معیّت الهی، مفهوم، اقسام و راه‏های تحقّق آن از نگاه قرآن

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسنده

دانشیار دانشگاه شیراز

چکیده

از مباحث مهم و قابل طرح در حوزۀ معارف قرآنی، «معیّت الهی» است.
با بررسی مضامین برخی از آیات شریفۀ این کتاب آسمانی، روشن می‏شود که گاه مقصود از همراهی و معیّت خدای سبحان، اشراف وجودی و احاطۀ علمی او به همۀ آفریدگان خود از جمله انسان‏هاست که از آن به "معیّت عام" تعبیر می‏کنیم و گاه مراد، عنایات ویژۀ پروردگار به افراد و گروه‏هایی خاص از انسان‏هاست که از آن به «معیّت خاص» تعبیر می‏شود. معیّت خاص خود بر دو گونه است، معیّت مهر و معیّت قهر که در اینجا بیشتر به معیّت مهر پرداخته شده است.
شرط برخورداری از این عنایات، پیش از هر چیز، ایمان به خدا و پس از آن، تقوا، صبر و احسان به دیگران است. البته امور دیگری مانند: اطاعت از دستورهای خدا و پیامبر و پایبندی به میثاق الهی نیز در این زمینه، ایفای نقش می‏کنند که می‏توان آن‏ها را از مصادیق مهم تقوا دانست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Divine Companionship; Concept, Kinds and its Fulfillment Methods from the Holy Qur’an’s Point of View

نویسنده [English]

  • Ali Akbar Kalantari
چکیده [English]

One of the important and controversial topics in the Qur'anic studies is the "divine companionship ".
By examining the contents of some Qur'anic verses, it is manifested that sometimes the meaning of God’s companionship is His dominion and scientific control over all of His creators, including human beings, which we refer to as "general companionship ". Sometimes it means God's special providence to individuals and groups of human beings, which is referred to as "special companionship ". Special companionship has two types: the wrath companionship and affection companionship, of which the latter is more emphasized in this article.
The prerequisites of having these companionships, first and foremost, are faith in God and then, piety, patience and practice beneficence. Of course, other issues such as obeying the commands of God and the Prophet and adhering to the divine covenant play a role in this regard, which can be considered as important examples of piety.

کلیدواژه‌ها [English]

  • companionship
  • general divine companionship
  • special divine companionship
  • wrath companionship
  • affection companionship
  • Qur'anic verses

مراجع

قرآن کریم.
ابن جوزی، عبد الرحمن، زاد المسیر فی علم التفسیر، بیروت، دار الفکر، 1407ق.
ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب7، قم، انتشارات علّامه، 1379ق.
ابن کثیر، اسماعیل، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار المعرفه، 1412ق.
ابن منظور، محمد بن مکرّم، لسان العرب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1416ق.
ابن هشام، جمال الدین، مغنی الادیب، قم، مرکز مدیریت حوزۀ علمیه، 1434ق.
اربلی، عیسی، کشف الغمّه، تبریز، مکتبة بنی هاشمی، 1381ق.
امام صادق7 (منسوب به ایشان)، مصباح الشریعه، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1400ق.
حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسۀ آل البیت:، 1409ق.
راغب اصفهانی، حسین، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، الدار السامیة، 1412ق.
سید رضی، نهج البلاغه، قم، انتشارات دار الهجره، بی تا.
صدوق، محمد بن علی، الامالی، قم، انتشارات اسلامیه، 1362ش.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، التوحید، قم، انتشارات جامعۀ مدرسین، 1398 ق.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، الخصال، قم، انتشارات جامعۀ مدرسین، 1403ق.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، کمال الدین، قم، دار الکتب الاسلامیه، 1395 ق.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، من لا یحضره الفقیه، قم، انتشارات جامعۀ مدرسین، 1413ق.
طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات جامعۀ مدرسین، بی‏تا.
طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، مشهد، نشر مرتضی، 1403ق.
طبرسی، فضل بن حسن، جوامع الجامع، قم، انتشارات جامعۀ مدرسین، چاپ اول، 1418ق.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، مجمع البیان، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ اول، 1415ق.
طبری، محمد بن جریر، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، بیروت، دار الفکر، 1415ق.
طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریه، بی تا.
طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، انتشارات دار الثقافة، 1414ق.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، التبیان فی تفسیر القرآن، مکتب الإعلام الإسلامی، چاپ اول، 1409ق.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، تهذیب الأحکام، قم، دار الکتب الإسلامیة، 1365ش.
عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، قم، مؤسسۀ اسماعیلیان، 1412ق.
عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، تهران، المکتبة العلمیة الإسلامیة، بی‏تا.
فیروزآبادی، مجدالدین، القاموس المحیط، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1412ق.
فیض کاشانی، ملا محسن، تفسیر أصفی، قم، بوستان کتاب، 1418ق.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، تفسیر صافی، تهران، مکتبة الصدر، 1416ق.
قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1405ق.
قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، قم، دار الکتب الإسلامیة، 1404ق.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1365ش  .
مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1404ق.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الإرشاد، قم، کنگرۀ شیخ مفید، 1413ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار