«ثُلَّه» در قرآن کریم: قلیل یا کثیر

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

2 کارشناس ارشد علوم قرآن دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

چکیده

در سنّت تفسیری به طور معمول، آیات «وَالسّابِقونَ السّابِقونَ* أُولئِکَ المُقَرَّبونَ * فی جَنّاتِ النَّعیمِ* ثُلَّةٌ مِنَ الأَوَّلینَ* وَقَلیلٌ مِنَ الآخِرین» (واقعه/ 10-14) این‏گونه فهم شده است که شمار سابقان و مقرّبان در امّت‏های پیشین، نسبت به امّت خاتم پیامبران(ص) بیشتر بوده‏ است. این باور بر این اساس شکل گرفته است که «ثُلَّةٌ مِنَ الأَوَّلینَ » در تقابل با «وَقَلیلٌ مِنَ الآخِرین»  قرار دارد؛ حال آنکه «ثلّه» در زبان عربی به معنای «قلیل» نیز به کار می‏رود. گذشته از این، بر پایۀ آموزه‏های قرآن و حدیث، کثیری از امّت‏های پیشین فاسق بوده‏اند؛ ازجمله در سورۀ حدید، مجاور سورۀ واقعه آمده است: «وَلا یکونوا کَالَّذینَ أوتوا الْکِتابَ مِن قَبلُ فَطالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَت قُلوبُهُم وَکَثیرٌ مِنهُم فاسِقون» (حدید/ 16) و نیز «وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا نُوحاً وَ إِبْراهیمَ وَ جَعَلْنا فی‏ ذُرِّیَّتِهِمَا النُّبُوَّةَ وَ الْکِتابَ فَمِنْهُمْ مُهْتَدٍ وَ کَثیرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ»‏ (حدید/ 26)؛ بنابراین، «مقرّبان» هم در پیشینیان و هم در پسینیان، «قلیل» بوده‏ و هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

"Thullah" in the Holy Qur’an: Few or Many

نویسندگان [English]

  • Mohsen Rajabi Qudsi, 1
  • Mahin Davoudi, 2
1 assistant professor at the University of Holy Qur’an Sciences and Education
2 M.A at University of Holy Qur’an Sciences and Education
چکیده [English]

In the interpretation tradition, verses 10 to 14 of Al-Waqi'a Surah are understood in such a way that the number of predecessors and close associates in the previous nations was more than the nation of the Prophet of Islam: {And the foremost in the race, the foremost in the race: Those are they who will be brought nigh, In gardens of delight; A multitude of those of old}. This idea is formed on the basis that {A multitude of those of old} is in opposition to {And a few of those of later time}. However, "Thullah" means "a little" in Arabic language; And in the teachings of the Qur'an and tradition, many of the previous nations were transgressors. For example, in Al-Hadid Surah, next to Al-Waqi'a Surah, it is stated:{that they become not as those who received the scripture of old but the term was prolonged for them and so their hearts were hardened, and many of them are evil-livers} (57:16) and { And We verily sent Noah and Abraham and placed the prophethood and the scripture among their seed, and among them there is he who goeth right, but many of them are evil-livers.} (57:26). Therefore, "the elect" were "few" in both the former and the latter.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Thullah Semantics
  • Al-Waqi'a Surah
  • previous nations
  • Surahology
  • the elect
  • righteous people

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. ابن ابی شیبه، ابوبکر، المصنّف فی الأحادیث و الآثار، محقق کمال یوسف الحوت، مکتبة الرشد، ریاض، 1409ق.
  3. ابن انباری، ابوبکر، الاضداد، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، المکتبة العصریه، بیروت، 1407ق.
  4. ابن حنبل، احمد، مسند، المشرف علی تحقیقها شعیب الارنؤوط، مؤسسة الرساله، بیروت، 1421ق.
  5. ابن سکّیت، یعقوب بن إسحاق، إصلاح المنطق، محقّق محمد مرعب، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1423ق/2002م.
  6. ابن سیّده، ابوالحسن، المحکم و المحیط الأعظم، تحقیق عبدالحمید هنداوی، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1421ق/2000م.
  7. ابن عادل نعمانی، سراج‌الدین عمر بن علی، اللباب فی علوم الکتاب، تحقیق عادل أحمد عبدالموجود و علی محمد معوض، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1419 ق.
  8. ابن عطیّه، المحرّر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، تحقیق عبدالسلام عبدالشافی، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1422ق.
  9. ابن فارس، أحمد، معجم مقاییس اللغة، محقّق عبدالسلام محمد هارون، دار الفکر، بیروت، 1399ق/1979م.
  10. ابن کثیر، اسماعیل، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق سامی بن محمد سلامه، دار طیبة للنشر و التوزیع، ریاض، 1420ق.
  11. ابن مبارک، عبدالله، کتاب الزهد و یلیه کتاب الرقائق، تحقیق حبیب الرحمن الأعظمی،
    دار الکتب العلمیه، بیروت، بی‌تا.
  12. ابوالسعود، محمد، تفسیر أبی‌السعود (إرشاد العقل السلیم إلى مزایا القرآن الکریم)، دارإحیاء التراث العربی، بیروت، 1983م.
  13. ابویعلی، مسند، تحقیق حسین سلیم أسد، دار المأمون، دمشق، 1404ق .
  14. ازهری، محمد بن احمد، تهذیب اللغه، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 2001م.
  15. بقاعی، برهان‌الدین، نظم الدرر فی تناسب الآیات و السور، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1415ق.
  16. بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1424ق.
  17. تستری، ابومحمد، تفسیر، تحقیق محمد باسل عیون أسود، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1423ق.
  18. جرجانی، عبدالقاهر، درج الدرر فی تفسیر الآی و السور، تحقیق طلعت صلاح الفرحان و محمد ادیب شکور، دار الفکر، عَمان، 1430ق.
  19. جریر بن عطیه، دیوان جریر بشرح محمد بن حبیب، تحقیق نعمان محمد أمین طه، دار المعارف، قاهره، بی‌تا.
  20. رجبی قدسی، محسن و سجّاد ابراهیمی، «بررسی روایی و درایی روایات تفسیری فریقین ذیل آیۀ سلامٌ علی إل‌یاسین»، مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی (فروغ وحدت)، شمارۀ 54، پاییز و زمستان 1399ش.
  21. زجّاج، ابراهیم بن سری، معانی القرآن و إعرابه، تحقیق عبدالجلیل عبده شلبی، عالم الکتب، بیروت، 1408ق.
  22. زحیلی، وهبة بن مصطفی، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، دار الفکر المعاصر، دمشق، 1418ق.
  23. زمخشری، محمود بن عمر، أساس البلاغة، تحقیق محمد باسل عیون السود، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1419ق/1998م.
  24. زمخشری، محمود بن عمر، الکشّاف‏، مصحّح مصطفى حسین احمد،‏ دار الکتاب العربی، بیروت، 1407ق.
  25. سمعانی، ابومظفر، تفسیر القرآن، تحقیق یاسر بن ابراهیم و غنیم بن عباس بن غنیم،
    دار الوطن، الریاض، 1418ق.
  26. سمرقندی، نصر بن محمد، تفسیر، محقق عمر عمروی، دار الفکر، بیروت، 1416ق.
  27. الصاحب، اسماعیل بن عبّاد، المحیط فی اللغه، تحقیق محمدحسن آل یاسین، ‏عالم الکتب، بیروت، 1414ق.
  28. صنعانی، ابوبکر، تفسیر عبدالرزاق، تحقیق محمود محمد عبده، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1419ق.
  29. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏، بیروت، 1390ق.
  30. طبرانی، سلیمان بن احمد، مسند الشامیّین، تحقیق حمدی بن عبدالمجید السلفی، مؤسسة الرساله، بیروت، 1405ق.
  31. طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، تحقیق حمدی بن عبدالمجید السلفی، مکتبة ابن تیمیه، قاهرة، بی‌تا.
  32. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، تحقیق عبدالله بن عبدالمحسن الترکی، دار هجر، 1422ق.
  33. طحاوی، ابومحمّد، شرح مشکل الآثار، تحقیق شعیب الارنؤوط، مؤسسة الرساله، بیروت، 1415ق.
  34. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، مصحح احمد حسینى اشکورى، مرتضوی، تهران، 1375ش.
  35. طیالسی، ابوداود، مسند، تحقیق عبدالله بن عبدالمحسن الترکی، دار هجر، مصر، 1419ق.
  36. عسکری، ابوهلال، الفروق اللغویة، تحقیق محمد إبراهیم سلیم، دار العلم و الثقافة للنشر و التوزیع، قاهرة، بی‌تا.
  37. عکبری، أبوالبقاء عبدالله بن الحسین، شرح دیوان المتنبی، تحقیق مصطفى السقا، إبراهیم الأبیاری و عبدالحفیظ شلبی، دار المعرفه، بیروت، بی‌تا.
  38. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیمی سامرائی، دار و مکتبة الهلال، بی‌جا، بی‌تا.
  39. لسانی فشارکی، محمّدعلی، «46 امین کارگاه تفسیر ترتیبی قرآن کریم با موضوع تفسیر مبارکۀ سورۀ واقعه»، کانون زبان قرآن، تهران،1399.  http://quran17.ir/downloads
  40. لسانی فشارکی، محمّدعلی و حسین مرادی زنجانی، سوره‏شناسی (روش تحقیق ساختاری در قرآن کریم)، نصایح، قم، 1394ش.
  41. ماتریدی، محمد بن محمد، تفسیر (تأویلات أهل السنة)، تحقیق مجدی باسلوم،
    دار الکتب العلمیه، بیروت، 1426ق.
  42. مجاهد بن جبر، تفسیر، تحقیق محمد عبدالسلام ابوالنیل، دار الفکر الإسلامی الحدیثه، مصر، 1410ق.
  43. مشکور، محمّدجواد، فرهنگ تطبیقی عربی با زبان‏های سامی و ایرانی، بنیاد فرهنگ ایران، تهران، 1357ش.
  44. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، 1368ش.
  45. الازدی، معمر بن راشد، الجامع (مطبوع آخر مصنف عبدالرزاق)، محقق حبیب الرحمن الأعظمی، مجلس العلمی _ الهند و توزیع المکتب الإسلامی، بیروت، 1403ق.
  46. مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، صدرا، تهران، 1376ش.
  47. مقاتل بن سلیمان، تفسیر، تحقیق عبدالله محمود شحاته، دار إحیاء التراث، بیروت، 1423ق.
  48. القیسی، ابی‌محمّد مکّی بن أبی‌طالب، الهدایة إلى بلوغ النهایة، بإشراف الشاهد البوشیخی، جامعة الشارقة، شارجه، 1429ق/2008م.
  49. واحدی نیشابوری، على بن أحمد، التفسیر البسیط، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة، الممکلة العربیة السعودیة، 1430ق.
  50. واحدی نیشابوری، على بن أحمد، الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، تحقیق صفوان عدنان‏داوودى، دار القلم‏، بیروت، 1415ق.‏

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار