مشکوة

بررسی و نقد مدخل علیٌّ الرضا(ع) در دایرة‌المعارف اسلام

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشکدة علوم و فرهنگ اسلامی

2 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ تشیع دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

ناآشنایی کامل برخی نویسندگان دایرة‌المعارف اسلام با تاریخ تشیع و کلام اسلامی، سبب ضعف‌ مدخل‌های مرتبط با تشیع اثنی‌عشری در این دایرة‌‌المعارف گردیده است. مدخل «علیٌّ‌الرضا» از جمله مدخل‌هایی است که به دلیل تکیه بیش از حد نویسنده بر منابع اهل سنت، از ضعف یکسونگری در معرفی آن حضرت برخوردار است و موجب شده تا نقص منابع غیرشیعی در گزارش فعالیت‌های اجتماعی‌سیاسی امام رضا(ع) در این مدخل نیز رسوخ کرده و بیش از بیان زندگی ایشان، به فعالیت‌های مأمون بپردازد. از آنجا که این دایرة‌المعارف به‌عنوان یکی از منابع اصلی در معرفی اسلام مطرح است، نقد و بررسی مدخل‌های آن، به رفع نواقص، اصلاح اشتباهات و ارتقای سطح اطلاعات در زمینة تاریخ تشیع کمک شایانی می‌کند. این نوشتار در راستای اهداف یادشده، به روش تحلیلی تاریخی، چهار بخش ولادت و وفات، فعالیت‌ها، ولایتعهدی و منابع این مدخل را نقد و بررسی کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Critical Review of the Entry ‘Alī al-Rizā in the Encyclopedia of Islam

نویسندگان [English]

  • Muhammad Bāghistānī 1
  • Muhammad Sādiqiyān Herāt 2

چکیده [English]

Insufficient familiarity of some authors of the Encyclopedia of Islam with the history of Shī‘ism and Islamic theology (kalām) has caused the weakness of entries related to the Twelver Shī‘ism in the Encyclopedia of Islam. ‘Alī al-Rizā is among the entries that due to the author’s over-reliance on the Sunnī sources suffers weakness of one-sidedness in introducing his holiness and has resulted in the infiltration of deficient non-Shī‘ī sources into the reports on Imam al-Rizā’s (A.S.) socio-political activities in this entry, leading to dealing more with the Ma’mūn’s activities than addressing the Imam’s biography. As this encyclopedia is known to be one of the major sources in introducing Islam, critical review of its entries would make great contribution to the removal of deficiencies, correction of mistakes, and upgrading the level of information on the history of Shī‘ism. In line with the above objectives and with a historico-analytical method, the present article has critically reviewed this entry in its four sections of birth and demise, activities, heir apparency, and the sources (bibliography).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bernard Lewis
  • Encyclopedia of Islam
  • ‘Alī al-Rizā
  • critical review
 
  1. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمه، قم، منشورات رضی، 1379ش.
  2. اشعری، سعد بن عبدالله، المقالات والفرق، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، 1361ش.
  3. اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا.
  4. تقی‎زاده داوری، محمود، تصویر امامان شیعه در دایرة‌المعارف اسلام، قم، شیعه‌شناسی، 1385ش.
  5. دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، 1367ش.
  6. شبراوی، عبدالله بن محمد، الاتحاف بحب الاشراف، قم، دار الکتاب الاسلامی، 1423ق.
  7. صدوق، محمد بن علی بن بابویه، عیون أخبار الرضا(ع)، قم، شریف رضی، 1378ش.
  8. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، بیروت، دار المعرفه، 1399ق.
  9. طبری، محمد‌ بن جریر بن رستم، دلائل الامامه، قم، منشورات رضی، 1363ش.
  10. ــــــــــ ، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1408ق.
  11. طوسی، محمد ‌بن حسن، اختیار معرفة الرجال (معروف به رجال الکشی)، تهران، سازمان چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1382ش.
  12. عاملی، جعفر مرتضی، الحیاةالسیاسیة للامام الرضا(ع)، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1403ق.
  13. عباسی، مهرداد – آقایی، سیدعلی، «امامان شیعه در دایرة‌المعارف اسلام»، کتاب ماه دین، ش74 و 75، 1382ش.
  14. عبد الحمید، صائب، معجم مؤرّخی الشیعةالإمامیة - الزیدیة - الإسماعیلیة، قم، مؤسسه دایرة‌المعارف فقه اسلامی، 1424ق.
  15. عجمی، ابراهیم بن محمد، نهایة السول فی رواةالستّة الاصول، بیروت، دارالفکر، 1423ق.
  16. عسقلانی، ابن حجر، تهذیب التهذیب، بیروت، دارالمعرفه، 1417ق.
  17. مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
  18. المزّی،یوسف، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
  19. مسعودی، علی بن حسین، اثبات الوصیة للامام علی بن ابی‌طالب(ع)، بیروت، دارالاضواء، 1409ق.
  20. ــــــــــ ، التنبیه و الاشراف، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1349ق.
  21. ــــــــــ ، مروج الذهب و معادن الجوهر، قم، شریف رضی، 1380ش.
  22. مطبقانی، مازن بن صلاح، «فهرست آثار برنارد لوئیس» ترجمه رسول جعفریان، آئینه پژوهش، ش 52، 1377ش.
  23. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد، قم، مؤسسة آل البیت: لاحیاء التراث، 1416ق.
  24. معینی، محمدجواد – ترابی، احمد، امام علی بن موسی‌الرضا(ع) منادی توحید و امامت، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، 1383ش.
  25. B.Lewis, ALI AL RIDA, Encyclopaedia of Islam, p.399.  
مشکوة

دوره 31، شماره 2 - شماره پیاپی 115
تابستان 1391
صفحه 112-132