نهادینه‌سازی ارزش‌های اخلاقی در کودکان

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه الزهرا

2 طلبه سطح سه جامعةالزهرا

3 مدرّس جامعةالزهرا

چکیده

برای نهادینه‌سازی ارزش‌های اخلاقی در کودکان، ابتدا مرحله بیرونی سازی؛ یعنی آموزش مسائل اخلاقی به کودکان، سپس عینی سازی؛ یعنی مشاهده رفتار اخلاقی در الگوها، و در نهایت، استمرار آن‌ها در طول عمر لازم است. در این مقاله شیوه‌های نهادینه‌سازی ارزش‌های اخلاقی در سه حیطه شناختی، عاطفی و رفتاری مورد بررسی قرار گرفته، آگاهی بخشی به فضایل و رذایل اخلاقی، موعظه، و تلقین، تلفیق علم و عمل از شیوه‌های شناختی ؛ محبت، توجه به نیازهای کودک، قصه‌گویی، رفق و مدارا از شیوه‌های عاطفی نهادینه‌سازی؛ و ارائه الگوی عملی، بازی، تشویق، تنبیه و ایجاد اشتغالات فکری از شیوه‌های نهادینه‌سازی در حیطه رفتاری است. در ابتدا به عوامل موثر در نهادینه‌سازی ارزش‌ها و موانع آن اشاره شده است.
در این تحقیق، روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی می‌باشد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Institutionalization of Moral Values in Children

نویسندگان [English]

  • Maryam Saf Ara 1
  • Zohreh Tariqi Ahsan 2
  • Asghar Akhavi 3
چکیده [English]

To institutionalize the ethical values in children, at first in
accommodation phase i.e. learning ethical issues, and then
objectivation i.e. the observation of ethical behavior in patterns,
and ultimately their continuity in lifetime is necessary. In this
paper, the ways of institutionalizing moral values are examined in
three areas: cognitive, emotional and behavioral. Awareness of
moral virtues and vices, preaching, inculcation, the integration of
science and practice from cognitive practices; affection, attention 
to the child’s needs, storytelling, leniency and tolerance are some
emotional institutionalization methods; and the presentation of a
practical pattern, play, encouragement, punishment and creating
intellectual inducements are some institutionalization practices in
the field of behavior. Initially, the factors that influence the
institutionalization of values and its barriers are mentioned.
In this research, library materials have been used to collect
information and research method is descriptive-analytical method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ethical values
  • child ethics
  • ethical institutionalization
  1. کتاب‌ها

    1. قرآن کریم.
    2. ابن فهد حلى، احمد بن محمد؛ عدة الداعی و نجاح الساعی، تصحیح احمد موحدی قمی، دار الکتب الإسلامی، بیروت، 1407 ق.
    3. اسماعیلی یزدی، عباس؛ فرهنگ اخلاق، انتشارات دلیل ما، قم، چاپ اول، زمستان1390.
    4. احدی، حسن و شکوه السادات بنی جمالی؛ روانشناسی رشد، انتشارات پردیس، تهران، 1380.
    5. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ ؛ روان شناسی رشد، چاپ و نشر بنیاد، تهران، چاپ دوم، 1371.
    6. ایگ، فرانسیس و بیکر سیدنی و آدامز لوییس باتس؛ رفتار کودک (از تولد تا نه سالگی)، ترجمه مهدی قراچه‌داغی، انتشارات معینیان، تهران، چاپ دوم، 1375.
    7. بهشتی، محمد؛ تربیت عواطف از منظر امیرالمؤمنین امام علی7، مقالات برگزیده همایش تربیت در سیره و کلام امام علی7، نشر تربیت اسلامی، تهران، زمستان 1379.
    8. بهشتی، احمد؛ اسلام و تربیت کودکان، چاپ و نشر بین الملل، سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، تابستان 1390.
    9. بهاری همدانی، محمد، آداب تربیت اولاد، با تعلیقات حسنعلی نخودکی اصفهانی، انتشارات آفتاب خوبان، قم، چاپ اول، 1383.
    10. پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، ترجمه حسین ردایی آملی، نسیم حیات، قم، 1386.
    11. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد؛ غرر الحکم و درر الکلم (مجموعة من کلمات و حکم الإمام علی7)، تحقیق سیّد مهدی رجائی، دار الکتاب الإسلامی، قم، چاپ دوم، 1410 ق.
    12. جعفر بن محمد؛ مصباح الشریعه (منسوب به امام ششم7)، اعلمی، بیروت، 1400ق.
    13. جزایری، غیاث الدین؛ اعجاز خوراکیها، انتشارات امیر کبیر، تهران، چاپ سی و دوم، 1385.
    14. جعفری، محمد؛ آسیب شناسی تربیت دینی، شرکت ناجی نشر، تهران، 1389.
    15. جعفری، مجید، تربیت کودک ازدیدگاه اسلام، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، تهران، چاپ پنجم، پاییز 1374.
    16. الحرانی، حسن بن علی؛ تحف العقول عن آل الرسول9، ترجمه محمد باقر کمره‌ای، تصحیح علی اکبر غفاری، کتابچی، چاپ هفتم، 1379.
    17. حرعاملی، محمد بن حسن؛ وسائل الشیعه، مؤسسة آل البیت:، قم، 1409ق.
    18. خمینی، روح الله؛ صحیفه نور، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، تهران، چاپ دوم، پاییز 1370.
    19. خدایاری فرد، محمد؛ مسائل نوجوانان وجوانان، انجمن اولیاء و مربیان جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1370.
    20. داودی، محمد؛ سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت:، تربیت دینی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، چاپ ششم، بهار1389.
    21. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ؛ سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت:، تربیت اخلاقی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، چاپ دوم،  بهار1388.
    22. شریف‌زاده خاوری، حکیمه؛ ارزشžهای اخلاقی در برنامهžهای مدارس، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی پرتال جامع علوم انسانی.
    23. طباطبایی، محمد حسین؛ المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ بیست و هشتم، 1388.
    24. رشید پور، مجید؛ تربیت کودک ازدیدگاه اسلام، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، تهران، چاپ پنجم، پاییز1374.
    25. صالح، محمد علی؛ راه زندگی، ترجمه لطیف راشدی، انتشارات محدّث، قم.
    26. طباطبایی، صادق؛ طلوع ماهواره و افول فرهنگ چه باید کرد؟، اطلاعات، تهران، 1377.
    27. طریحی، فخر الدین بن محمد؛ مجمع البحرین، مرتضوی، تهران، 1375.                                                                                 
    28. طبرسی، حسن بن فضل؛ مکارم الاخلاق، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، بی‌تا.
    29. قائمی، علی؛ پرورش مذهبی و اخلاقی کودکان، انتشارات امیری، تهران، چاپ ششم، تابستان 1376.
    30. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  ؛ تربیت و بازسازی کودکان، انتشارات امیری، تهران، چاپ نهم، پاییز 1374.
    31. کلینی، محمد بن یعقوب؛ کافی، دار الکتب الإسلامیّه، اصفهان، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
    32. کیلن، ملانی؛ رشد اخلاقی، ترجمه محمدرضا جهانگیر زاده، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، بهار 1389.
    33. مصباح، محمد تقی؛ فلسفه اخلاق، انتشارات اطلاعات، چاپ دوم ،1370.
    34. مصباح، علی و دیگران؛ روان شناسی رشد (با نگرش به منابع اسلامی)، سمت، تهران، پاییز 1374.
    35. مونتاگ، اشلی، رشد اخلاقی اطفال، ترجمه کاظم عمادی، با همکاری مؤسسه انتشارات فرانکلین، تهران- نیویورک، بی‌تا.
    36. نوری طبرسی، حسین؛ مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل، مؤسسه آل‌البیت: لاحیاء التراث، بیروت، ۱۴۰۸.
    37. یوسفی، ساجده؛ موانع درونی کودک در تربیت دینی، مجموعه مقالات همایش تربیت دینی، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی1، قم، پاییز 1388.

