بررسی تطبیقی آموزه‌های اخلاقی نهج البلاغه با نظام های اخلاقی غربی

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسنده

استادیار گروه معارف، دانشکدۀ ادبیات دانشگاه کاشان.

چکیده

سه نظریۀ اخلاقی؛ فضیلت‌­گرایی، غایت‌­انگاری و وظیفه­‌گرایی در فلسفۀ اخلاق برای تعیین ملاک ارزش فعل اخلاقی مطرح شده است. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که گزاره‌های اخلاقی نهج البلاغه با کدامیک از موارد یادشده، سازگارتر­ است؟در این راستا، عرضۀ نظریات رائج در فلسفۀ اخلاق بر نهج البلاغه به عنوان یکی از منابع اصیل تفکر اسلامی، در ترسیم نظام اخلاقی اسلام راه‌گشاست. مقالۀ حاضر با روش توصیفی_ تحلیلی، با توجه به کلام امیرالمومنین(ع)، سرنخ‌هایی از فهم هنجارهای اخلاقی اسلام را ارائه کرده است. در فرایند تحقیق از گزاره­‌های متعدّد در نهج البلاغه، نظریۀ تلفیقی «غایت‌انگاری فضیلت بنیاد» به دست می‌­آید. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد غایت مورد نظر آن حضـرت(ع)، توحید حضوری و انقطاع الی الله است که از نظر مصداق، با هیچ‌یک از دیدگاه­‎‌های غایت­‌گرایی رائج، قابل انطباق نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Nahj al- Balāgha Moral Teachings VS Western Moral Systems; Comparative Study

نویسنده [English]

  • Mohammad Sobhaninia
Assistant Professor, Department of Education, Faculty of Literature, Kashan University
چکیده [English]

Three moral theories of Virtueism, idealism, and dutyism have been proposed in the philosophy of ethics to determine the value of moral action. The main question of the research is: Which of the mentioned cases are more compatible with the moral propositions of Nahj al-Balāgha? In this regard, presenting the ideas accepted in the philosophy of ethics on Nahj al-Balāgheh as one of the original sources of Islamic thought is a way to define Islam moral system. This article has provided some clues for understanding the moral norms of Islam according to the words of Imam Ali (A.S.) and has presented it in a descriptive-analytical way. In the process of researching several propositions in Nahj al-Balagheh, a unified theory of "virtue-based idealism" is obtained. The findings of the research show that Imam Ali's goal is monotheism in deeds and separation from anything but God, which is not compatible with any of the popular idealism views.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Virtueism
  • idealism
  • dutyism
  • Nahj al-Balāgha
  • Islam normative ethics

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمۀ ناصر مکارم شیرازی، دار القرآن الکریم، قم، 1373ش.
  2. نهج­البلاغه، ترجمۀ محمّد دشتی، پیام عدالت، تهران، 1397ش.
  3. افلاطون، دورۀ آثار افلاطون، ترجمۀ محمدحسن لطفی و رضا کاویانی، خوارزمی، تهران، 1380ش.
  4. ارسطو، اخلاق نیکوماخوس، ترجمۀ محمدحسن لطفی، طرح نو، تهران، 1378ش.
  5. ابن أبی‌الحدید، عبد الحمید بن هبة‌الله، شرح نهج البلاغه، مکتبة آیةالله المرعشی النجفی، قم، 1404ق.
  6. اسلامی، سیّد حسن، «قاعدۀ زرّین در حدیث و اخلاق»، علوم حدیث، شمارۀ ۴۵ و ۴۶، 1386ش.
  7. اسلوت، مایکل، «اخلاق فضیلت»، ترجمۀ وحید سهرابی­فر، هفـت­آسمان، شمارۀ 59، 1392ش.
  8. بهرامی، ذبیح­الله، «میزان گرایش دانشجویان به هنجارهای اخلاقی»، اخلاق در علوم و فنّاوری، سال سیزدهم، شمارۀ 1، 1397ش.
  9. پاشایی، وحید، «غایت در فلسفۀ اخلاق؛ منظری قرآنی»، اخلاق­پژوهی، شمارۀ 3، 1396ش.
  10. تمیمی آمدی، عبدالواحد، معجم الفاظ غرر الحکم و درر الکلم، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1413ق.
  11. جوادی آملی، عبدالله، فطرت در قرآن، نشر اسراء، قم، 1379ش.
  12. 12. جوادی آملی، عبدالله، صورت و سیرت، نشر اسراء، قم، 1381ش.
  13. حسینی­زاده، علی، «غایت تربیت از دیدگاه اسلامی»، تربیت اسلامی، دورۀ پانزدهم، شمارۀ 31، 1399ش.
  14. خزاعی، زهرا، اخلاق فضیلت، حکمت، تهران، 1389ش.
  15. دهخدا، علی­اکبر، لغت­نامه، دانشگاه تهران، تهران، 1377ش.
  16. دبیری، احمد «فضیلت­گرایی در اخلاق»، معرفت اخلاقی، شمارۀ 5، 1389ش.
  17. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دفتر نشر الکتاب، 1404ق
  18. زگزبسکی، لیندا، فضائل ذهن؛ تحقیقی در ماهیت فضیلت و مبانی اخلاقی معرفت، ترجمۀ امیرحسین خداپرست، نشر کرگدن، تهران، 1397ش.
  19. سعیدی، فاطمه و دیگران، «شاخص­های وظیفه­گرایی اخلاقی در مکتب اخلاقی امیرمؤمنان؟ع؟ از دیدگاه نهج­البلاغه»، آموزه­های تربیتی در قرآن و حدیث، دورۀ چهارم، شمارۀ 2، 1397ش.
  20. شیدان شید، حسینعلی، عقل در اخلاق از نظرگاه غزّالی و هیوم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1385ش.
  21. شهریاری، روح­الله و دیبا هاشمی­پیکر، «سبک تفکّر اخلاقی در نهج­البلاغه و دلالت­های تربیتی آن»، اخلاق وحیانی، سال هفتم، دورۀ هشتم، شمارۀ 15، 1397ش.
  22. صادقی، هادی، «اخلاق بدون خدا»، نقد و نظر، سال چهارم، شمارۀ 1، 1377ش.
  23. صدر، سیّد موسی، «تئوری رستگاری در قرآن و روایات»، پژوهش­های قرآنی، سال هجدهم، شمارۀ 70، 1391ش.
  24. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، 1393ق.
  25. طوسی، نصیرالدین، اخلاق ناصری، خوارزمی، تهران، 1387ش.
  26. طریحى، فخرالدین، مجمع البحرین‏، مرتضوى، تهران، 1375ش.
  27. فرانکنا، ویلیام کی، فلسفۀ اخلاق، ترجمۀ هادی صادقی، طه، قم، 1376ش.
  28. فارابی، ابونصر، فصول منتزعه، حقّقه فوزی متری نجّار، مکتبة الزّهراء، تهران، 1405ق.
  29. فقیهی، سیّد احمد و یونس حسنی، روش­های تربیت اخلاقی در المیزان، مؤسسۀ آموزشی­ _ ­پژوهشی امام خمینی، قم، 1393ش.
  30. کانت، ایمانوئل، بنیاد مابعدالطبیعۀ اخلاق، ترجمۀ حمید عنایت و علی قیصری، خوارزمی، تهران، 1369ش.
  31. کلینى، محمّد بن یعقوب، کافی، دار الکتب الإسلامیه، تهران، 1407ق.
  32. مسکویه، ابی­علی، تهذیب الأخلاق و تطهیر الأعراق، بیدار، قم، بی­تا.
  33. مطهّری، مرتضی، فلسفۀ اخلاق، صدرا، تهران، 1375ش.
  34. مطهّری، مرتضی، مجموعۀ آثار، صدرا، تهران، 1389ش.
  35. مجلسى، محمّدباقر، بحار الأنوار، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1403ق.
  36. میرصانع، محمّدباقر و هادی صادقی، «اخلاق فضیلت؛ منظری قرآنی»، اخلاق­پژوهی، شمارۀ 4، 1398ش.
  37. نراقی، مهدی، جامع السّعادات، اعلمی، بیروت، بی­تا.
  38. نراقی، احمد، معراج ­السّعاده، هجرت، قم، 1377ش.
  39. هولمز، رابرت ال، مبانی فلسفۀ اخلاق، ترجمۀ مسعود علیا، ققنوس، تهران، 1385ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار