تحلیل محتوای دعای هفتم صحیفۀ سجادیه

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه الزهراء (س) تهران ایران(نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهراء(س)، تهران، ایران

3 پژوهشگر پسادکتری دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه الزهرا(س)-تهران-ایران

چکیده

دعای هفتم صحیفۀ سجادیه از جمله ادعیۀ توصیه­‌شده در مواقع اندوه و بروز دشواری‌های طاقت‌فرساست. یکی از مهم­ترین سؤالات دربارۀ این دعا، کشف مضامین اصلی و هدف امام سجاد(ع) از بیان آن است. در پژوهش حاضر کوشیده شده با استفاده از روش تحلیل محتوا و استخراج مقوله‌های موجود در دعای یادشده، شیوۀ مواجهۀ صحیح انسان با بلاها و آداب دعا به درگاه خداوند در این شرایط شناسایی شود. یافته‌ها نشان‌دهندۀ آن است که امام عارفان(ع) در این دعا در پی ترسیم ادب گفتاری انسان در هنگام نزول بلا و سختی در برابر خداوند متعال است. در این ترسیم، امام(ع) با اذعان به تأثیر قدرت و ارادۀ پروردگار در جاری شدن همۀ امور _ از جمله پیدایش سختی‌ها _ به بیان قدرت پروردگار متعال در حلّ گرفتاری‌ها به‌­عنوان یگانه قدرت مؤثر در عالم هستی پرداخته است. جهت‌گیری عمدۀ فرازهای دعای هفتم با تبیین قدرت، اراده و مشیّت پروردگار در همۀ امور توحیدی است. همچنین اقامۀ برهان فراموش کردن غیر خدا در سختی‌ها در این دعا نمایان است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Al-Ṣaḥīfa al-Sajjādiyya Seventh Supplication Analysis

نویسندگان [English]

  • Fateme Alaei Rahmani 1
  • Nasrin Vojdani 2
  • Fereshte Mo'tamed Langerudi 3
1 Department of Quranic Studies and Hadith, Faculty of Theology, Alzahra University, Tehran, Iran
2 Department of Quranic Studies and Hadith, Faculty of Theology, Alzahra University, Tehran, Iran
3 Post-doctorate researcher, Department of Quranic Studies and Hadith, Faculty of Theology and Islamic Studies, Alzahra University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The seventh supplication of Al-Ṣaḥīfa al-Sajjādiyya is one of the recommended supplications in times of sadness and ​ ​ overwhelming difficulties. One of the most important issues about this supplication is to discover the main themes and the purpose of Imam Sajjad (A.S.) from its expression. The present research has tried to identify the correct way of dealing with the calamities and praying God manners by using content analysis and extracting the categories in the mentioned supplication. The findings show that in this supplication, Imam (A.S.) is trying to outline the manners of human speech during calamity and hardship before God Almighty. Acknowledging the influence of God's power and will in all matters, including hardships, Imam (A.S.) has expressed the power of God Almighty in solving problems as the only effective power in the universe. The main orientation of the seventh supplication is monotheistic orientation by explaining God's power, will and providence in all matters. Also, the proof of forgetting others in hardships, but God is evident in this supplication.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Sajjad’s (A.S.) supplication
  • seventh supplication
  • resolving troubles
  • reducing difficulties
  • God's power

