جایگاه عدالت در اسلام و نقش آن در ارتقای رفتارهای شهروندی سازمانی

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه شهید بهشتی

2 کارشناس ارشد مدیریت دولتی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

امروزه سازمان‌ها در محیط جهانی بسیار رقابتی عمل می‌کنند و مدیران برای ارتقای بهره‌وری سازمان‌هایشان، ساز وکارهای مختلفی از جمله کوچک‌سازی سازمان‌ها و مکانیزه کردن امور را به‌کار می‌گیرند. یکی از مهم‌ترین مفاهیمی که در طی چند سال اخیر به عنوان عاملی مؤثر در موفقیت سازمان‌ها مورد توجه قرار گرفته، رفتار شهروندی سازمانی است که تحقیقات نسبتاً چشمگیری بر روی مفاهیم، شناسایی عوامل تأثیرگذار و پیامد این رفتارها متمرکز شده و عوامل مشترکی، مانند هنجارهای گروهی، ساختار و فرهنگ سازمانی به عنوان متغیرها، زمینه‌ای برای توسعه و استقرار این نوع رفتارها شناسایی شده‌اند. در این مقاله با توجه به جایگاه و اهمیت عدالت در قرآن کریم و به تبع آن در فرهنگ اسلامی ما، عدالت در سازمان‌ها به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار در ارتقای این رفتارها مورد مطالعه قرار می‌گیرد. بدین منظور ابتدا جایگاه عدالت در اسلام و سپس بُعدشناسی جدیدی از عدالت سازمانی شامل چهار بعد عدالت (توزیعی، رویه‌ای، مراوده‌ای و اطلاعاتی) تشریح گردیده و سپس نقش هر یک در ارتقای رفتارهای شهروندی سازمانی تبیین می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Status of Justice in Islam and its Role in Promoting Organizational Citizenship Behavior

نویسندگان [English]

  • Muhammad ‘Alī Haqīqī 1
  • Laylā Mīrzāda 2
چکیده [English]

One of the most important concepts that has received much attention in recent several years as an effective factor in organizations’ success is organizational citizenship behavior, which has been widely investigated to identify its impressive elements and implications.
In this article, first the status of justice in Islam as well as a study of new dimensions of organizational justice including four dimensions of justice (distributive, procedural, interactional, and informational) and the practical examples of these dimensions in the life story (sīra) of the Prophet (S.A.W.) and Imams (A.S.) are explained and then, the role of each one of them in promoting organizational citizenship behavior is described.

کلیدواژه‌ها [English]

  • distributive justice
  • procedural justice
  • interactional justice
  • informational justice
  • organizational citizenship behavior (OCB)
  1. امام علی(ع)، 1368، نهج البلاغه، گردآوری ابوالحسن محمد شریف رضی، (سید جعفر شهیدی)، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، تهران.
  2. آمدی، عبدالواحد، (انصاری محمد علی)، شرح غررالحکم و دررالکلم، 1373، انتشارات علمیة اسلامیه، بی‌تا، تهران.
  3. بلاغی، صدرالدین، 1360، پیامبر رحمت، تهران، انتشارات حسینیه ارشاد.
  4. جمشیدی، محمدحسین 1385، نظریه عدالت از دیدگاه فارابی، امام خمینی و شهید صدر، معاونت پژوهشی انتشارات پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، چاپ اول.
  5. حرانی، ابی محمد حسن بن علی، 1398ق، تحف العقول، به تصحیح علی‌اکبر غفاری، کتابفروشی اسلامیه، تهران.
  6. خمینی، امام سید روح الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، 1377، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی، بی تا، تهران، چاپ اول.
  7. رضائیان، علی، 1384، انتظار از عدالت و عدالت در سازمان، مدیریت رفتار سازمانی پیشرفته، انتشارات سمت، تهران، چاپ اول.
  8. سیوطی، جلال الدین، الجامع الصغیر، بیروت، دارالفکر، 1401ق، چاپ اول.
  9. شریعتی، علی، علی(ع)، مکتب، وحدت، عدالت، انتشارات حسینیه ارشاد، بی تا، تهران.
  10. فرید تنکابنی، مرتضی، 1377، راهنمای انسانیت (سیری در نهج الفصاحه)، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، چاپ سوم.
  11. قلی‌پور، آرین و پیران‌نژاد، علی، 1386، بررسی اثرهای عدالت در ایجاد و ارتقای خودباوری، پژوهشنامه علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی.
  12. مجلسی، محمد باقر، 1397ق، بحارالانوار، انتشارات کتابفروشی اسلامیه، تهران.
  13. محمدی ری‌شهری، محمد، 1362، میزان الحکمة، مکتبة الاعلام الاسلامی، قم.
  14. المناوی، فیض القدیر، شرح الجامع الصغیر، تصحیح، احمد عبدالسلام، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.

15. Blakely, Gerald L., Andrews, Martha C., Moorman, Robert H., (2005) , the moderating effects of eguity sensivity on the relationship between organizational justice and organizational citizenship behaviors, Journal of Business and Psychology, Vol. 20, No. 2,pp.259-273

16. Colquitt,Jason A.,Conlond E.ng yee.k,Wesson.Michael J .Porter, Christopher O.L.H , (2001) , Justice at the millennium: a meta- analytic review of 25 years of organizational justice research,Journal of applied psychology,vol .86,NO.3,pp.425-445

17. Cohen-Charach, Yochi& Spector, paul E, (2001) ,"the role of Justice in organizations:A meta-analysis". Organizational behavior&human decision processes, vol .86, No.2, pp.278-321

18. Halyan Zhang, B.ENG.M.A., (2006) ,Antecedents and consequences of organizational justice , A Dissertation, Mcmasster university.pp1-148

19. Laurel, Mcnall A., (2005) , reactions to electronic performance monitoring: Antecedent and consecuences of interpersonal and informational justice, state university of Newyork at Albany, pp.1-135

20. Nabatchi,Tina,Blomgren Bingham,Lisa and Good,David H, (2007) ,Organizational justice and workplace mediation: a six – factor model ,International Journal of conflict management, vol.18, NO.2,PP.148-174

21. Podsakof,P.,Mackenzie,S.,Paine,Y.,andBachrach,D., (2000) ,” organizational  citizenship behaviors:a critical review of the theoretical and empirical literature and

suggestions for further research’’, journal of management, vol.26,No .3,pp.513-563

22. Shaffer, Margaret A., (2005) Equity and relationship quality, influences on organizational citizenship behaviors”, personel review ", vol.34, NO.4, PP.406-422

23. Tahir Suliman, Abubakr mohyeldin, (2007) , Links between justice, satisfaction and performance in the workplace, Journal of management development, vol.26, NO.4, pp.294-309