مشکوة داستان اصحاب الجنه (صاحبان باغ) در قرآن کریم
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار دانشگاه فردوسی مشهد
2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
«اصحاب الجنّه» عنوان داستان صاحبان باغی است که در سوره قلم، از آیه 17 تا 33 به آن پرداخته شده است. بر پایه روایات تفسیری، پیرمردی از اهل کتاب هر ساله هنگام برداشت میوه‌ها و دیگر محصولات باغش، به مسکینان اجازه می‌‌داد وارد باغ شوند و از میوه‌‌های آن استفاده کنند. با مرگ پیرمرد، پسران او با این استدلال که ما مالک همه محصولات باغ هستیم، تصمیم گرفتند صبحگاهان قبل از باخبر شدن مسکینان، تمام میوه‌ها را بچینند و هیچ چیزی را باقی نگذارند، ولی صبح هنگامی که مخفیانه و بی‌‌سروصدا به باغ رفتند، ناباورانه آن را سوخته یا مانند ریگزاری دیدند که در آن هیچ درخت و گیاهی باقی نمانده است. اختلاف در چگونگی معنای واژه‌‌ها و عبارت‌‌های «لایستثنون»، «طائف» و «الصریم» در این سوره، تفسیر عمومی از این داستان را متفاوت ساخته است: برخی از مفسران، علت این عذاب الهی را نگفتن «ان شاء الله» و غفلت از مشیّت خداوند از سوی صاحبان باغ می‌‌دانند، ولی گویا بر اساس تبیین قرآن، این باغ در آن شب نه سوخت و نه خشک شد و نه به ریگزار تبدیل گردید، بلکه خداوند با حفظ درختان و گیاهان باغ، دقیقاً همان تصمیم اصحاب الجنّه را پیش از ورود آنان به باغ عملی کرد و آنان درختان را بدون میوه یافتند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Story of Ashāb al-Janna (the People of the Garden) in the Holy Qur’ān (Sūrat al-Qalam, Verses 17-33)
نویسندگان [English]
- Muhammad ‘Alī Rizā’ī Kermānī 1
- Muhsen Rajabi Qudsi 2
چکیده [English]
Ashāb al-Janna is the story of the people (owners) of the garden in Surat al-Qalam, verses 17 to 33, according to which, when the owners of the garden went there at dawn to gather the fruits so that the needy men might not consume them, to their astonishment they found it burned down like a harvested field with no trees or plants. Difference in ways of interpreting the terms lā yastathnūn (they did not make any exception), tā’if (a visitation), al-sarīm (a harvested field) in these verses has made the general interpretation of this story different.
However, as explicated by the Qur’ān it seems that night neither the garden burned nor turned into a harvested field; rather, by preserving the trees and plants of the garden, God implemented the exact decision of the people of the garden before they entered the garden and they found it deprived of fruits.
کلیدواژه‌ها [English]
- the people of the garden
- Surat al-Qalam
- the stories of the Qur’ān
- sarīm
- yastathnūn
- glorification (tasbīh)
- inshā’Allāh (God willing)
- قرآن کریم
- ابن عاشور، محمد طاهر، التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسة التاریخ، 1420 ق/ 2000 م.
- ابن عطیه، عبدالحق بن غالب، المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1422ق.
- ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، به کوشش ابراهیم شمس‌‌الدین، بیروت، دارالکتب العلمیّه، 1420 ق.
- ابن کثیر دمشقى، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار الکتب العلمیه، منشورات محمدعلى بیضون، 1419 ق.
- ابن ندیم، محمّد بن اسحاق، الفهرست، ترجمه محمدرضا تجدد، تهران، اساطیر، 1381ش.
- ابوالفتوح رازى، حسین بن على، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیر القرآن، مشهد، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1408 ق.
- اسدی، علی، «اصحاب الجنّه»، دائرة المعارف قرآن کریم، قم، بوستان کتاب، 1382ش.
- بقاعی، إبراهیم بن عمر، نظم الدرر فی تناسب الآیات والسور، قاهره، دار الکتاب الإسلامی.
- ثعلبى نیشابورى، احمد بن ابراهیم، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1422 ق.
- حسینی تهرانی، محمد حسین، نور ملکوت قرآن، مشهد، انتشارات علامه طباطبایی.
- حقى بروسوى، اسماعیل، تفسیر روح البیان، بیروت، دارالفکر، بى‌‌تا.
- حکیمی، محمد، معیارهای اقتصادی در تعالیم رضوی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1370ش.
- خطیب، عبدالکریم یونس، التفسیر القرآنی للقرآن، قاهره، دار الفکر العربی.
- دروزه، محمد عزت، التفسیر الحدیث، قاهره، دار إحیاء الکتب العربیه، 1383ق.
- راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق - بیروت، دارالعلم - الدار الشامیه، 1412 ق.
- رامیار، محمود، تاریخ قرآن، تهران، مؤسسه انتشارات امیر کبیر، 1362ش.
- زمخشرى، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407 ق.
- سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی، فى ظلال القرآن، بیروت - قاهره، دارالشروق، 1412 ق.
- شوکانى، محمد بن على، فتح القدیر، دمشق- بیروت، دار ابن کثیر- دار الکلم الطیب، 1414 ق.
- صادقى‌‌تهرانى، محمد، الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنه، قم، انتشارات فرهنگ اسلامى، 1365 ش.
- صنعانی، عبد الرزاق بن همام، تفسیر القرآن، تحقیق مصطفى مسلم محمد، ریاض، مکتبة الرشد، 1410ق.
- طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرّسین حوزه علمیه قم، 1417 ق.
- طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372 ش.
- طبرى، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفه، 1412 ق.
- طوسى، محمد بن حسن، التبیان فى تفسیر القرآن، نجف اشرف، النعمان.
- فراء، یحیى بن زیاد، معانی القرآن، تحقیق أحمد یوسف النجاتی، محمد علی النجار، عبد الفتاح اسماعیل شلبی، مصر، دار المصریة للتألیف و الترجمه.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرایی، تهران، دارالهجره، 1405 ق.
- فخرالدین رازى، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربى، 1420 ق.
- فیض کاشانى، مولی محسن، تفسیر الصافى، تهران، انتشارات الصدر، 1415 ق.
- قاسمى، محمد جمال‌الدین، محاسن التأویل، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418 ق.
- قرشى، سید على اکبر، تفسیر احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت، 1377 ش.
- قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1364 ش.
- لسانی فشارکی، محمدعلی، مرادی زنجانی، حسین، روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم، قلم مهر زنجان، 1385ش.
- ماوردی، علی بن محمد، النکت و العیون، تحقیق سید بن عبد‌‌المقصود بن عبدالرحیم، بیروت، دار الکتب العلمیه.
- مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار جامع تفاسیر نور2.
- مشکور، محمدجواد، فرهنگ تطبیقی عربی با زبان‌های سامی و ایرانی، بنیاد فرهنگ ایران، 1357 ش.
- مطهری، مرتضی، آشنایى با قرآن (8)، صدرا، تهران، آبان 1389.
- مغنیه، محمد جواد، تفسیر الکاشف، تهران، دار الکتب الإسلامیه، 1424 ق.
- مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت، دار إحیاء التراث، 1423ق.
- نوری طبرسی، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، مؤسسة آل‌البیت لاحیاء التراث، 1408ق.
)