مشکوة بازکاوی مفهوم واژه‌های «عُسر» و «یُسر» در قرآن با رویکرد منطق «تقابل» دوگانه
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسندگان
دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
چکیده
عنصر تقابل دوگانه یکی از مباحث بنیادین در زبان‌شناسی است که ساختارگرایان و پساساختارگرایان در مطالعات نقد معاصر ادبی برای تحلیل معنای دو ضد، از آن استمداد میجویند. آنچه در این پژوهش به عنوان گزینشی برای تحلیل و بازشناسی تقابلی مورد نظر است، دو واژۀ «عسر» و «یسر» بر اساس آیاتی است که این دو واژه در مجاورت هم قرار گرفتهاند. پژوهش حاضر که با روش توصیفی- تحلیلی و گاه تفسیری، به بازکاوی مفهوم این واژگان بر اساس رابطۀ تقابل دوگانه پرداخته، گویای این است که خداوند برای تبیین بسیاری از مفاهیم دینی، از تقابل دوگانه بهره جسته و از این طریق، ضمن ملموس ساختن این مفاهیم، درک و پذیرش آنها را برای مخاطب آسان‌تر نموده است. کاربرد واژگان مذکور بیشتر در مفهوم گشایش کارها و امیدبخشی به کار رفته است. این دو واژه، از جمله واژگان نویدبخش قرآن کریم به شمار می‌روند که به انسان آرامش بخشیده، او را به سربلندی و سعادت امیدوار میسازند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Investigating the Concepts of the Words “’Usr” and “Yusr” in Qur’an based on Dual (Contrastive) Logical Approach
نویسندگان [English]
- mahin hajizadeh
- rana farhadi
azarbaijan shahid madani university
چکیده [English]
The element of dual contrastive is a fundamental topic in linguistics that helps structuralists and post-structuralists in the studies of contemporary literary criticism for analysis of the meaning of two opposites. The two words “’Usr” and “Yusr” are the choices for analysis and contrastive investigation in this research based on the verses in which the two words are in the vicinity of each other. This research, that has investigated the concepts of these words based on dual contrastive relation using the descriptive-analytical method and sometimes the interpretive method, implies that God has taken advantage of dual contrastive in order to explain many of the religious concepts, and in doing so He has made the concepts easier to understand and to accept for the audience while making them clear. Application of the aforementioned words is mostly used in the concept of problems being solved and promising hope. These two words are among the promising words of God the Almighty that calms human and gives hope for pride and happiness.
کلیدواژه‌ها [English]
- Qur’an
- Structuralism
- dual contrastive
- ‘Usr
- Yusr
- قرآن کریم، ترجمۀ ناصر مکارم شیرازی و بهاءالدین خرمشاهی.
- ابن سیده، ابی الحسن، المحکم و محیط الاعظم، تحقیق عبد الحمید الهنداوی، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1421ق.
- ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، دار الفکر، قم، 1979م.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دار صادر، بیروت، 1414ق.
- احمدی، بابک، ساختار و تأویل متن(شالوده‌شکنی و هرمنوتیک)، نشر مرکز، تهران، 1370ش.
- اسکولز، رابرت، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمۀ فرزانه طاهری، نشر آگاه، تهران، 1379ش.
- ابو حیان اندلسی، محمد بن یوسف، تفسیر البحر المحیط، تحقیق و تعلیق عادل عبدالموجود و علی محمد معوض، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1993م.
- بحرانی، هاشم، ترجمۀ تفسیر روایی البرهان، ترجمۀ رضا ناظمیان، علی گنجیان و صادق خورشا، کتاب صبح با همکاری نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، تهران، چاپ دوم، 1389ش.
- بروجردی، ابراهیم، تفسیر جامع، نشر جلیل، تهران، 1380ش.
- بهرام پور، ابوالفضل، تفسیر مبین، نشر آوای قرآن، قم، چاپ سوم، 1391ش.
- الزبیر، محمد، سجل أسماء العرب، جامعة السلطان قابوس، مکتبة لبنان، 1991م.
