درآمدی بر مسئلۀ تأویل: متشابهات صفات و رویکردها

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

فهم آیات صفات الهی به مثابه بخش مهمی از متشابهات قرآنی در باور بیشتر اندیشمندان، از عرصه‌های پرچالش مذاهب اسلامی است. در این نوشتار در راستای بررسی دقیق‌تر این موضوع، ضمن نقد تقسیم رایج، از دو رویکرد کلی با عنوان ظاهرگرا و عقل‌گرا یاد شده و رویکردهای تنزیهی ـ تفویضی و تشبیهی ـ تجسیمی در ذیل رویکرد کلی ظاهرگرا و سه رویکرد اعتزالی، اشعری و امامی در ذیل رویکرد کلی عقل‌گرا معرفی شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Introduction to the Allegorical Interpretation of Ambiguous Verses, Attributes, and Approaches

نویسنده [English]

  • Muhammad As‘adī
چکیده [English]

Understanding the Divine Attributes as a significant part of the ambiguous verses of the Qur'an is, according to most thinkers, among the most challenging issues of the Islamic schools of thought. In order to delve into this issue, the present article makes a critical review of the current division, while touching upon the two general approaches as externalist and rationalist and introducing the approaches of sanctification-consignment and anthropomorphic-corporeal generally entitled as externalist; and Mu‘tazilite-Ash‘rite and Imāmite generally entitled as rationalist.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ambiguous verses
  • Divine Attributes
  • externalist-rationalist approach
  • sanctification
  • consignment
  • anthropomorphism
  • corporeality

مراجع

  1.    ابن خزیمه، ابوبکر محمد، کتاب التوحید، تحقیق الهراس، مصر، مکتبة الازهریة.
  2.    ابن قیم الجوزیه، اعلام الموقعین، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1417ق.
  3.    ابن حجر، احمد بن علی، فتح الباری، بیروت، دارالکتب العلمیة 1418ق.
  4.    ابن خلدون، عبدالرحمان، مقدمه، تهران، استقلال، 1410ق.
  5.    ابن حنبل، احمد، مسند، بیروت، دار صادر.
  6.    احمد بن یحیی بن المرتضی، طبقات المعتزلة، بیروت، دارالمنتظر، 1409ق.
  7.    اشعری، ابوالحسن، اللمع فی الرّد علی أهل الزیغ والبدع، غرابه، مکتبة الخانجی، 1995م.
  8.    ـــــــــــــــ ، الابانة، بیروت، دارالقادری، 1412ق.
  9.    ـــــــــــــــ ، مقالات الاشعریین، تحقیق محمّد محیی الدّین عبدالحمید، بیروت، المکتبة العصریة، 1419ق.
  10.   ألبانی، ناصرالدین، فتاوی الشیخ الألبانی، قاهره، مکتبة التراث الاسلامی.
  11.   باقلانی، محمّد، الانصاف، قاهره، مؤسسة الخانجی، 1381ق.
  12.   ـــــــــــــــ ، التمهید، بیروت، المکتبة الشرقیة، 1957م.
  13.   بخاری، ابوعبداﷲ، صحیح، دارالفکر، 1401ق.
  14.   بدوی، عبدالرحمان، مذاهب الاسلامیین، بیروت، دارالعلم للملایین، 1983م.
  15.   بغدادی، عبدالقاهر، اصول الدّین، دمشق، دار ناصیف.
  16.   ترمذی، محمّد، سنن، دارالفکر، 1403ق.
  17.   جرجانی، عبدالقاهر، شرح المواقف، قم، شریف الرضی، 1370.
  18.   جعفریان، رسول، مناسبات فرهنگی معتزله و شیعه، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، 1372ش.
  19.   جوینی، ابراهیم، الارشاد، مصر، مکتبة الخانجی، 1369ق.
  20.   ـــــــــــــــ ، العقیدةالنظامیة، مصر، مطبعة الانوار، 1948م.
  21.   ذهبی، شمس الدّین محمّد، سیر اعلام النبلاء، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1410ق.
  22.   رازی، فخرالدین، المطالب العالیة، طبعة الحلبی، 1354ق.
  23.   ـــــــــــــــ ، المحصول فی علم الاصول، الریاض، جامعة الامام محمّد بن سعود الاسلامیة، 1979م.
  24.   ـــــــــــــــ ، اساس التقدیس، قاهره، مکتبة الکلیات الازهریة، 1406ق.
  25.   ـــــــــــــــ ، مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر)، بیروت، دار احیاء‌التراث العربی.
  26.   رازی ابوحاتم، گرایش‌ها و مذاهب اسلامی، ترجمه علی آقانوری، ترجمة بخشی از کتاب الزینة، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان، 1382.
  27.   زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، بیروت، دارالمعرفة، 1391ق.
  28.   سبحانی، جعفر، فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی، قم، مؤسسه امام صادق7، 1378ش.
  29.   سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  30.   شهرستانی، محمّد بن عبدالکریم، الملل والنحل، قاهره، مکتبة الانجلو المصریة .
  31.   صبحی، احمد محمود، فی علم الکلام دراسةفلسفیة لآراء الفرق الاسلامیة فی اصول الدّین، بیروت، دارالنهضة العربیة، 1405ق.
  32.   صدوق، محمّد بن علی، التوحید، قم، جماعة المدرسین، 1415ق.
  33.   طبری، محمّد بن جریر، تفسیر الطبری، بیروت، دارالمعرفة، 1412ق.
  34.   عبدالجبار الهمدانی، متشابه القرآن، قاهره، دارالتراث، 1393ق.
  35.   ابن باز، عبدالعزیز، فتاوی بن باز، ریاض، الادارة العامة للطبع والترجمة، 1411ق.
  36.   عبداﷲ بن احمدبن حنبل، السنة، رمادی للنشر، 1416ق.
  37.   عبدالمنعم، فؤاد، قضیة التأویل، دارالمنار، 1424ق.
  38.   عبدالجلیل بن عبدالکریم سالم، التأویل عند الغزالی، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیة.
  39.   علیزمانی، امیرعباس، سخن گفتن از خدا، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1386ش.
  40.   عماره، محمّد، رسائل فی العدل والتوحید، بیروت، قاهره، دارالمشرق، 1408ق.
  41.   غزالی، ابوحامد، الجام العوام، تحقیق محمّد علی الکتبی، 1350ق.
  42.   ــــــــــ ، فیصل التفرقه، قاهره، دار احیاء الکتب العربیه، 1381ق.
  43.   ــــــــــ ، قانون التأویل، قاهره، مکتب نشر الثقافة الاسلامیة، 1940م.
  44.   ــــــــــ ،  الاقتصاد فی الاعتقاد، قاهره، المکتبة المحمودیة التجاریة.
  45.   فیصل بن قزار الجاسم، الأشاعرة فی میزان أهل السنة، قادسیه، المبره الخیریه، 1428ق.
  46.   قوسی مفرّح، الموقف المعاصر من المنهج السلفی، الریاض، دارالفضیلة، 1423ق.
  47.   کلینی، محمّد بن یعقوب، الکافی، بیروت، دارالاضواء، 1413ق.
  48.   کورانی، علی، الوهابیة والتوحید، بیروت، دارالسیره، 1418ق.
  49.   محمّد بن محمّد بن نعمان (شیخ مفید)، الفصول المختارة، بیروت، دارالاضواء، 1405ق.
  50.   محمّد بن عبدالوهاب، کتاب التوحید، دمشق، منشورات المکتب الاسلامیة ، 1381ق.
  51.   مسلم، نیشابوری، صحیح، بیروت، دارالفکر.
  52.   نووی، نیشابوری، شرح مسلم، بیروت، دارالکتب العربی، 1407ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار