دین‌داری و تاب‌آوری اجتماعی در آموزه‌های قرآنی

نوع مقاله : علمی _ پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

چکیده

امروزه فراوانی سختی­‌ها بخشی از زندگی روزمرّه شده است؛ ازاین­‌رو برای مدیریت و کنترل آن­ها لازم است که تمهیدات متناسب با جامعۀ هدف شناسایی شود تا مواجهه به شکل بهینه صورت گیرد. با توجه به این نکتۀ مهم، مطالعۀ پیشِ رو با بهره­‌مندی از تکنیک تحلیل محتوا و تحلیل مضمون و استفاده از مبانی نظری تاب‌­آوری، به استخراج و تحلیل اجتماعی آموزه­‌های قرآنی پرداخته و به این پرسش پاسخ داده است که عوامل مؤثر بر تاب‌­آوری اجتماعی در جامعۀ دینی بر اساس آموزه­‌های قرآنی چیست؟ یافته‌­های تحقیق به دو مقولۀ سرمایۀ معنوی و زیست معنوی دست یافته است. همچنین دو زیرمقولۀ ارزش­‌های انسانی و مذهبی برای مقولۀ سرمایۀ معنوی و دو زیرمقولۀ فعالیت‌­های معنوی و مذهبی برای مقولۀ زیست معنوی شناسایی شده و ذیل هریک، تعامل مفاهیم مرتبط مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Religiosity and Social Resilience in Qur’anic Teachings

نویسنده [English]

  • Seyed AliNaghi Ayazi
Assistant Professor, Research Institute of Islamic Sciences and Culture
چکیده [English]

 
Nowadays, hardships are considered as part of everyday life. Therefore, in order to manage and control them, it is necessary to identify appropriate measures for the target community in order to show the most suitable response. Therefore, this study, using content analysis and theme analysis techniques and using the theoretical foundations of resilience, has extracted and analyzed the social teachings of the Qur'an. The question of this research is: What are the effective factors on social resilience in religious society based on Qur’anic teachings? The findings have achieved two categories of spiritual capital and spiritual life. Also, two sub-categories of human and religious values for spiritual capital category and two sub-categories of spiritual and religious activities for the spiritual life category have been identified and for each one, the interaction of related concepts has been discussed and investigated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social resilience
  • Qur’anic teachings
  • human values
  • spiritual activity
  • spiritual life

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. نهج­البلاغه، ترجمۀ فیض­الاسلام، سازمان چاپ و انتشارات فقیه، تهران، 1368 ش.
  3. نهج­البلاغه، ترجمۀ محمد دشتی، انتشارات مشرقین، قم، 1379ش.
  4. آبرکرامبی، نیکلاس و دیگران، فرهنگ جامعه­شناسی، ترجمۀ حسن پویان، چاپخش، تهران، 1370ش.
  5. ابن قیّم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر، تهذیب مدارج السالکین، ترجمۀ محمدحسین احمدی‌تبار، نشر آراس، تهران، 1393ش.
  6. ایازی، سید علی­نقی، موانع تفکر در فرایند پیشرفت بر اساس آموزه­های قرآن، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، 1395ش.
  7. ببی، ارل، درآمدی بر جامعه­شناسی علمی انتقادی، ترجمۀ محمدحسین پناهی، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، 1393ش.
  8. بیرو، آلن، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمۀ باقر ساروخانی، انتشارات کیهان، تهران، 1375ش.
  9. جلیلی، سید هدایت، تفسیر موضوعی (چیستی، بنیان­ها و پیش­فرض­ها)، بوستان کتاب، قم، 1387ش.
  10. جمشیدی­ها، غلامرضا و علی­رضا قبادی، «تحلیل جامعه­شناختی از مراسم و مناسک دینی با تأکید بر مراسم عاشورا»، نشریۀ تاریخ اسلام، شمارۀ 30، 1386ش.
  11. جوادی آملی، عبدالله، تسنیم؛ تفسیر قرآن کریم، تهیه و تنظیم حسن واعظی محمدی، اسراء، قم، 1378ش.
  12. چمی، محبوبه و دیگران، «تدوین و اعتباریابی الگوی تاب­آوری خانواده مبتنی بر آموزه‌های قرآن»، قرآن و طب، دورۀ 4، شمارۀ 5، 1398ش.
  13. حقی بروسوی، اسماعیل بن مصطفی، تفسیر روح البیان، دار الفکر، بیروت، بی­تا.
  14. دهخدا، علی‌اکبر، لغت­نامه، دانشگاه تهران، تهران، 1346ش.
  15. ذوقی پایدار، محمدرضا و دیگران، «رابطۀ میزان عمل به باورهای دینی با تاب­آوری و خوش­بینی در دانشجویان دانشگاه بوعلی‌سینا»، روان‌شناسی و دین، سال نهم، شمارۀ 2، 1395ش.
  16. رابرتسون، یان، درآمدی بر جامعه­شناسی، ترجمۀ حسین بهروان، آستان قدس رضوی، مشهد، 1374ش.
  17. رستگار، عباس­علی و دیگران، «بررسی نقش سرمایۀ معنوی بر تاب­آوری سازمانی با تأکید بر میانجیگری جوّ اخلاقی»، نشریۀ مدیریت سرمایۀ اجتماعی، دورۀ 6، شمارۀ 1، بهار 1398ش.
  18. شاذلی، سید بن قطب، فی ظلال القرآن، دار الشروق، بیروت، 1425ق.
  19. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، سید محمدباقر حسینی موسوی همدانی، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، قم، 1374ش.
  20. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق و تعلیق لجنة من العلماء
    و المحقّقین الأخصائیّین، ناصر خسرو، تهران، 1384ش.
  21. عابدی جعفری، حسن، «تحلیل مضمون و شبکۀ مضامین؛ روش ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده­های کیفی»، اندیشۀ راهبردی، سال پنجم، شمارۀ 2، 1390ش.
  22. عسگری، محمدمهدی و ابوالقاسم توحیدی­نیا، «تأثیر سرمایۀ اجتماعی بر رشد و توسعۀ اقتصادی»، نشریۀ جستارهای اقتصادی، شمارۀ 8، 1386ش.
  23. غزالی، محمد بن محمد، احیاء علوم الدین، ترجمۀ مؤیدالدین محمد خوارزمی، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1390ش.
  24. فضل‌الله، سید محمد، تفسیر من وحی القرآن، دار الملاک للطباعة و النشر، بیروت، 1419ق.
  25. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ترجمۀ محمدباقر کمره‌ای، اسوه، تهران، چاپ نهم، 1386ش.
  26. کیال، علی، پیامدهای بحران اقتصادی غرب بر اقتصاد کشور، فصلنامۀ تدبیر، 1387ش.
  27. محسنی تبریزی، علیرضا و نعمت کرم­اللهی، «بررسی وضعیت التزام دانشجویان به ابعاد و نشانه­های دین­داری»، پژوهش­نامۀ علوم اجتماعی، سال سوم، شمارۀ 2، 1388ش.
  28. محمدپور، احمد، ضد روش، جامعه­شناسان، تهران، 1389ش.
  29. مغنیه، محمدجواد، تفسیر کاشف، ترجمۀ موسی دانش، بوستان کتاب، قم، 1378ش.
  30. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتب الإسلامیه، تهران، 1374ش.
  31. هولستی، ال رادلف، تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی، ترجمۀ نادر سالارزاده امیری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، 1380ش.

 

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار