برداشت‌های تفسیری نادرست از قوامیت مرد بر زن و پیامد آن بر جامعه افغانستان

نوع مقاله : علمی _ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی مشهد (نویسنده مسئول).

2 استادیار دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی مشهد.

3 استادیار دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه پروان، افغانستان.

4 دانشجوی دکتری دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی مشهد.

چکیده

برداشت‌های سنّتی و نادرست برخی تفاسیر از آیات مربوط به خانواده، از جمله عواملی است که سبب شده پاره‌ای از جوامع اسلامی مانند افغانستان از جایگاه زن و مرد و چگونگی تعامل زوجین در زندگی مشترک باور درستی نداشته باشند. در این پژوهش آیه 34 سوره نساء و مفهوم «قوامون» با شیوه تلفیق کتابخانه‌ای و میدانی ( پرسش از اساتید و فرهیختگان افغان و تحلیل آن ) بررسی شده است؛ و ثابت شده برداشت‌های ظاهری و نادرست مفسران جامعه افغانستان از آیه، پیامدهای ناگواری برای مردم آن دیار به بار آورده است.
ایجاد نگرش منفی به زن و حقوق وی، سبک زندگی ناسالم، تبعیض جنسیتی و برخوردهای خشونت‌بار از جمله پیامدهای این برداشت سطحی در افغانستان برشمرده شده که بایسته است با نگاه همه جانبه تدبیری اساسی‌ برای رفع آن اندیشیده شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Misinterpretations of Husband Superiority over Wife and its Consequences in Afghanistan Society

نویسندگان [English]

  • Mohammad Javad Enayati Rad 1
  • Vahida Fakhar Noghani 2
  • Seyedmobin Hashemi 3
  • Abdulbasit Heydari 4
1 assistant professor, Theology and Islamic Studies Faculty, Mashhad
2 assistant professor, Theology and Islamic Studies Faculty, Mashhad
3 Assistant Professor, Social Sciences Faculty, Parwan University, Afghanistan
4 , PhD student, Theology and Islamic Studies Faculty, Mashhad
چکیده [English]

The traditional and incorrect interpretations of some family verses are among the factors that have caused some Islamic societies such as Afghanistan to have an incorrect belief about husband and wife position and couples' interaction. In this research, verse 34 of An-Nisa Surah and the concept of “Qawāmūn” (in charge) has been investigated by combining library and field methods (asking Afghan professors and intellectuals and analyzing it). It has been proven that the Afghan commentators’ incorrect interpretations have brought unfortunate consequences for the people. Negative attitude towards women and their rights, unhealthy lifestyle, gender discrimination and violent encounters are among the consequences of this superficial perception in Afghanistan, which should be considered with a comprehensive approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Understanding incorrect interpretation
  • Afghan women
  • “Qawāmūn” concept
  • Verse 34 of An-Nisa
  1. قرآن کریم.
  2. آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر قرآن العظیم و سبع المثانی، دار الکتب العلمیة، بیروت، چ اول، ۱۴۱۵ق.
  3. ابن منظور، محمد، لسان العرب، دار إحیاء تراث العربی، بیروت، چ سوم، ۱۴۱۶ق.
  4. ابو زهرة، محمد، زهرة التفاسیر، دار الفکر، بیروت، بی‌تا.
  5. اردبیلی، احمد بن محمد، زبدة البیان فی أحکام القرآن، کتاب‌فروشی مرتضوی، تهران، بی­تا.
  6. اسکندری، عبدالکریم، تأثیر رسوم غلط بر حقوق زنان و راهکارهای بیرون‌رفت از آن، انتشارات خجند، کابل، چ دوم، ۱۳۹۰ش.
  7. افضلی، محمدمهدی، «اسلام و جنسیت»، مجموعه مقالات همایش زنان در افغانستان، کابل، بی‌تا.
  8. امیری، فاطمه، «نیم‌نگاهی به خشونت با زنان در خانواده»، حقوق زنان، ش۱۳۹۳ش.
  9. بستان، حسین، اسلام و جامعه‌شناسی خانواده، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ۱۳83ش.
  10. ترمانینی، عبدالسلام، الزواج عند العرب فی الجاهلیة و الإسلام، المجلس الوطنی للثقافة و الفنون و الآداب، کویت، 1988م.
  11. جمعی از محققان، «مجموعه مقالات همایش خشونت در خانواده»، جامعة المصطفی العالمیه _ نمایندگی افغانستان، کابل، 1395ش.
  12. جوادی آملی، عبدالله، زن در آیینۀ جلال و جمال، مرکز نشر اسراء، قم، ۱۳۹۳ش.
  13. حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، مؤسسة آل البیت؟عهم؟، قم، ۱۴۰۹ق.
  14. حسینی مراغی، عبدالفتّاح، العناوین الفقهیّة، مؤسسة النشر الإسلامی، قم، 1417ق.
  15. حسینی، سیّد عبدالله، خشونت در خانواده، نشر تمدن، کابل، چ اول، ۱۳۹۶ش.
  16. حکمت، محمد آصف، جریان­شناسی فمینیسم در جمهوری اسلامی افغانستان، مؤسسه فرهنگ و دانش، تهران، ۱۳۸۸ش.
  17. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الألفاظ فی غریب القرآن، دار الشامیة، بیروت، چ اول، ۱۴۱۲ق.
  18. رحمتی، محمدصادق، روان‌شناسی اجتماعی معاصر، انتشارات خجند،کابل، بی‌تا.
  19. رضا، محمد رشید، تفسیر المنار، دار المعرفة، بیروت، ۱۴۱۴ق.
  20. زحیلی، وهبة، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، دار الفکر المعاصر، بیروت، ۱۴۱۸ق.
  21. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف الحقائق الروامض التنزیل و عیون العقاویل فی وجوه التأویل، دار صادر، بیروت، چ اول، بی‌تا.
  22. ساروخانی، باقر، درآمدی بر دائرة‌المعارف علوم اجتماعی، دفتر پژوهش‌های مؤسسۀ کیهان، بی‌جا، ۱۳۸۰ش.
  23. سالاری فرد، محمدرضا، خانواده در نگرش اسلام و روان­شناسی، سمت، تهران، ۱۳۸۴ش.
  24. ساوجی، مریم، حقوق زن در اسلام و خانواده، انتشارات بیهقی، کابل، ۱۳۸۵ش.
  25. سمرقندی، نصر بن محمد، تفسیر السمرقندی، دار الفکر، بیروت، ۱۴۱۶ق.
  26. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدرّ المنثور فی تفسیر بالمأثور، کتابخانۀ عمومی آیت‌الله مرعشی نجفی، قم، ۱۴۰۴ق.
  27. شرفی، حسین، «شهید مطهری و حقوق زن در اسلام»، پژوهش­های قرآنی، شمارۀ ۱۷و ۱۸، ۱۳۷۸ش.
  28. شریف القریشی، باقر، نظام خانواده در اسلام (بررسی تطبیقی)، ترجمۀ لطیف راشدی، سازمان تبلیغات سازمانی، تهران، ۱۳۷۴ش.
  29. صالحی، ابراهیم و دیگران، «بررسی عوامل مؤثر بر خشونت مردان نسبت به زنان در استان مازندران»، مجلۀ علوم تربیتی و روان­شناسی، شمارۀ ۲، شهریور ۱۳۸۴ش.
  30. صدیقی، خواجه ذبیح­الله، آسیب­شناسی اجتماعی، نشر سعید، کابل، ۱۳۹۶ش.
  31. طاهری، سیّد حبیب­الله، «اسلام، زن و جستار تازه»، فصلنامۀ آفاق، سال چهارم، شمارۀ ۱۱ و ۱۲، 1387ش.
  32. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمۀ محمدباقر موسوی، انتشارات اسلامی، قم، بی‌تا.
  33. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، نور وحی، قم، ۱۳۸۸ش.
  34. طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، ناشر مرتضوی، تهران، چ سوم، ۱۳۷۵ش.
  35. علاسوند، فریبا، زن در اسلام، نشر هاجر، قم، چ اول، 1400ش.
  36. علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الإسلام، جامعة بغداد، بغداد، چ دوم، ۱۴۱۳ق.
  37. عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، امیرکبیر، تهران، 1375ش.
  38. غبار، میر غلام محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، نشر سعادت، کابل، ۱۳۹۶ش.
  39. فاضلی، خادم حسین، حقوق زن از دیدگاه اسلام و قوانین افغانستان، جامعة مصطفی العالمیةـ نمایندگی افغانستان، کابل، چ اول، ۱۳۹۴ش.
  40. فرهنگ، میر محمد صدیق، افغانستان در پنج قرن اخیر، نشر میوند، کابل، ۱۳۸۲ش.
  41. فضل‌الله، سید محمدحسین، «گفتگو با آیت­الله سید محمدحسین فضل‌الله»، ترجمۀ محمدرضا ایروانی، مجلۀ بینات، شمارۀ ۱۸، ۱۳۷۷ش.
  42. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، دار الکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۱۵ق.
  43. قابل، احمد، احکام بانوان در شریعت محمدی، شریعت عقلانی، بی­جا، ۱۳۹۲ش.
  44. قطب، سید، فی ظلال القرآن، دار الشروق، بیروت، چ سی و پنجم، ۱۴۳۵ق.

51 کاتب، فیض­محمد، سراج التواریخ، نشر عرفان، تهران، ۱۳۸۶ش.

  1. کاشانی، علاءالدین، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، دار الکتاب العربی، بیروت، ۱۳۹۴ق.
  2. کوئین، بروس، درآمدی بر جامعه‌شناسی، ترجمۀ محسن ثلاثی، نشر فرهنگ معاصر، تهران، ۱۳۷۱ش.
  3. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیة، تهران، چ دهم، ۱۳۷۱ش.
  4. ناصری داودی، عبدالمجید، مجموعه مقالات همایش زنان در افغانستان، انتشارات رسالت، کابل، بی‌تا.
  5. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چ هفتم، بی‌تا.