تحلیل و بررسی رویکرد طبرسی در تفسیر آیات امامت

نوع مقاله : علمی _ پژوهشی

نویسنده

دکترای تخصصی و مدیر پژوهش مجمع جهانی شیعه‌شناسی قم.

چکیده

امامت از مهم­ترین مسائل چندوجهی در کلام اسلامی است. مسئلۀ اصلی پژوهش حاضر ارزیابی تفسیر طبرسی از آیات امامت است که با مقایسۀ تفسیر او با تفسیر عالمان امامیه همچون سید مرتضی، شیخ‌ مفید، شیخ ‌طوسی و ابوالفتوح رازی انجام پذیرفته است. فرضیۀ پژوهش تداوم رویکرد شیخ طوسی در تفسیر طبرسی و غلبۀ لوازم تدوین تفسیری جامع در قرن ششم بر تفسیر آیات امامت بوده و نوآوری پژوهش حاضر در تمرکز بر محور آیات امامت و تفسیر طبرسی است. با استناد به آنچه در پنج محور مورد تحلیل قرار گرفته، می‌توان تفسیر طبرسی از این آیات را متأثر از جایگاه وی در تفسیرنگاری امامیه دانست. پیش از طبرسی، شیخ طوسی کوشید با رویکردی تقریبی، آیات امامت را تفسیر کرده و از مباحث حساسیت‌برانگیز در تفسیر این آیات، در عین تبیین دیدگاه تفسیری شیعه، اجتناب کند. او توانست روش تفسیری امامیه را در قالب اولین تفسیر جامع شیعه تثبیت کند. طبرسی نیز مسیر آغازشده به­‌وسیلۀ شیخ را به خوبی تثبیت و ترویج کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Tabarsi's Approach in Interpreting Imamate Verses

نویسنده [English]

  • Ali Habeti-Nejad
Ph.D., Research Director, the World Center for Shi’ite Studies, Qom
چکیده [English]

Imamate is one of the most important and multifaceted issues in Islamic theology. The main issue of the research is the evaluation of Tabarsi's interpretation of the Imamate verses by comparing his interpretation with the Twelvers narrators such as al-Sharīf al-Murtaḍā, al-Shaykh al-Mufid, Shaykh Tusi and Abu al-Futuh al-Razi. The research hypothesis is the continuation of Shaykh Tusi's approach in Tabarsi's commentary and the predominance of comprehensive commentary compilation tools in the 6th century on the interpretation of Imamate verses. Present research innovation is to focus on the Imamate verses and Tabarsi's interpretation. Based on what has been analyzed in five areas, it is possible to consider Tabarsi's interpretation of these verses as influenced by his position in Twelvers exegesis. Before Tabarsi, Shaykh Tusi tried to interpret the Imamate verses with an approximate approach and to avoid sensitive topics in these verses interpretation, while explaining the Shi'ite interpretation point of view. He established the Twelvers interpretation method in the form of the first Shi’ite comprehensive interpretation. Tabarsi also established and promoted his path.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imamate verses interpretation
  • Ali’s (A.S.) Imamate
  • Shaykh Tabarsi
  • Majma‘al-Bayan
  • religions approximation