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. صحیفۀ سجادیه.
  3. آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، انتشارات اسلامی، قم، چاپ چهارم، 1415ق.
  4. ابن بابویه، محمد بن على‏، الخصال‏، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، جامعۀ مدرسین، قم، 1362ش.
  5. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة‏، تحقیق: عبدالسلام محمد هارون، مکتب الأعلام الإسلامی، قم، ‏1404ق.
  6. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دار صادر، بیروت، چاپ سوم، 1414ق.
  7. ازکیا، مصطفی و علیرضا دربان آستانه، روش‌های کاربردی تحقیق، انتشارات کیهان، تهران، چاپ دوم، 1389ش.
  8. ازهری، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1421ق.
  9. انصاریان، حسین، تفسیر و شرح صحیفۀ سجادیه، دارالعرفان، تهران، چاپ اول، 1389ش.
  10. باردن، لورنس، تحلیل محتوا، ترجمۀ ملیحه آشتیانی و محمد یمنی‌دوزی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، 1375ش.
  11. بهاردوست، علیرضا، «صحیفۀ سجادیه و ترجمه‌ای جدید به فارسی»، کتاب ماه دین، شمارۀ 145، آبان 1388ش.
  12. جزایری، نعمت‌الله بن عبدالله،
  13. حسینی زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، دار الفکر، بیروت، چاپ اول، 1414ق.
  14. دارابی، محمد بن محمد، ریاض العارفین فی شرح صحیفة سید الساجدین، تصحیح: حسین درگاهی و محمدتقی شریعتمداری، انتشارات اسوه، تهران، 1321ق.
  15. رنجبر، محسن، بررسی نقش امام سجاد؟ع؟ در رهبری شیعه پس از واقعه کربلا، دفتر نشر معارف، قم، چاپ اول، 1381ش.
  16. روغنی قزوینی، محمدصالح، ترجمه و شرح صحیفۀ کاملۀ سجادیه، سازمان تبلیغات اسلامی پژوهشگاه باقرالعلوم؟ع؟، تهران، 1388ش.
  17. سبزواری، میرزا محمدابراهیم، شرح صحیفۀ سجادیه، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزۀ علمیۀ اصفهان، اصفهان، 1390ش.
  18. سبحانی، جعفر، الإلهیات، تقریر: حسن مکّی عاملی، مؤسسة الإمام الصادق؟ع؟، قم، 1384ش.
  19. شریف لاهیجی، قطب­الدین محمد بن علی، ترجمه و شرح صحیفۀ سجادیه، تحقیق و تصحیح اکبر ثقفیان، کتابخانه و موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران، 1391ش.
  20. صحیفۀ سجادیه از امام زین­العابدین علی بن الحسین؟ع؟، شرح و ترجمۀ سید احمد فهری، انتشارات اسوه، چاپ اول، 1375ش.
  21. صینی، محمود اسماعیل، المکنز العربی المعاصر، مکتبة لبنان ناشرون، بیروت، 1414ق.
  22. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، قم، 1417ق.
  23. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تحقیق: احمد حسینی، کتاب­فروشی مرتضوی، تهران، چاپ سوم، 1375ش.
  24. عباسی، آزاده، «تصویرآفرینی منسجم و یکپارچه در دعای هفتم صحیفۀ سجادیه»، پژوهش­نامۀ قرآن و حدیث، شمارۀ 24، 1398ش.
  25. عترت‌دوست، محمد، «روش‌شناسی فهم حدیث در فرایند سه‌گانۀ تحلیل متن، تحلیل محتوا و تحلیل گفتمان»، دوفصلنامۀ حدیث­پژوهی، شمارۀ 21، 1398ش.
  26. عمادی حائری، محمد، «صحیفۀ سجادیه»، در دانشنامۀ جهان اسلام، بنیاد دایرة­المعارف اسلامی، تهران، بی‌تا.
  27. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، نشر هجرت، قم، چاپ دوم، 1409ق.
  28. فضل‌الله، سیدمحمدحسین، آفاق الروح فی أدعیة الصحیفة السجادیة، دار الملاک، بیروت، 1420ق.
  29. کریپندورف، کلوس، مبانی روش شناسی تحلیل محتوا، ترجمۀ هوشنگ نائینی، انتشارات روش، تهران، 1378ش.
  30. مدنی شیرازی، سیدعلى‌­خان، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیّد الساجدین‏، تحقیق: محسن حسینى امینى، دفتر انتشارات اسلامى‏، قم، 1409ق.
  31. مصباح یزدی، محمدتقی، معارف قرآن، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، 1378ش.
  32. ممدوحی کرمانشاهی، حسن، شهود و شناخت، بوستان کتاب، قم، چاپ پنجم، 1390ش.
  33. نیلساز، نصرت، دعا در دانشنامۀ جهان اسلام، بنیاد دایرة­المعارف اسلامی، تهران، چاپ اول، 1391ش.
  34. هولستی، ال. آر، تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی، ترجمۀ نادر سالارزاده امیری، انتشارات دانشگاه علامۀ طباطبایی، تهران، چاپ سوم، 1378ش.

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار