد، کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی (نسخه خطی).
  34. خراسانی، محمد هاشم، منتخب التواریخ، تصحیح حبیب الله بیاتی،علمی، بی‌تا.
  35. خسرو شاهی، هادی، مشکاة المصابیح فی التعادل و التراجیح، قم، کنگره بزرگداشت دویستمین سالگرد میلاد شیخ انصاری، 1373ش.
  36. خوانساری، محمد باقر، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، قم، اسماعیلیان، 1351ش.
  37. دهخدا، علی اکبر، به کوشش هیئت مؤلفان، لغت نامه دهخدا، چاپ اوّل از دوره جدید، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1373ش.
  38. دیوان بیگی شیرازی، احمد، حدیقة الشعراء، تصحیح عبد الحسن نوایی، تهران، 1368-1364ش.
  39. رضوی، محمد باقر، شجره طیبه، تصحیح محمد تقی مدرّس رضوی، بازنگری مهدی سیدی، چاپ اوّل، مشهد، آهنگ قلم، 1384ش.
  40. ــــــــــــــــــــــــــــــ ، شجره طیبه، به اهتمام محمد تقی مدرّس رضوی، تهران، چاپخانه حیدری، 1352ش.
  41. روضاتی، محمد علی، جامع الانساب، اصفهان، چاپخانه جاوید، 1376ق.
  42. ریحان یزدی، علی رضا، آیینه دانشوران، مقدمه و تعلیقات ناصر باقری بیدهندی،قم، کتابخانه آیةالله مرعشی، 1372ش.
  43. سیوطی، جلال الدین، تاریخ الخلفاء، چاپ اوّل، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1408ق.
  44. شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، قم، مؤلف، 1370ش.
  45. صدرحاج سید جوادی، احمد و دیگران، دایرة المعارف تشیع، تهران، انتشارات شهید سعید محبی، 1375ش.
  46. عظیمی، عبدالعلی، شجره‌نامه و نسب‌نامه سادات مرعشی یزد و فارس، شیراز، مؤلف، 1375ش.
  47. غضنفری، حسین، «امامزاده قاسم جاپلق لرستان»، میراث فرهنگی، ش8 و 9، (بهار و تابستان1372ش)، ص41-42.
  48. کیایی گیلانی، اشرف‌الدین، سراج الانساب، به اهتمام مهدی رجایی، قم، کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی، 1409ق.
  49. گدار، آندره، آثار ایران، ترجمه ابوالحسن سروقد مقدم، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1365ش.
  50. محمد بن مکرم معروف به ابن منظور، لسان العرب، الطبعة الاولی، قم، ادب الحوزه، 1405ق / 1363ش.
  51. مدرّس تبریزی، محمد علی، ریحانة الادب، چاپ چهارم، تهران، خیام، 1374ش.
  52. مدرّس رضوی، عبد الرحمان، تاریخ علماء خراسان، مشهد، دیانت، 1341ش.
  53. مرعشی، ظهیرالدین، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، به اهتمام عباس شایان، تهران، چاپخانه فردوسی، 1333ش.
  54. مرعشی، علی اکبر، خاندان مرعشی در ایران، بی‌جا، ترمه، 1376ش.
  55. معلم حبیب آبادی، محمد علی، مکارم الآثار، اصفهان، انجمن کتابخانه‏های عمومی اصفهان، 1362-1374ش.
  56. موسوی بجنوردی، محمدکاظم و دیگران، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، 1367-1380ش.
  57. موسوی صفوی (خلخالی‌زاده)، فاضل علی شاه، الشجرة الطیبه، قم، مؤلف، 1414ق.
  58. مولانا بروجردی، غلام‌رضا، تاریخ بروجرد، تهران، صدر، 1353ش.
  59. میلانی، محمد علی، حیاة آیة الله العظمی السید محمد هادی الحسینی المیلانی، مشهد، بی‌نا.
  60. نصرآبادی، محمد طاهر، تذکره نصرآبادی، به اهتمام وحید دستگردی، تهران، کتابفروشی فروغی، بی‌تا.
  61. «نجوم امت (مرحوم آیة الله العظمی حاج سید احمد زنجانی)» ، نور علم، خرداد 1367ش، ش26، ص112-133.
  62. هاشمی، محمد قاسم، تاریخ پانصد ساله خاندان شهرستانی، چاپ اوّل، اصفهان، انتشارات روح الله، 1381ش.
  63. هدایت خویی، محسن، زعماء الشیعة فی تراجم عدة من فقهاء الشریعه، مشهد، کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی (نسخه فتوکپی از روی نسخه خطی) .
  64. سعیدی‌زاده، رسول، «دو مشجره از خاندان‌های سادات موسوی رشت»، سواد اعظم،
     wwwsawad-azam.persianblog.ir، 8/11/1391.
  65. ــــــــــــــــــــــــــــــ ، «آیةالله سید مجتبی رودباری»، شهر باران، wwwshahre-baran.blogfa.com ، 19/3/1389.
  66. سواد اعظم .
  67. شهر باران.
  68. «مرعشی»، ویکی پیدیا، (دانشنامه آزاد)، www.fa.wikipedia.org.
مشکوة

دوره 32، شماره 3 - شماره پیاپی 120
پاییز 1392
صفحه 105-131