بازخوانی مبادی فعل خدا و تحلیل شرور بر پایۀ آن‌ها

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، گروه قرآن پژوهی

چکیده

خداوند فاعل مطلق جهان و دارای علم، مشیت و ارادۀ مطلق است. اگر جهان معلول علم، خواست و ارادۀ خداست، آیا وقوع شر در آفرینش و تدبیر خدا فرض دارد؟ هدف این جستار، بررسی و خوانش مبادی فعل الهی و تحلیل مسئلۀ شرور بر پایۀ آن‌‍هاست. این مطالعه بر اساس روش عقلی _ نقلی است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که اگر فعل الهی بر خاسته از علم، اذن، مشیت، اراده، و تقدیر و قضای الهی است و پدیده‌های جهان بر مدار علم، مشیت و ارادۀ خدا و در چهارچوب نظام قانونمند سببی مسببی بسامان است، در این صورت مجالی برای نسبت شر به آفرینندۀ جهان نمی‌ماند. آنچه بالذات از سوی خدا اراده شده و صدور می‌یابد خیر محض است و تحقق شر در جهان، تابع اسباب خود و از لوازم جهان طبیعت و نیز اختیار انسان است، نه مطلوب اصلی آفریدگار جهان. فارغ از آنکه در نگاه توحیدی به جهان، حیات دنیا میدان تلاش، آزمون و تعالی انسان است و معیار خیر و شر، چیزی است که نفع حقیقی داشته، برای انسان باقی بماند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Review the Principles of God's Action and Analyze Evil based on these Principles

نویسنده [English]

  • Mohmmad Bagher Saeidi Roshan
چکیده [English]

God is the absolute agent of the world who has absolute knowledge, providence and will. If the world is the result of God's knowledge and will, is it possible to assume that evil occurs in God's creation and providence? The purpose of this article is to study and review the principles of divine action and analyze the issue of evil based on them. This study is based on the rational-traditional method. The findings of this study show that if the divine action arises from knowledge, permission, providence, will, and divine destiny and judgment, and the phenomena of the world are based on the knowledge, providence and will of God and within the framework of the lawful system, there is no room for the relation of evil to the creator of the world. What is inherently issued by God's will is pure good, and the realization of evil in the world depends on its means and is one of the necessities of the nature and also the man’s will, not the main desire of the Creator. Regardless of the fact that in the monotheistic view, the life is the field of human effort, test and elevation, and also the criterion of good and evil is something that has a real benefit and remains for human beings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • God's action
  • principles of divine action
  • predestination
  • evil
  1. ابن بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)، التوحید، تصحیح هاشم حسینی، جامعۀ مدرّسین، قم، 1416ق.
  2. بحرانی، میثم بن علی،  قواعد المرام فی علم الکلام، تحقیق سیداحمد حسینی، کتابخانه آیت‎الله مرعشی نجفی، قم، چاپ دوم، 1406ق.
  3. برقى، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، تصحیح جلال‎الدین‏ محدّث، دار الکتب الإسلامیه، قم، 1371ق.
  4. حلّی، حسن بن یوسف، انوار الملکوت فی شرح الیاقوت، انتشارات رضی، قم، 1363ش.
  5. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، با ملاحظات عاملی، دار المعروف، بی‌جا، 1434ق.
  6. شریف رضی، محمد بن حسن، نهج‌البلاغه، تحقیق صبحی صالح، هجرت، قم، 1414ق.
  7. صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم‏، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعه، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، 1981م.
  8. طباطبایی، سیّدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، 1390ق.
  9. طوسی، نصیرالدین محمد بن محمد، تجرید الاعتقاد، تحقیق محمدجواد حسینی جلالی، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1407ق.
  10. غروی اصفهانی، محمدحسین، بحوث فی الاصول، جامعۀ مدرّسین، قم، 1416ق.
  11. فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، تحقیق سیدمهدی رجایی، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، قم، 1405ق.
  12. قرشی، باقر شریف، حیاة الامام الحسین بن علی؛ دراسة و تحلیل، منشورات مکتبة الداوری، قم، 1396ق.
  13. کفعمی، محمد، البلد الامین و الدرع الحصین، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، 1418ق.
  14. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق على‎اکبر غفارى و محمد آخوندى، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
  15. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1403ق.
  16. مصباح یزدی، محمدتقی، معارف قرآن (1)،  خداشناسی، تحقیق امیررضا اشرفی، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، 1389ش.
  17. مصباح یزدی، محمدتقی، معارف قرآن، ج 1-3، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، 1386ش.
  18. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، 1368ش.
  19. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، صدرا، قم، چاپ هشتم، 1372ش.