مشکوة نقش تناسب واژگانی در واژه‌گزینی قرآن
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشیار دانشگاه علوم اسلامى رضوى، عضو هیئت تحریریه
چکیده
ساخت متنی منسجم و فصیح از واژگان، نیازمند انتخاب درست و دقیق هر واژه و جاگذاری صحیح آن در بافت سخن است. در قرآن کریم با گفتار خالق سخن روبه‌رو هستیم که گزینش و چینش واژگان در سخن او با بنده بسیار متفاوت است و توجه به تمامی ابعاد آوایی و معنایی در کلام او به خوبی رعایت شده است. این مقاله نقش تناسب آوایی را در گزینش و چینش واژگان قرآنی دنبال می‌کند و در صدد است به این پرسش پاسخ دهد که تناسب‌های آوایی واژگان، در متن قرآن چه اندازه است و آیا این تناسب می‌تواند یکی از ابعاد انتخاب کلمات باشد؟ با گذری در قرآن کریم روشن می‌شود که تناسب واژگان با یکدیگر در آن، چه در قالب آنچه در ادبیات مطرح است و چه در سطح فراتر از آن، در جریان است و قرآن حتی با کاربرد آوایی مشترک در دو واژه، آن دو را با یکدیگر و نیز با بافت آوایی متن همسان می‌سازد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Role of Lexical Appropriateness in Word Choice of the Qur’an
نویسنده [English]
- Hassan Kharghani
چکیده [English]
Creating a coherent and eloquent text requires the correct and accurate selection of each word and its correct placement in the context. Attention to all phonetic and semantic dimensions in his words is well observed. This article examines the role of phonetic appropriateness in the selection and arrangement of Qur’anic words and tries to answer these questions: How many phonetic proportions are in the Qur'an? And can this proportion be one of the dimensions of word choice? A review of the Holy Qur'an makes it clear that the appropriateness of words exists, both in literary formats and beyond and even with the use of the same phoneme in two words, the Qur'an identifies the two with each other and also with the phonetic texture of the text.
کلیدواژه‌ها [English]
- Qur’anic words
- Vocabulary appropriateness
- word selection
- phonetic appropriateness
- ابن اثیر، ضیاء الدین، المثل السائر فی ادب الکاتب والشاعر، المکتبة العصریه، بیروت، 1995م.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، نشرادب حوزه، قم، 1363ش.
- بابتى، عزیزه فوال، المعجم المفصل فی النحو العربی، دار الکتب العلمیه، بیروت، چاپ اول، 1413ق/ 1992م.
- باقری، مهری، مقدمات زبان‌شناسی، نشر قطره، تهران، 1378ش.
- بدوی، احمد، من بلاغة القرآن، نهضة مصر، قاهره، 2005م.
- تفتازانی، سعد الدین، شرح المختصر علی تلخیص المفتاح، با حواشی عبدالمتعال صعیدی، مکتبة آیةالله نجفی، قم، بی‌تا.
- جرجانی، عبد القاهر بن عبد الرحمن، دلائل الاعجاز فی علم المعانی، تحقیق عبدالحمید هنداوى، دار الکتب العلمیه، بیروت، چاپ اول، 1422ق/ 2001م.
- جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیه، دار العلم للملایین، تحقیق و تصحیح احمد عبد الغفور عطار، بیروت، چاپ اول، 1376ق.
- حق شناس، علی محمد، آواشناسی، آگاه، تهران، چاپ چهاردهم، 1392ش.
- حموی، ابن حجه، خزانة الأدب و غایة الأرب، المکتبة العصریه، بیروت، چاپ اول، 2006م.
- خرقانی، حسن، زیبا‌شناسی قرآن از نگاه بدیع، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، چاپ اول، 1392ش.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، علوم بلاغی و زیبایی‌شناختی قرآن 1و2، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، چاپ اول، 1398ش.
- خفاجى، عبد الله بن محمد، سر الفصاحه، دار الفکر، عمان- اردن، چاپ اول، بی‌تا.
- خوئی، میرزا حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، مکتبة الاسلامیه، تهران، چاپ چهارم، بی‌تا.
- درّاز، محمد عبدالله، النبأ العظیم: نظرات جدیدة فی القرآن، دار طیبه، ریاض، چاپ دوم، 1421ق/ 2000 م.
- راستگو، سید محمد، هنر سخن‌آرایی، فن بدیع، انتشارات مرسل، کاشان، چاپ اول، 1376ش.
- رضى الدین استر آبادى، محمد بن حسن، شرح شافیة ابن الحاجب، دار الکتب العلمیه، بیروت، چاپ اول، بی‌تا.
- رمانی و دیگران، ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن للرمانی والخطابی وعبدالقاهر الجرجانی، تحقیق محمد خلف الله و محمد زغلول سلام، دار المعارف بمصر، قاهره، چاپ سوم، بی‌تا.
- سامرائی، فاضل صالح، بلاغة الکلمة فی التعبیر القرآنی، شرکة العاتک لصناعة الکتاب، قاهره، چاپ دوم، 1427ق/ 2006م.
- سیوطى، جلال الدین، همع الهوامع شرح جمع الجوامع فی النحو، تحقیق احمد عزو عنایه، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ اول، بی‌تا.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، الاتقان فی علوم القرآن، تحقیق فوّاز احمد زمرلی، دار الکتاب العربی، بیروت، چاپ دوم، 1421ق/ 2001م.
- شمیسا، سیروس، نگاهی تازه به بدیع، نشر میترا، تهران، 1386ش.
- صفوی، کورش، درآمدی بر معنی‌شناسی، سورۀ مهر، تهران، چاپ پنجم، 1392ش.
- علوی یمنی، یحیی بن حمزه، کتاب الطراز المتضمن لاسرار البلاغة و علوم حقایق الاعجاز، دار الکتب العلمیه، بیروت، چاپ اول، 1995م.
- لاشین، عبدالفتاح، المعانی فی ضوء اسالیب القرآن الکریم، دار الفکر العربی، قاهره، چاپ چهارم، 2003م.
- مختار عمر، احمد، لغة القرآن دراسة توثیقیّة فنیّه، مؤسسة الکویت للتقدّم العلمی، چاپ دوم، 1418ق/ 1997م.
- مراغی، احمد مصطفی، علوم البلاغه، دارالکتب العلمیه، بیروت، چاپ سوم، 1414ق/ 1993م.
- مطلوب، احمد، معجم مصطلحات البلاغیة و تطوّرها، مکتبة لبنان ناشرون، بیروت، 2000م.
- معرفت، محمد هادی، التمهید فی علوم القرآن، انتشارات تمهید، قم، چاپ اول، 1386ش.
- منصوری، عبدالواحد زیارة، قراءات فی النظم القرآنی، دارالفیحاء، بصره _ عراق، چاپ دوم، 2015م/ 1436ق.
- نظام الاعرج، حسن بن محمد، شرح النظام على الشافیة، تحقیق محمد زکى جعفرى، دار الحجة للثقافه، قم، چاپ اول، 1428ق.
- همایی، جلال الدین، فنون بلاغت و صناعات ادبی، نشر هما، تهران، چاپ پنجم، 1368ش.
)