ضعف ارادۀ آدمی و روش‌های اصلاح آن بر اساس قرآن کریم

نوع مقاله : علمی _ پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.

2 استادیار دانشگاه علامه طباطبایی(نویسنده مسئول).

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، بررسی خاستگاه ضعف ارادۀ آدمی و روش‌­های اصلاح آن بر اساس قرآن کریم است. پژوهش از نظر هدف، کاربردی با رویکرد کیفی و روش آن تحلیلی­_­­­ استنتاجی و نمونه‌­گیری به صورت هدفمند است. برای جمع‌­آوری اطلاعات از روش مرور نظام‌­مند و از ابزار فیش­‌برداری استفاده شده است. انسان بر اساس اراده می‌­تواند آینده‌­ای سعادت‌­بخش یا شقاوت­‌آلود برای خود رقم بزند؛ ولی در عین آزادی برای تربیت خویش، با برخی محدودیت­‌ها روبه­‌روست. ضعف ارادۀ آدمی یکی از مهم­ترین محدودیت­‌هایی است که مانع به مقصد رسیدن یا باعث کندی حرکت می­‌شود؛ چنان‌­که زمینه‌­ساز بروز گناه، افعال ناپسند و شکل‌­گیری ارادۀ شیطان در انسان می­‌شود. اصل به‌­دست­‌آمده برای اصلاح ضعف یادشده، تقوا و تزکیه با تکیه بر تقوای حضور است. بر اساس نتایج پژوهش، روش‌های سازندۀ برگرفته از آیات قرآن برای اصلاح این ضعف­‌ها عبارت­‌اند از: تأسّی محب از محبوب، تحریک انگیزه‌­های ایمانی و تقویت خداخواهی، تقوا و تزکیه، خودپایشی و خودکنترلی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Human Will Weakness and its Correction Methods Based on the Holy Qur’an

نویسندگان [English]

  • Mahdiah Hosseini 1
  • Maryam Berahman 2
1 MA, Allameh Tabatabai University
2 assistant professor, Allameh Tabatabai University
چکیده [English]

This study aim is to investigate the origin of the human will weakness and its correction methods based on the Holy Qur’an. The research is practical in terms of purpose with qualitative approach and analytical-inferential method as well as targeted sampling. To collect information, a systematic review method and a survey tool have been used. Based on his will, man can create a prosperous or miserable future for himself; but he faces some limitations while he has the freedom to educate himself. Man's will weakness is one of the most important limitations that prevent or slow down reaching the destination; as it provides the ground for sin, indecent actions and Satan's will formation. The principle to correct the aforementioned weakness is piety and cultivation based on the piety of presence. Based on the results, the constructive methods taken from the Qur'an verses to correct these weaknesses are: taking the role model of the lover from the beloved, stimulating religious motivations and strengthening godliness, piety and refinement, self-monitoring and self-control.
The principle obtained to correct the mentioned weakness is piety and cultivation based on the piety of presence. According to the results of the research, the constructive methods taken from the verses of the Qur'an to correct these weaknesses are: establishment and companionship of the beloved of/with the beloved, stimulation of motivation faith and strengthening godliness, piety and cultivation, self-monitoring and self-control.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Qur’an
  • will weakness
  • strengthening motivation
  • self-control
  • Satan temptation
  • piety of presence

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمۀ آیت­الله مشکینی، مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1389ش.
  2. نهج­البلاغه، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، بنیاد نهج­البلاغه و دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1378ش.
  3. نهج­البلاغه، ترجمۀ محمد دشتی، مشهور، قم، 1379ش.
  4. آریان، حمید و محمدعلی جهان­پناه، «عوامل مؤثر بر ارادۀ انسان و تقویت آن در راستای انجام عمل صالح از نظر قرآن»، معرفت، شمارۀ 2، 1398ش.
  5. ابن سینا، حسین بن عبدالله، الشفاء، ابراهیم مدکور و دیگران، بی­نا، قاهرة، 1952م.
  6. اصفهانی، فهیمه، «تحلیل دیدگاه علامه طباطبایی درمورد مفهوم و علت ضعف اراده»، (پایان­نامۀ کارشناسی ارشد)، تهران، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه شاهد، 1398ش.
  7. افروز، غلامعلی، روش­های پرورش احساس مذهبی (نماز) در کودکان و نوجوانان، انجمن اولیا و مربیان، تهران، 1371ش.
  8. اکبرپور، مرضیه، «بررسی و تحلیل معنا و علل ضعف اراده بر اساس مبانی حکمت متعالیه»، (پایان­نامۀ کارشناسی ارشد)، تهران، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه شاهد، 1397ش.
  9. امین، سید مهدی، سیستم ادراکی احساسی و فکری انسان از دیدگاه قرآن و حدیث (تفسیر موضوعی المیزان)، شهر تهران، تهران، 1387ش.
  10. باقری، خسرو، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، مؤسسۀ فرهنگی مدرسه برهان، تهران، جلد دوم، چاپ دوم، 1386ش.
  11. باقری، خسرو، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، مؤسسۀ فرهنگی مدرسه برهان، تهران، جلد دوم، چاپ چهل­و­نهم، 1399ش.
  12. حاجی­بابائیان امیری، محسن، روش­های تربیت اخلاقی کاربردی در اسلام (با تأکید بر دورۀ نوجوانی و جوانی)، سروش، تهران، 1388ش.
  13. حافظ­نیا، محمدرضا، مقدمه­ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، سمت، تهران، 1396ش.
  14. حق­جو، محمدحسین، زمینه­های بالندگی و شکوفایی اراده در مکتب قرآن و عترت؟عهم؟، جواهریان، تهران، 1373ش.
  15. داودی، محمد، سیرۀ تربیتی پیامبر ؟ص؟ و اهل­بیت؟عهم؟: تربیت اخلاقی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، جلد سوم، چاپ پنجم، 1391ش.
  16. دلشاد تهرانی، مصطفی، سیری در تربیت اسلامی، دریا، تهران، 1393ش.
  17. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، مؤسسۀ اسماعیلیان، تهران، بی‌تا.
  18. رمضانی، فاطمه و مسعود حیدری، «روش­های تربیت اجتماعی کودک بر اساس قرآن و نهج­البلاغه»، نشریۀ پژوهش در برنامه­ریزی درسی، دورۀ نهم، شمارۀ 33، 1391ش.
  19. سبحانی­نیا، محمد، «بررسی مشکلات جوانان (مشکلات جنسی)»، نشریۀ معارف اسلامی، شمارۀ 53، 1381ش.
  20. سجادی، جعفر، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، طهوری، تهران، 1389ش.
  21. طباطبائی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دار الکتب الاسلامی، قم، 1360ش.
  22. طوسی، نصیرالدین، اخلاق ناصری، خوارزمی، تهران، چاپ سوم، 1364ش.
  23. طوسی، نصیرالدین، اوصاف الاشراف، کتاب­فروشی اسلامیه، تهران، بی­تا.
  24. ظریف­منش، حسین، منشور تربیتی اسلام؛ برگرفته از وصیت­نامۀ امیرالمؤمنین به امام حسن مجتبی؟ع؟، زمزم هدایت، قم، 1400ش.
  25. عموری، نعیم و مسعود باوان پوری، «تبیین و بررسی اراده و انواع آن در قرآن کریم (با تکیه بر ارادۀ انسانی)»، پژوهش­نامۀ معارف قرآنی، شمارۀ 17، 1394ش.
  26. غریبی، یوسف، «الگوپذیری از روش­های تربیتی قرآن و اهل­بیت؟عهم؟ در تربیت فرزندان»، پژوهشنامۀ اورمزد، شمارۀ 48، 1398ش.
  27. فارابی، ابونصر محمد، آراء اهل المدینة الفاضلة، دار الشروق، بیروت، 1991م.
  28. فرمهینی فراهانی، محسن و دیگران، «بررسی تربیت اخلاقی از منظر امام صادق؟ع؟ (مبانی، اصول، روش­های تربیتی)»، فصلنامۀ دانشور رفتار/ تربیت و اجتماع، شمارۀ 39، 1388ش.
  29. فیض کاشانی، ملّامحسن، اصول المعارف، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1362ش.
  30. قرائتی، محسن، سیمای انسان در قرآن بر اساس تفسیر نور، نشر مرکز فرهنگی درس­هایی از قرآن، قم، 1392ش.
  31. گودرزی، اکرم، «بررسی موانع آزادی انسان از منظر قرآن کریم»، فصلنامه علمی قرآن و علوم اجتماعی، دورۀ اول، شمارۀ 4، 1400ش.
  32. لینگز، مارتین، عارفی از الجزایر، ترجمۀ نصرالله پورجوادی، هرمس، تهران، 1387ش.
  33. مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، دار الأضواء، بیروت، 1413ق.
  34. مسکویه، احمد بن محمد بن یعقوب، تهذیب الأخلاق و تطهیر الأعراق، بیدار، قم، 1371ش.
  35. مشایخی­راد، شهاب­الدین، اندیشه­های تربیتی استاد مرتضی مطهری، دفتر عقل، قم، 1388ش.
  36. مشعل، وفا و دیگران، «تقویت اراده»، مشکوة النور، شمارۀ 19، 1381ش.
  37. مطهری، مرتضی، احیای تفکر اسلامی، صدرا، قم، چاپ 51، 1398ش.
  38. مطهری، مرتضی، انسان در قرآن: مقدمه­ای بر جهان­بینی اسلامی، صدرا، قم، 1385ش.
  39. مطهری، مرتضی، تعلیم و تربیت، صدرا، قم، 1385ش.
  40. مطهری، مرتضی، گفتارهای معنوی، صدرا، قم، 1390ش.
  41. مطهری، مرتضی، مجموعۀ آثار، صدرا، قم، جلد 22، 1387ش.
  42. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، دار الکتب الإسلامیه، قم، 1380ش.
  43. واحدی، مریم و فریده غریبی ممسنی، «واکاوی اصول و روش­های تربیت اخلاقی از منظر علامه محمدتقی جعفری»، اخلاق، شمارۀ 19، 1394ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار