مواجهۀ مسئله‌محور به‌مثابه روی‌آورد تفسیری؛ مورد پژوهش آیۀ لایُسئل

نوع مقاله : علمی _ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات ، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استاد دانشگاه تهران

چکیده

مقالۀ حاضر به جستجوی مسائل پژوهشیِ مربوط به آیۀ 23 سورۀ انبیا و طبقه‌بندیِ روشمند این مسائل، همراه با تأمل در روش پاسخ به هر مسئله می‌پردازد. این تحقیق در پی پاسخ به این پرسش اصلی است که مواجهۀ   مسئله‌محور چگونه می‌تواند با عبور از «مشکل» و دشوارۀ مفهوم خدای لایُسئل به «مسائل» متمایز در سه مجموعۀ تحلیل پیام، مبانی پیام و فراپیام دست یابد و درضمن، حُسن بودنِ این مسائل را تأمین کند. روش پژوهش در بخش «تحلیل پیام»، تحلیل منطقی ساختار محتوایی آیه در قالب چهار شاخۀ فرعیِ بیان معنا، تحلیل مفهومی، تحلیل  گزاره‌ای و تحلیل سیستمی است. در بخش «تحلیل مبانی پیام»، با روش تبیین «عللِ» پیام‌های آیه به تحلیل مبانی‌ تصوری و تصدیقیِ مفاد آیه می‌پردازیم و در بخش «تحلیل فراپیام»، پیامدها، لوازم، نتایج و آثار عینی مفاد آیه را تحلیل و طبقه‌بندی می‌کنیم. مواجهۀ مسئله‌محور با آیۀ لایسئل با لحاظ‌کردن چندتباری بودنِ مسائل نهفته در آیه، از آفت‌های درهم‌آمیختنِ بدون انسجام مرز رشته‌ها، تفسیر تک‌بعدی و تحویلی‌نگر، تطبیق نظریه‌ها بر مضمون آیه و تفسیربه‌رأی گذار کرده و لزوم رهیافت میان‌رشته‌ای در تفسیر آیه و کاربرد روشمند تحلیل سیاق، منطق قدیم و جدید، فلسفه و کلام را نشان می‌دهد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Problem-oriented Encounter as an Interpretive Approach “God Who Is Not Questioned” Case Study

نویسندگان [English]

  • Mehdi Bagheri 1
  • Ahad Faramarz Gharamaleki 2
1 Ph.D. student, Faculty of Theology, Tehran University
2 Tehran University Professor
چکیده [English]

The present article deals with research issues related to verse 23 of al-Anbiya' Surah and their methodical classification along with answering method for each issue. This research seeks to answer this main question that how the problem-oriented approach can go beyond the problem and the difficulty of the “God who is not questioned” concept, to different problems in three sets of message analysis, message basics and metamessage to achieve the message and at the same time ensure the goodness of these issues. In the "message analysis" section, the research method is the logical analysis of the verse’s content structure in the form of four sub-branches: meaning expression, conceptual analysis, propositional analysis and systemic analysis. In the "analysis of the message basics” section, using the explaining the "causes" of the verse’s messages method, we analyze the imaginary and affirmative bases of the verse’s contents, and in the "Analysis of the Meta-Message" section, we analyze the consequences, accessories, results and objective effects of the verse’s contents. The problem-oriented encounter with “God who is not questioned”, considering the multi-origin nature of the issues hidden in the verse, passes the dangers of incoherent intermingling of the boundaries of disciplines, one-dimensional and referral interpretation, the application of theories to the verse’s content and arbitrary interpretation. It shows the necessity of inter-discipline in verse interpretation and methodical application of context analysis, old and new logic, philosophy and theology.

کلیدواژه‌ها [English]

  • problem-oriented encounter
  • methodology
  • verse 23 of al-Anbiya' Surah
  • message analysis
  • metamessages analysis

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. ابن جوزی، ابو الفرج عبد الرحمن بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، دار الکتاب العربی، بیروت، 1422ق.
  3. ابن ‏عاشور، محمد طاهر، تفسیر التحریر و التنویر، مؤسسة التاریخ العربی، بیروت، 1420ق.
  4. ابن عطیه اندلسی، عبد الحق غالب، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1422ق.
  5. بیضاوى، عبد الله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل (تفسیر البیضاوى)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. 1418ق.
  6. تفتازانی، مسعود بن عمر، مختصر المعانی، چاپ هشتم، دار الفکر، قم، 1383ق.
  7. حوى، سعید، الاساس فی التفسیر، دار السلام، قاهرة، 1409 ق‏.
  8. خرمشاهی، بهاءالدین، قرآن‌پژوهی1، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، ویراست سوم، 139۰ش.
  9. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، دار القلم، بیروت، 1412ق.
  10. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، دار الکتاب العربی، بیروت، 1407ق.
  11. سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، کتابخانۀ آیة‌الله مرعشی نجفی، قم، 1404ق.
  12. شهرستانی، محمد بن عبد الکریم، الملل و النحل، الشریف الرضی، قم، 1364ش.
  13. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، دار احیاء التراث، بیروت، 1981م.
  14. طباطبایى، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1390ق.
  15. طبرانى، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم (الطبرانی)، دار الکتاب الثقافی، اربد، 2008م.
  16. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ناصر خسرو، تهران، 1372ش.
  17. طبری، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، دار المعرفة، بیروت، 1412ق.
  18. طوسى، خواجه نصیرالدین، أساس الاقتباس، دانشگاه تهران، تهران، 1361ش.
  19. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا.
  20. الفارابى، ابونصر، المنطقیات للفارابى، مکتبة آیة اللّه المرعشى، قم، 1408 ق.
  21. فخر رازى، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1420ق.
  22. فخر رازى، محمد بن عمر، المحصل، دار الرازی، عمان، 1411ق.
  23. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، ناصر خسرو، تهران، 1364ش.
  24. کندی، یعقوب بن اسحاق، رسائل الکندى الفلسفیة، تحقیق و تقدیم و تعلیق محمد ابوریده، دار الفکر العربى، قاهرة، بی‌تا.
  25. گرامی، سیّدمحمدهادی، مقدمه‌ای بر تاریخ‌نگاری انگاره‌ای و اندیشه‌ای، دانشگاه امام صادق؟ع؟ و پژوهشکدۀ قرآن و عترت دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، 1396ش.
  26. ماتریدى، محمد بن محمد، تأویلات أهل السنة (تفسیر الماتریدى)، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، بیروت، 1426ق.
  27. ماوردى، على بن محمد، النکت و العیون تفسیر الماوردى، دار الکتب العلمیة ، منشورات محمد علی بیضون، بیروت، بی‌تا.
  28. مطهری، مرتضی، مجموعۀ آثار، صدرا، تهران، 1393ش.
  29. مطیع، مهدی و دیگران، «درآمدی بر استفاده از روش‌های معناشناسی در مطالعات قرآنی»، پژوهش دینی، شمارۀ 18، 1388ش.
  30. نیسابوری (حیری نیشابوری)، اسماعیل بن احمد، وجوه القرآن، تحقیق و تصحیح نجف عرشی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، مشهد، 1422ق.
  31. Klein, Julie, T & Newell, William H., Handbook of the Undergraduate Curriculum: Comprehensive Guide to Purposes, Structures, Practices, and Change, Edition: 1st, Chapter: 19, San Francisco: Jossey-Bass, 1997.
  32. Rhoten, Diana et al. Interdisciplinary Education at Liberal Arts Institutions, New York: The Teagle Foundation White Paper, 2006.
  33. Marczyk, Geoffrey et al. Essentials of Research Design and Methodology, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc, 2005.
  34. Plato, Theaetetus, translation by: M. J. LEVETT, revised by: Myles Burnyeat, Indiana: Hackett Publishing Company, 1990.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار