مشکوة واکاوی مبانی حق انتخاب و تعیین سرنوشت از نظر قرآن کریم
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسنده
عضو هیئت علمی گروه حقوق دانشگاه علوم اسلامی رضوی
چکیده
در جهان‌بینی اسلامی، حاکمیت مطلق بر جهان و انسان از آنِ خداست و هم او انسان را بر سرنوشت اجتماعی خویش حاکم ساخته است، به گونه‌ای که هیچ‌کس نمی‌تواند این حق الهی را از انسان سلب کند. این مهم که در قالب اصل پنجاه و ششم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر آن تصریح و در حقوق بین‌الملل با عنوان «حق تعیین سرنوشت» یاد میشود، در قرآن کریم از بنیان‌های مهمی بر خوردار است که از اساسی‌ترین آن‌ها، آزادی و اختیار انسان‌هاست. خداوند انسان را به این امتیاز، بر دیگر موجودات برتری بخشیده و با توجه به نعمت عقل، به او حق تعیین سرنوشت و انتخاب مسئولانه داده است. در راستای نیل به این هدف، در درون جامعۀ اسلامی، اصل را بر شورا؛ مشارکت و نقش‌آفرینی مسلمانان در تدبیر امور خود قرار داده و در روابط بین‌المللی نیز با پذیرش اصل همزیستی مسالمت‌آمیز، حق انتخاب و تعیین سرنوشت را برای دیگر ملل به رسمیت شناخته است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Right to Choose Principles Analysis and Determine Destiny according to the Holy Qur’an
نویسنده [English]
- Jafar Zanganeh Shahraki
چکیده [English]
In the Islamic worldview, absolute sovereignty over the world and man belongs to God and He has made man master of his own social destiny in a way that no one can deny this divine right. This principle, which is specified in the form of Article 56 of the Islamic Republic of Iran Constitutional law and is referred to in international law as the "right to self-determination", has important foundations in the Holy Qur'an, the most basic of which is the freedom and authority of human beings, on the basis of which God has exalted human beings over other beings and, according to the blessings of reason, has given them the right to determine their own destiny and choose responsibly. To achieve this goal, the Islamic society has based on the participation of Muslims in the management of their affairs, and in international relations, by accepting the principle of peaceful coexistence, has recognized the right to choose and determine the destiny of other nations.
کلیدواژه‌ها [English]
- Qur'an
- right to choose
- determining destiny
- consultation
- peaceful coexistence
- قرآن کریم.
- ابراهیمی، محمد و همکاران، اسلام و حقوق بین‌الملل عمومی، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، تهران، چاپ سوم، 1379ش.
- ابن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، بیروت، چاپ سوم، 1414ق.
- اسلامی، هاشم، «حق آزادی از منظر قرآن و لیبرالیسم»، مجلۀ پژوهش‌های قرآنی، شمارۀ 35 (ویژۀ قرآن و حقوق_ 2)، پاییز و زمستان 1382ش.
- اصغری آقمشهدی، فخر الدین و فرناز شیرانی، «حق تعیین سرنوشت در اسناد بین‌المللی و قرآن کریم»، مجلۀ مطالعات حقوق بشر اسلامی، شمارۀ 3، بهار 1392ش.
- آقا بخشی، علی، فرهنگ علوم سیاسی، تندر، تهران، 1363ش.
- آلوسى، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1415ق.
- بیضاوى، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل (تفسیر البیضاوى)، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1418 ق.
- رضایی، مهدی و علی توحیدی، «مبانی اعطای حق تعیین سرنوشت در قرآن، ادیان و عرفان»، مجلۀ عرفان اسلامی، شمارۀ 57، پاییز 1397ش.
- زحیلى، وهبة بن مصطفى، التفسیر المنیر فى العقیدة و الشریعة و المنهج، دار الفکر المعاصر، بیروت _ دمشق، 1418 ق.
- زحیلى، وهبة بن مصطفى، التفسیر الوسیط، دار الفکر، دمشق، 1422 ق.
- سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم، قم، چاپ هشتم، 1372 ش.
- شریفی، عنایت الله؛ سیدروح الله حسینی کاشانی و سیدمحمود علوی، «مبانی انسان‌شناختی حق تعیین سرنوشت با تکیه بر انسان‌شناسی امامیه»، مجلۀ پژوهشنامۀ مذاهب اسلامی، شمارۀ 10، پاییز و زمستان 1397ش.
- طباطبایى، محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمۀ محمد باقر همدانی، دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرّسین حوزۀ علمیۀ قم، قم، چاپ پنجم، 1374ش.
- طباطبایى، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ پنجم، 1417ق.
- طبرسى، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمۀ احمد بهشتی، تصحیح و تنظیم موسوی دامغانی، فراهانى، تهران، 1352ش.
- طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372 ش.
- طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، کتاب‌فروشی مرتضوی، تهران، چاپ سوم، 1375ش.
- طنطاوى، سید محمد، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، بی‌جا، بی‌تا.
- عمادی، عباس؛ ابوالفضل شکوری و مسعود غفاری، «حق حاکمیت و تعیین سرنوشت از منظر فقه سیاسی شیعه»، مجلۀ حقوق اسلامی، شمارۀ 53، تابستان 1396ش.
- عمید، حسن، فرهنگ عمید (دوجلدی)، انتشارات امیر کبیر، تهران، چاپ بیست و یکم، 1379 ش.
- عمید زنجانی، عباسعلی ، کلیات حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، مجد، تهران، چاپ سوم، 1387 ش.
- عمید زنجانی، عباسعلی، مبانی حقوق اساسی جمهوری اسلامی، مجد، تهران، 1387ش.
- عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، انتشارات امیرکبیر، تهران، 1367ش.
- فخر رازى، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، 1420ق.
- فراهیدى، خلیل بن احمد، العین، انتشارات هجرت، قم، چاپ دوم، 1410 ق.
- فیرحی، داود، تاریخ تحول دولت در اسلام، انتشارات دانشگاه مفید، قم، 1386ش.
- قرائتى، محسن، تفسیر نور، مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن، تهران، 1388ش.
- قرشى بنابى، علىاکبر، تفسیر احسن الحدیث، بنیاد بعثت، تهران، چاپ دوم، 1375ش.
- قطب، سید، فى ظلال القرآن، دار الشروق، بیروت، چاپ سی و پنجم، 1425 ق.
- کلییار، کلود آلبر، نهادهای روابط بین‌الملل، ترجمۀ هدایت الله فلسفی، نشر نو، تهران، 1368 ش.
- مدرّسى، محمدتقى، من هدى القرآن، دار محبی الحسین؟ع؟، تهران، 1419ق.
- مراغى، احمد مصطفى، تفسیر المراغى، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، بی‌تا.
- مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، دار الکتاب الإسلامی، قم، 1424 ق.
- مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1374ش.
- موحدی ساوجی، محمدحسن، «همزیستی مسالمت‌آمیز انسان‌ها از دیدگاه قرآن و نظام بین‌المللی حقوق بشر»، نشریۀ حقوق بشر، شمارۀ 1 و 2 (پیاپی 17 و 18)، 1393ش.
- نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، قم، 1408 ق.
)