مشکوة

مبانی بازشناسی ادعیه مأثوره با تأکید بر دانش حدیث

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه الهیات دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث

چکیده

از آنجا که بررسی و تحقیق در اسناد و متون ادعیه مأثوره از وظایف دانش حدیث‌شناسی است، این پژوهش معیارهایی از قبیل بررسی سند ادعیه و صحت انتساب آن به معصوم را بازشناسی نموده  و  به صورت تطبیقی متن برخی از دعاها  را با توجه به نکاتی مانند سازگاری عبارات  آنها با آهنگ کلی دعا وتوجه به معانی تعابیر آنها واکاویده، سپس با مقایسه برخی از آنها و بررسی مواردی همانند تقدیم و تأخیر عبارات، اسباب ورود و عدم نقل به معنا و توجه به سیاق یا سازگاری ادعیه با نص قرآن، روایات صحیح وتاریخ و کلام شیعی، به نقد آنها پرداخته است.نتیجه اینکه پس از نقل آرای گوناگون در بررسی یا عدم بررسی سند ادعیه و موضوع جواز یا عدم جواز نقل به معنا، ضرورت و اهمیت توجه به معیارهای از پیش‌گفته نمایان‌تر شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Principles of Recognizing the Transmitted Supplications with an Emphasis on the Ḥadīth Studies

نویسندگان [English]

  • Muhammad Reza Haji Isma’ilī 1
  • Dawood Isma’ili 2
  • Raziya Qena’ati 2

چکیده [English]

Since the study and research on the chains of transmission (sanads) of the transmitted (ma’thūra) supplications are among the duties of ḥadīth studies, the present research has recognized some criteria such as the sanad examination of the supplications and the soundness of their attribution to the Infallibles and has comparatively delved into the text of some supplications with respect to some points such as the compatibility of their phrases with the overall tone of the supplication and by paying attention to the meaning of their phrases. Then, it has undertaken to critique them by comparing some of them and examining such instances as the priority and posterity of the phrases, the historical circumstances of the ḥadīth, non-paraphrasing, paying attention to the context the supplication or its conformity to the wording of the Qur’ān, the sound narrations, and the Shī‘a history and theology. The conclusion is that, after quoting various opinions on the study or lack of study of the sanad of supplications and the issue of permissibility or impermissibility of paraphrasing, the necessity and importance of paying attention to the above-mentioned criteria becomes more outstanding. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • transmitted supplications
  • ḥadīth studies
  • soundness of the sanad of ḥadīth
  • hadīth-i man balagh (the ḥadīth whose origin is not clear but acting upon it is rewarding)
  • contextual study of a ḥadīth
  1. قرآن کریم.
  2. ابن اثیر،ضیاء الدین،  المثل السائر فی أدب الکاتب و الشاعر، دارنهضه مصر، قاهره، بی‌تا.
  3. ابن طاووس، على بن موسى،  إقبال الأعمال، دار الکتب الإسلامیه، تهران، 1409ق.
  4. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ،  الأمان من اخطار الأسفار و الأزمان، مؤسسة آل البیت:، قم، 1408.
  5. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، فلاح السائل، بی جا، بی‌تا، کتابخانه الکترونیکی(mybook.ir)
  6. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، مهج الدعوات و منهج العبادات، دارالذخائر، قم، 1411ق.
  7. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دار صادر، بیروت، 1414ق.
  8. احمدی، مهدی،«اعتبار دعاهای ابن طاووس از نگاه او»، علوم حدیث، ش 49 و 50، 1387ش.
  9. اکبرنژاد، محمدتقی،«نقل به معنا در دعا و دورۀ پس از تدوین»، نشریه فقه، ش 56، 1387ش.
  10. ایزدی، مهدی و اسلام ملکی معاف،«تحلیل و نقد یکی از فقرات نسخۀ رایج زیارت عاشورا»، کتاب قیّم، ش 8، 1392ش.
  11. بخاری، ابی عبدالله محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، دار ابن کثیر، دمشق.
  12. ترابی، حسین، «پژوهشی درباره ذیل دعای عرفه»، میقات حج، ش 51، 1384ش.
  13. جلالى، عبدالمهدى، «سیرى در کتاب الأخبار الدخیلة»، فصلنامه علوم حدیث، ش5، 1388ش.
  14. حاجی،حمزه، «گونه‌‌شناسی، اعتبار و معایب سبب ورود حدیث»، فصلنامه علمی_ پژوهشی علوم حدیث، ش 54، بی‌تا.
  15. حسینی طهرانی، سید محمد حسین، امام شناسی، مؤسسۀ ترجمه و نشر علوم و معارف اسلام، بی‌تا.
  16. خطیب، ابوعبدالله، الخشوع فی الصلاة حقیقته و أسبابه، فرنسا، الکلیة الأوربیة للدراسات الإسلامیة، فرانسه، 1421ق.
  17. خویی، ابوالقاسم، بیان در علوم و مسائل کلی قرآن، ترجمه نجمی و هاشم‏زاده هریسی،  وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، 1382ش.
  18. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، مصباح الفقاهه، دار الهادی، قم، 1410ق.
  19. ذهبی، شمس الدین محمدبن احمدبن عثمان، تلخیص کتاب الموضوعات لابن الجوزی، مکتبة الرشد، ریاض، 1419ق.
  20. رحمان ستایش، محمدکاظم، توثیقات عام و خاص،دانشکده مجازی علوم حدیث، 1387ش.
  21. رستگار، پرویز،«نقد و بررسی تحلیلی_ متنی فرازی از دعای کمیل»، علوم حدیث،سال یازدهم، ش 42، 1385ش.
  22. رفیعی، علی محمد، بررسی سند ادعیه و مستحبات، بی جا، خبرگزاری کتاب ایران: www.ibna.ir.
  23. زبیدى، مرتضى محمد بن محمد، تاج العروس، دارالفکر، بیروت، 1414 ق.
  24. شوشتری، محمدتقی، الاخبار الدخیله، مکتبة الصدوق، تهران، 1401ق.
  25. شوشتری، محمدتقی، مستدرک الاخبار الدخیله، مکتبة الصدوق، تهران، 1365ش.
  26. صبحی صالح، بهمن، علوم حدیث و اصطلاحات آن، ترجمه و تحقیق عادل نادرعلی، اسوه، قم، 1383ش.
  27. طوسى، محمد بن الحسن، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، مؤسسة فقه الشیعه، بیروت، 1411ق.
  28. طباطبایی کربلایی، علی بن محمد علی، ریاض المسائل فی تحقیق الکلام بالدلائل، مؤسسة آل‌البیت:، قم.
  29. عبد الجبار، صهیب، الجامع الصحیح للسنن والمسانید، الموقع الرسمی للمکتبة الشاملة، ‌2014م.
  30. علی‌نژاد جویباری، ابوطالب،«اهمیت و جایگاه دانش رجال نزد شیعه»، شیعه‌شناسی، ش 22، 1387ش.
  31. غروی نائینی، نهله؛آتنا، بهادری، «روش شناسی نقد علامه امینی; بر احادیث موضوعه»، پژوهش‌های قرآن و حدیث، سال چهل و چهارم، ش 1، 1390ش.
  32. فردحسینی، ملیحه، پایان‌نامه «بررسی صدور و تحلیل مضامین ادعیه ماه شعبان براساس مصباح المتهجد شیخ طوسی»، 1391ش.
  33. فیروزآبادى، محمد بن یعقوب‏، القاموس المحیط، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1415ق.
  34. قاسمی، محمدجمال الدین، قواعد التحدیث من فنون مصطلح الحدیث،مؤسسة رسالة الناشرون، بیروت، 1425ق.
  35. قمى، شیخ عباس، کلیّات مفاتیح الجنان، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1374ش.
  36. کفعمى، ابراهیم بن على عاملى، المصباح، دارالرضی، قم، 1405 ق.
  37. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح و تحقیق علی‌اکبر غفاری، دارالکتب الإسلامیه، تهران، 1407 ق.
  38. نراقی، مهدی، مستند الاحکام فی احکام الشریعه، مؤسسة آل البیت:، مشهد، 1415ش.
  39. نفیسی، زهرا، «معیارهاى نقد دعا در الاخبار الدخیله»، آینه پژوهش، ش 53، آذر _ دی، 1377ش.
  40. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1403ق.
  41. معارف، مجید، تاریخ عمومی حدیث، کویر، تهران، 1388ش.
  42. معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن،ترجمه علی اکبر رستمی، انتشارات تمهید، قم، 1391ش.
  43. معروف حسنی، هاشم، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، دارالتعارف، بیروت، 1407ق.
  44. مهریزی،مهدی و مریم ایمانی‌جو، «بررسی صدور ادعیه ماه رمضان بر اساس مصباح المجتهد»، سفینه، سال 10،ش 37، 1391ش.
  45. دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مقاله «آهنگ»، ج۲،    کتابخانه الکترونیکی مدرسه فقاهت،( http://lib.eshia.ir).
مشکوة

دوره 34، شماره 4 - شماره پیاپی 129
زمستان 1394
صفحه 12-33