سیر نعمت‌های بهشتی در سور مکی و مدنی براساس تحلیل محتوای کمّی

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسنده

دانش آموختۀ دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فردوسی مشهد ،‌ مشهد، ایران

چکیده

توصیف دقیقی از نعمت های بهشتی وگستره بعد حسی و معنوی آنها در قرآن کریم تجلی یافته است. در اینکه لذات بهشت حسی است یا معنوی میان مفسران اختلاف نظر است، از این رو برخی بر این باورند که دلالت باطنی و تاویلی نعمت‌های حسی مد نظراست‌. این نوشتار بر آن است که با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوای کمی و کد‌گذاری بسته نشان دهد که  هر دو نعمت مورد تأکیداند و با بررسی دقیق و تحلیل کمی نعمات بهشتی به تفکیک سور مکی و مدنی نشان دهد که در سیر از سور مکی به سور مدنی از ذکر نعمات حسی کاسته شده و یادکرد نعمات معنوی چون رضوان الهی ، لقا و محبت الهی، و رحمت الهی فزونی یافته است. افزون بر این در سور مدنی از ذکر جزئیات چگونگی نعمت‌ها سخنی به میان نیامده و یادکردی از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها و مقام و اوصاف دقیق «حورالعین» با جاذبه‌های جسمی نیست؛ بلکه با تعبیر «ازواج مطهّره» بر بعد معنوی نعمت و پاکی همسران بهشتی تأکید شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Heaven lessings in Meccan and Medinite Surahs Based on Quantitative Content Analysis

نویسنده [English]

  • Saeeda Sadat Mousavinia
PhD, Qur'an and Tradition Sciences, Ferdowsi University, Mashhad
چکیده [English]

A detailed description of the heaven’s blessings and their emotional and spiritual dimension has been revealed in the Holy Qur'an. There is a difference of opinion among commentators on whether the pleasures of heaven are sensual or spiritual, so some believe that the inner meaning and interpretation of sensual blessings is intended. This article aims to use the quantitative content analysis method and closed coding to show that both blessings are emphasized. With a detailed and a quantitative analysis of the heaven’s blessings, separated by Meccan and Medinite surahs, it shows that in the passage from the Meccan and Medinite surahs, sensual blessings is reduced and spiritual blessings such as divine pleasure, divine love, divine mercy is strengthened. In addition, in Medinite surahs, there is no mention of blessings details, and there is no mention of food and drinks, and the exact position and attributes of nymph with physical attractions, but with pure marriages, emphasized on the blessings’ spiritual dimension of and purity of heavenly wives.

کلیدواژه‌ها [English]

  • sensual blessing
  • spiritual blessing
  • heaven’s pleasure
  • Qur’an surahs
  • pure marriage

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. إبن اثیر جزری، مبارک بن محمد (د.606 ق)؛ النهایة فی غریب الحدیث و الأثر؛ قم، مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان، 1367 ش.
  3. ابن‌ رشد، محمد، تهافت‌ التهافت‌، به‌ کوشش‌ موریس‌ بویژ، بیروت‌، ۱۹۰۳م‌.
  4. ابن عربى، محی الدین، الفتوحات المکیة، دار الصادر، بیروت، بی‌تا.
  5. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دار الفکر، بیروت، ۱۳۹۹ق.
  6. باردن، لورنس، تحلیل محتوا، ترجمۀ ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران، 1375ش.
  7. پاکتچی، احمد و دیگران، «بهشت»، در دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج13، مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تهران، 1367ش.
  8. جفری، آرتور، واژه‌های دخیل در قرآن مجید، ترجمۀ فریدون بدره‌ای، انتشارات توس، تهران، 1372ش.
  9. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، تحقیق خلی مأمون شیحا، ، دار المعرفة، بیروت، 2005م.
  10. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دار الشامیة، بیروت، ۱۴۱۲ق.
  11. ریپین، اندرو و دیگران، زبان قرآن، تفسیرقرآن (مجموعه مقالات قرآن پژوهی غربیان)، ترجمۀ مرتضی کریمی‌نیا، هرمس، تهران، 1392ش.
  12. زمخشرى، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، دار الکتاب العربی، بیروت، 1407ق.
  13. سیوطی، جلال الدین، الإتقان فی علوم القرآن، دار الفکر، بیروت، 1416ق.
  14. شریف لاهیجی، محمد بن على، تفسیر شریف لاهیجى، دفتر نشر داد - تهران، 1373 هـ.ش.
  15. صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم، تفسیر القرآن الکریم، نشر بیدار، قم، 1361ش.
  16. صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، دار احیاء التراث، بیروت، ۱۹۸۱م.
  17. صدوق، محمد بن علی، الاعتقادات‌، تحقیق عصام‌ عبد السید، قم‌، ۱۴۱۳ق‌.
  18. صدوق، محمد بن علی، التوحید، جامعۀ مدرسین، قم، 1398ق.
  19. صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا؟ع؟، تصحیح سید محمد حسینی، جهان، تهران، 1378ق.
  20. طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، جامعۀ مدرسین، قم، ۱۴۱۷ق.
  21. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ناصر خسرو، تهران، ۱۳۷۲ش.
  22. طبرى، محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن (تفسیر الطبرى)، دار المعرفة - لبنان - بیروت، 1412 ه.ق.
  23. علامه حلى، الألفین، هجرت _ قم، ، 1409ق.
  24. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، تحقیق مهدی المخزومی، مؤسسة دار الهجرة، قم، 1409ق.
  25. کریپندورف، کلوس، مبانی روش‌شناسی تحلیل محتوا، ترجمۀ هوشنگ نائینی، انتشارات روش، بی‌جا، 1378ش.
  26. مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، دار إحیاء التراث العربی _ لبنان _ بیروت، 1423 هـ.ق.
  27. هولستی، ال ار، تحلیل محتوا در علوم اجتماعی، ترجمۀ نادر سالارزاده، انتشارات علامه طباطبایی، تهران، 1373ش.
  1. Berthels, E., «Die Paradiesischen Jungfrauen (Huris) im Islam», Islamica, vol. I, 
  2. Ruthven, M., Islam: A Very Short Introduction, Oxford, 2000.
  3. Wensinck, Charles Pellat, Ḥūr. In: The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Band 3. Brill, 1971.
  4. Luxenberg, Christoph, The Syro–Aramaic Reading of The Koran a Contribution to The Decoding of The Language of The Koran, schiler, Berlil,
  5. Horovitz, J., «Die Paradiesischen Jungfrauen im Koran», Islamica, 1925.

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار