چیستی حکمت در قرآن، روایات و فلسفه

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسنده

دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

این مقاله با بررسی چیستی حکمت در مکاتب مشاء و اشراق و متعالیه و تعاریف گوناگون فلسفه اسلامی و ماهیت حکمت در متون اسلامی به ویژه آیات قرآنی به این نتیجه رسیده است که حکمت در قرآن هم جنبه نظری و هم جنبه عملی دارد. به عبارت دیگر، حکمت هم ساحت تعقلی و ادراکی و هم ساحت کنشی و رفتاری را در برمی‌گیرد. حکمت نظری، عبارت از معرفت مطابق با واقع و برخوردار از عصمت و عاری از خطا است. و حکمت عملی، بایدها و نبایدهای مربوط به حوزه ارزش‌ها و رفتارهای مهذبانه و همراه با خشیت و اخلاص الهی است. حاصل سخن آن‌که حکمت دربردارنده مسائل بینشی و اعتقادی، احکام منشی و اخلاقی و نیز احکام فقهی و رفتاری و کنشی می‌باشد. به عبارت دیگر، حکمت نظری به حوزه عقاید و بینش‌ها و حکمت عملی به اعمال فردی و اجتماعی می‌پردازد. به همین جهت، حکمت قرآنی معنایی وسیع و گسترده به خود می‌گیرد. حکمت به منابعی مانند عقل و وجدان و فطرت و وحی نیازمند است و توانایی عقل و وجدان در شناخت پاره‌ای از حقایق حِکمی، انسان را از منبع وحیانی بی نیاز نمی‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Nature of Wisdom in the Qur'an, Hadīth, and Philosophy

نویسنده [English]

  • ‘Abd al-Husayn Khosrowpanāh
چکیده [English]

Having studied the nature of wisdom (hikma) in schools of Peripatetics, illuminationism, and transcendentalism and its nature in Islamic texts, especially the Qur'an, this article draws the conclusion that wisdom in the Qur'an is both theoretical and practical. Making scholarly reference to the Qur'anic verses and reliable traditions as evidences, the writer proves that the Qur'anic wisdom enjoys a vast expanse of meaning, while it requires such sources as intellect, conscience, inner nature, and Revelation, and that the power of intellect and conscience does not enable man to do without the Revealed source in recognizing some of the realities of wisdom.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur'anic wisdom
  • philosophy
  • wisdom
  • theoretical wisdom
  • practical wisdom