    پایان‌نامهžها

    1. احسانی، زهرا؛ روش تربیت اخلاقی در قرآن و روایات، (پایان نامه سطح سه، رشته تفسیر و علوم قرآنی)، حوزه علمیّه خواهران، جامعه الزهراء3، قم، 1392.
    2. اوجاقی، زهرا، الگو سازی راهی برای درونی کردن ارزشžهای دینی در نوجوان، (پایان نامه سطح دو)، حوزه علمیّه خواهران، جامعة الزهراء3، قم، فروردین 1386.
    3. شاهین، فروزان؛ تأثیر رسانه بر جامعه، (پایان نامه سطح دو، دوره عمومی)، حوزه علمیّه خواهران، جامعة الزهراء3، قم، تابستان 1385.
    4. محمدی ارهانی، نرجس خاتون؛ تاثیر محیط اجتماعی بر تربیت از منظر آیات و روایات، (پایان نامه سطح سه، رشته تفسیر و علوم قرآن)، حوزه علمیّه خواهران، جامعة الزهراء3، قم، 1392.
    5. مهرحسینی، آمنه سادات؛ روشžهای تربیت از منظر امام صادق7، (پایان نامه سطح دو، دوره عمومی)، حوزه علمیّه خواهران، جامعة الزهراء3، قم، بی‌تا.

    مقالات

    1. آذر هرنگ، فریبا؛ «پرورش مذهبی کودکان»، (چکیده مقالات همایش پژوهشی کاربردی کیفیت بخشی آموزش و درونی‌کردن ارزشžهای اسلامی)، اداره کل آموزش و پرورش، قم، شهریور 1379.
    2. برجی نژاد، زینب؛ «نقش مادر در تربیت فرزند»، طهورا، فصلنامه‌ای در عرصه مطالعات زنان و خانواده، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، ش 6، 1389.
    3. بهشتی، محمد؛  «تربیت اخلاقی از منظر فیض کاشانی»، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، دو فصلنامه علمی _ تخصصی تربیت اسلامی، سال اول، شماره اول، قم، پاییز و زمستان1384.
    4. جهانگیر زاده، محمد رضا؛ «دیدگاه‌های شناختی تحولی در رشد اخلاقی»، مجله معرفت اخلاقی، سال دوم، ش 8، پاییز 1390.
    5. حسینی، افضل الملوک؛ «جایگاه مدرسه در تربیت اخلاقی»، تربیت، سال هفتم، ش 3، آذر 1370.
    6. خلجی، حسن؛ «شیوهžهای قرآنی نهادینه کردن ارزشžهای دینی در کودکان و نوجوانان»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پرتال جامع علوم انسانی، بی تا.
    7. سجادی، مهدی؛ «رویکردها و روشهای تربیت اخلاقی و ارزشی (بازنگری و نوع شناسی)»، مجله پژوهشžهای فلسفی- کلامی، ش 3، بهار1379.
    8. عینی، طاهره؛ «علل مشکلات اخلاقی کودکان از دیدگاه قرآن و عترت»، مجله کوثر، ش27، بهار1387.
    9. فاضل، سهراب؛ «جامعه پذیری و درونی سازی ارزشžهای دفاع مقدس، نقدی بر نقش ارزشžهای دفاع مقدس در کتابهای درسی»، فصلنامه سیاست کفایی، سال چهاردهم، ش55، تابستان 1385.
    10. فرمهینی فراهانی، محسن، محمد حسن میرزا محمدی و علی امیر سالاری، «بررسی تربیت اخلاقی از منظر امام صادق7، مبانی، اصول، روشžهای تربیتی»، مجله دانشور رفتار، تربیت و اجتماع، ش 39، 1388.
    11. کیانی، جمیله؛ «رشد اخلاقی در کودکان»، مجله پیوند، ش 141-143، تابستان1370.
    12. لطف آبادی، حسین؛ «روان شناسی رشد اخلاقی ارزشی و دینی در نوجوانی و جوانی»، مجله روش شناسی، علوم انسانی، ش29، زمستان1380.
    13. مختاریان پور، مجید و اسدالله گنجعلی؛ «نهادی سازی عفاف وحجاب در جامعه؛ رویکردی فرآیندی»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره چهارم، ش 2، تابستان1390.
    14. یغمایی، اقبال؛ «نکاتی چند درباره آموزش و پرورش کودکان»، مجله آموزش و پرورش، ش4، 1332.