- زجاج، ابی اسحاق، معانی القرآن و اعرابه، شرح و تحقیق عبدالجلیل عبده شلبی، عالم الکتب، بیروت، 1988م.
- طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمۀ محمدباقر موسوی همدانی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرّسین حوزۀ علمیه، قم، چاپ بیست و پنجم، 1374ش؛ چاپ بیست و ششم، 1387ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمۀ علی کرمی، انتشارات فراهانی، تهران، 1380ش.
- طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، تحقیق سید احمد حسینی، مکتبة المرتضویه، تهران، 1375ش.
- طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، مؤسسۀ جهانی سبطین، قم، 1421ق ]ناشر چاپی: کتاب‌فروشی اسلام؛ ناشر دیجیتالی: مرکز تحقیقات رایانهای فاطمیۀ اصفهان[.
- عاملی، ابراهیم، تفسیر عاملی، نشر صدوق، تهران، 1365ش.
- عضیمه، محمد عبدالخالق، دراسات لأسلوب القرآن الکریم، دار الحدیث، قاهره، بی‌تا.
- عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، مؤسسة البعثه، قم، 1421ق.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، گردآورنده: محسن آل عصفور، دار الهجره، قم، 1409ق.
- فیومی، احمدبنمحمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، دار الهجره، قم، 1414ق.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، تهران، چاپ پنجم، 1389ش.
- فیض کاشانی، مولی محسن، کتاب الصافی فی تفسیر القرآن، تحقیق سید حسن حسینی امینی، دار الکتب الإسلامیه، تهران، 1419ق.
- فرات کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، تحقیق محمد الکاظم، مؤسسة التاریخ العربی، بیروت، 2001م.
- مجمع اللغة العربیة (بدون مؤلف)، المعجم الوسیط، مکتبة الشروق الدولیه، قاهره، چاپ چهارم، 2004م.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، 1368ش.
- مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، دار الکتب العلمیه، قم، چاپ نهم، 1371ش.
- میبدی، احمد بن محمد، کشف الاسرار و عدة الابرار (معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصاری)، به اهتمام علی اصغر حکمت، انتشارات امیر کبیر، تهران، 1371ش.
- نوفل، عبدالرزاق، الإعجاز العددی للقرآن الکریم، دار الکتاب العربی، بیروت، چاپ پنجم، 1987م.
- نوریس، کریستوفر، شالوده‌شکنی، ترجمۀ پیام یزدانجو، نشر شیرازه، تهران، 1380ش.
- ویلم برتنز، یوهانس، نظریۀ ادبی، ترجمۀ فرزان سجودی، نشر آهنگ دیگر، تهران، 1382ش.
- هارلند، ریچارد،ابرساخت‌گرایی (فلسفۀ ساخت‌گرایی و پساساخت‌گرایی)، ترجمۀ فرزان سجودی، انتشارات سورۀ مهر، تهران، 1380ش.
- خورشا، صادق و دیگران، «ساختار شکل گیری معنا در سورۀ کافرون به مثابۀ اثر ادبی از دیدگاه نظریۀ ساختارگرایی»، دوفصلنامۀ پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، سال ششم، شمارۀ 15، 1395ش.
- عبیدی نیا، محمد امیر و علی دلائی میلان، «بررسی تقابلهای دوگانه در ساختار حدیقه سنایی»، فصلنامۀ علمی _ پژوهشی زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 13، 1388ش.
- کوپال، عطاءالله، «چالشی بر چیرگی بیچون و چرای حقیقت در مکتب ساختارگرایی»، فصلنامۀ هنر و تمدن شرق، شمارۀ 7، 1394ش.
- موسوی لر، اشرف السادات و دیگران، «مطالعۀ تطبیقی تقابلهای دوتایی سورۀ مبارکۀ اللیل با رنگهای کتیبه آن و نت‌های مربوطه»، کنفرانس بین المللی نوآوری در علوم و تکنولوژی، 1395ش.
)