مراجع

  1. آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذّریعة إلى تصانیف الشّیعة، دار الأضواء، بیروت، 1403ق.
  2. ابن بابویه، محمد بن على، اعتقادات الإمامیة، کنگرۀ شیخ مفید، قم، 1414ق.
  3. ابوالفتوح رازى، حسین بن على‏، روض ‌الجنان و روح ‌الجنان فى تفسیر القرآن، بنیاد پژوهش­هاى اسلامى آستان قدس رضوى‏، مشهد، 1408ق.
  4. اسدی، لیلا و عبدالمجید طالب‌تاش، «تأثیرپذیری مجمع البیان در مباحث کلامى از مفسران و محدثان پیشین با تأکید بر التبیان شیخ طوسى»، مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، شمارۀ 63، 1397ش.
  5. ایماندوست، علی­اصغر، آیات ولایت در تفسیر فخر رازی، دلیل ما، قم، 1395ش.
  6. جبرئیلی، محمدصفر، سیر تطور کلام شیعه، دفتر دوم: از عصر غیبت تا خواجه نصیر طوسی، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، تهران، 1389ش.
  7. خطیب، عبدالکریم محمود، علی بن أبی طالب بقیة النبوة و خاتم الخلافة، دار المعرفة للطباعة و النشر، بیروت، 1390ق.
  8. خویى، سید ابو القاسم موسوى، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، مؤسسة الخوئی الإسلامیة، بی­جا، بی­تا.
  9. دوانی، علی، «شلتوت و تفسیر مجمع البیان»، درس­هایی از مکتب اسلام، سال پنجم، شمارۀ 5، 1342ش.
  10. دهقانی فارسانی، یونس، «تفسیر طبری»، در دایرة­المعارف بزرگ اسلامی، پایگاه اطلاع­رسانی مرکز دایرة­المعارف بزرگ اسلامی www.cgie.org، 21/10/1401.
  11. ذهبی، محمد حسین، التفسیر و المفسرون، مکتبة وهبة، قاهرة، 1396ق.
  12. ساعدی، محمد، آیات امامت و ولایت در تفسیر المنار، مرکز بین­المللی ترجمه و نشر المصطفی، قم، 1394ش.
  13. شاکری زواردهی، روح­الله و دیگران، «تحلیل و بررسی رویکرد شیخ طوسی در تفسیر آیات امامت و ولایت»، دو فصلنامۀ پژوهشنامه کلام، سال نهم، شمارۀ 16، 1401ش.
  14. شریف مرتضى، على بن حسین، الشافى فى الإمامة، تحقیق: عبدالزهراء حسینى،‌ مؤسسة الصادق، تهران، 1410ق.
  15. طبرسى، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، مرکز مدیریت حوزۀ علمیۀ قم، قم، 1412ق.
  16. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش.
  17. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، دار العلوم، بیروت، 1426ق.
  18. طوسى، ابو جعفر محمد، الأمالی، دار الثقافة، قم، 1414ق.
  19. طوسى، ابو جعفر محمد، الاقتصاد الهادی إلى طریق الرشاد، نشر کتابخانه، بی­جا، 1375ق.
  20. طوسى، ابو جعفر محمد، التبیان فى تفسیر القرآن، تحقیق: احمد قصیر عاملى، دار إحیاء التراث العربى، بیروت، بی­تا.
  21. طوسى، ابو جعفر محمد، تلخیص الشافی، مؤسسۀ انتشارات المحبین، قم، 1382ش.
  22. عیاشى، محمد بن مسعود، تفسیر العیّاشی، تحقیق: سید هاشم رسولى محلاتى، المطبعة العلمیة، تهران، 1380ق.
  23. قمى، على بن ابراهیم، تفسیر القمی، دار الکتاب، قم، چاپ سوم‏، 1404ق.
  24. کریمان، حسین، طبرسی و مجمع البیان، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، چاپ دوم، 1361ش.
  25. کلینى، محمد بن یعقوب‏، الکافی، ‏ دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
  26. کوفى، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، مؤسسة الطبع و النشر، تهران، 1410ق.
  27. گرجى، ابوالقاسم، تاریخ فقه و فقها، مؤسسۀ سمت، تهران، 1421ق.
  28. مرتضوی، سید رضی، «آیۀ ولایت در تفسیر عامه»، مجلۀ نیستان ادیان و مذاهب، سال دوم، شمارۀ 2، 1390ش.
  29. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الإرشاد، دار المفید، قم، 1431ق (ب).
  30. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الإفصاح فی الإمامة، دار المفید، قم، 1431ق (الف).
  31. موسوی، سید جمال­الدین، «مدرسۀ کلامی ری»، نقد و نظر، سال بیستم، شمارۀ اول، 1394ش.
  32. نجارزادگان، فتح­الله، بررسی تطبیقی تفسیر آیات ولایت در دیدگاه فریقین، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، 1391ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار