بررسی تقابل و جایگاه آموزه‌های مدارا و تبرّی با تکیه بر آیات و روایات

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 پژوهشگر، دکترای تخصصی

2 دانشگاه قرآن و حدیث قم

چکیده

مدارا و تبرّی، با دو رویکرد متفاوت، تعیین‌کنندۀ چگونگی برخورد مؤمنان با مخالفان می‌باشند. مدارا مؤمنان را به ملایمت و رفتار مسالمت‌آمیز دعوت می‌کند، اما تبرّی، ایشان را به سوی صراحت در انکار باطل و ابراز انزجار از سران گمراهی فرا می‌خواند. آیات و روایات نیز نشان‌دهندۀ نوعی تقابل ابتدایی در جهت‌گیری حاصل از پیروی از این دو آموزه می‌باشند. ظاهراً این دو نگاه، شیعیان امامی را در مقام مواجهه با مخالفان به دو جهت متفاوت عملی سوق خواهند داد؛ اما با دقت بیشتر در مفهوم این دو آموزه، معلوم می شود تفاوت در نوع نگاه این دو، به تقابل عملی واقعی نخواهد انجامید، بلکه مدارا و تبرّی به شرط فهم و به‌کارگیری صحیح، به عنوان دو عنصر هماهنگ در یک نظام منسجم در تحقق هدف شارع مقدس در بیان حقایق و هدایت مستضعفان همسو خواهند بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Contradiction of Tolerance and Exoneration Teachings by Focusing on Qur’anic Verses and Narratives

نویسندگان [English]

  • ali panahi 1
  • rasool razavi 2
1
2 University of Quran and Hadith of Qom
چکیده [English]

Tolerance and exoneration, with two different approaches, determine how believers deal with the opposition. Tolerance invites believers to mildness and peaceful behavior, but exoneration urges them to openly deny falsehoods and express disgust at the aberration leaders. The Qur’an verses and narratives also show a kind of elementary opposition to following each of these two teachings. These two views are likely to move the Shi’ites in two different directions as they confront the opposition. But a closer look at the concept of the two doctrines reveals that the different approach will not lead to actual and practical opposition. on the contrary, tolerance and exoneration, if they are understood and applied correctly, are matched as two harmonic elements in a harmonic system in fulfilling the purpose of the Holy Prophet in expressing the truth and guiding the weak.

کلیدواژه‌ها [English]

  • tolerance
  • exoneration
  • flattery
  • difference between exoneration and Insult
  • separation of beliefs and behavior
  • prudent dissimulation

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. امام حسن عسکرى؟ع؟،  تفسیر امام حسن عسکری7، انتشارات مدرسۀ امام مهدى؟عج؟، قم، 1409ق.
  3. ابن ابى الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغه، انتشارات کتابخانۀ آیت الله مرعشى، قم، 1404ق.
  4. ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان، قم، 1367ش.
  5. ابن بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)، اعتقادات الامامیه، ترجمه سیدمحمد علی حسنی، انتشارات اسلامیه، تهران، 1371ش.
  6. ____________ ، الأمالی، انتشارات کتابخانۀ اسلامیه، قم، 1362ش.
  7. ____________ ، التوحید، انتشارات جامعۀ مدرّسین، قم، 1398ق.
  8. ____________ ،  ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، انتشارات شریف رضى، قم، 1364ش.
  9. ____________ ، عیون أخبار الرضا؟ع؟، ‏انتشارات جهان، 1378ش.
  10. ____________ ، کمال الدین و تمام النعمه، دار الکتب الاسلامیه، قم، 1395ق.
  11. ____________ ، کتاب من لایحضره الفقیه، مؤسسۀ انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرّسین حوزۀ علمیه، قم، 1413ق.
  12. ابن درید، محمد بن حسن، جمهرة اللغه، دار العلم للملایین، بیروت، 1987م.
  13. ابن طاووس، سید على بن موسى، إقبال الأعمال، دار الکتب الإسلامیه، تهران، 1367ش.
  14. ____________ ،  مهج الدعوات، دار الذخائر، قم، 1411ق.
  15. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1999م.
  16. ابن قولویه قمى، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، انتشارات مرتضویه، نجف، 1356ق.
  17. ابن منظور، محمد بن مکرم،  لسان العرب، دار صادر، بیروت، 1414ق.
  18. احسائی، ابن ابی جمهور، عوالی‏اللآلی، انتشارات سید الشهداء، قم، 1405ق.
  19. استرآبادی، محمد جعفر، البراهین القاطعة فی شرح تجرید العقائد الساطعه، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، 1382ش.
  20. امین، سیده نصرت، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، نشر نهضت زنان مسلمان، تهران، 1361ش.
  21. برقی، احمد بن محمد، المحاسن، دار الکتب الإسلامیه، قم، 1371ق.
  22. جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح، دار العلم للملایین، بیروت، 1407ق/ 1987م.
  23. جوینی، علاءالدین عطا ملک بن بهاءالدین، تاریخ جهانگشای، دنیای کتاب، تهران، 1329ق.
  24. حرّ عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسۀ آل‌البیت؟عهم؟، قم، 1409ق.
  25. حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد، تفسیر اثنا عشری، انتشارات میقات، تهران، 1363ش.
  26. حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، کتاب‌فروشی لطفی، تهران، 1404ق.
  27. خزاز قمی، علی بن محمد،  کفایة الاثر، انتشارات بیدار، قم، 1401ق.
  28. داورپناه، ابوالفضل، انوار العرفان فی تفسیر القرآن، انتشارات صدر، تهران، 1375ش.
  29. دخیل، علی بن محمد علی، الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، 1422ق.
  30. دیلمى، حسن بن ابى الحسن، إرشاد القلوب، انتشارات شریف رضى، 1412ق.
  31. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دار العلم _ الدار الشامیه،  بیروت _ دمشق، 1412ق.
  32. سلیم بن قیس هلالی، کتاب سلیم بن قیس، انتشارات الهادی، قم، 1415ق.
  33. سند، شیخ محمد، الصحابة بین العدالة و العصمه، نشر لسان صدق، قم، 1416ق.
  34. شهاب الدین، احمد بن محمد،  التبیان فی تفسیر غریب القرآن، دار الغرب الاسلامی، بیروت، 1423ق.
  35. صاحب، اسماعیل بن عباد، المحیط فی اللغه، عالم الکتاب، بیروت، 1414ق.
  36. طالقانی، نظرعلی، کاشف الاسرار، مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا، تهران، 1373ش.
  37. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمۀ محمدباقر موسوی همدانی، انتشارات جامعۀ مدرّسین حوزۀ علمیه، قم، 1374ش.
  38. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، نشر مرتضى، مشهد مقدس، 1403ق.
  39. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمۀ گروه مترجمان، انتشارات فراهانی، تهران، 1360ش.
  40. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، کتاب‌فروشی مرتضوی، تهران، 1375ش.
  41. طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1377ش.
  42. ____________ ، الامالى‌، دار الثقافه، قم، 1414ق.
  43. ____________ ، التهذیب، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1365ش.
  44. ____________ ، الغیبه، مؤسسۀ معارف اسلامی، قم، 1411ق.
  45. ____________ ، مصباح المتهجد، مؤسسة فقه الشیعه، بیروت، 1411ق.
  46. طیب، سیدعبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات اسلام، تهران، 1378ش.
  47. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، چاپخانۀ علمیه، تهران،  1380ق.
  48. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، انتشارات هجرت، قم، 1410ق.
  49. فیض کاشانی، ملامحسن، الوافی، کتابخانۀ امیرالمؤمنین 7، اصفهان، 1406ق.
  50. قرشی، سیدعلی اکبر، تفسیر أحسن الحدیث، بنیاد بعثت، تهران، 1377ش.
  51. قطب راوندی، سعید بن هبة الله، الخرائج و الجرائح، مدرسۀ امام مهدی؟عج؟، قم، 1409ق.
  52. کاشانی، ملافتح الله، خلاصة المنهج، انتشارات اسلامیه، تهران، 1373ق.
  53. کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی، انتشارات دانشگاه مشهد، مشهد، 1348ش.
  54. کفعمى، ابراهیم بن على، المصباح، انتشارات رضى، قم، 1405ق.
  55. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1365ش.
  56. محقق کرکی، علی بن حسین، نفحات اللاهوت فی لعن الجبت و الطاغوت، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.
  57. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404ق.
  58. ____________ ، مرآة العقول، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1404ق.
  59. مصطفوی، حسن، تفسیر روشن، مرکز نشر کتاب، تهران، 1380ش.
  60. ____________ ، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1360ش.
  61. مفید، محمد بن محمد بن نعمان،   تصحیح اعتقادات الامامیه، کنگره جهانی شیخ مفید، قم، 1413ق.
  62. ____________ ، الارشاد، کنگره جهانی شیخ مفید، قم، 1413ق.
  63. ____________ ، أوائل المقالات، کنگره جهانى شیخ مفید، قم، 1413ق.
  64. ‏مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1386ش.
  65. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمۀ قرآن، قم، دار القرآن الکریم.
  66. ____________ ، القواعد الفقهیه، مدرسۀ امیر المؤمنین 7، قم، 1411ق.
  67. مکی عاملی، شمس الدین محمد، شهید اول، اربع رسائل کلامیه، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1422ق.
  68. منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، انتشارات کتابخانۀ آیت الله مرعشی، قم، 1403ق.
  69. موسوی خمینی، سید روح الله، الرسائل العشرة، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی؟ق؟، قم، 1420ق.
  70. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، مؤسسۀ دائرةالمعارف فقه اسلامی، قم، 1416ق.
  71. نورى، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل، مؤسسۀ آل البیت:، قم، 1408ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار