چرایی تجلی قرآن در خطبه‌های حضرت زینب(س)؛ اهداف و نتایج

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسنده

دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث دانشکده اصول الدین قم

چکیده

پژوهش حاضر با روش توصیفی_ تحلیلی به واکاویِ برجسته­‌ترین دلایل، جنبه­‌ها و نتایج تجلی آیات قرآن در خطبه­‌های حضرت زینب(س) در شهر­های کوفه و شام می‏پردازد و این نتایج را به دست می­دهد: 1_ استفاده از نقطه­ مشترک برای هدایت و اتمام حجت و نفی تبلیغات دستگاه اموی پیرامون خارجی دانستن امام حسین(ع) برجسته‏ترین دلایل تجلی قرآن در خطبه­‌های آن حضرت بود.2_  از جنبه­‌های تجلی قرآن در خطبه­­‌های کوفه و شام می­‌توان به نکوهش عهدشکنی، نقش اعمال در تعیین سرنوشت انسان، شباهت کوفیان و یهودیان، یادآوری سنت املاء و امهال به یزید و اشاره به اصل اختیار و تکلیف مداری اشاره کرد. 3_ برجسته‌­ترین نتایج این تجلی نیز برملا شدن چهره منافقانه یزید و اطرافیان او، یادآوری مجدد شایستگی آل پیامبر(ص) برای ولایت و حکومت و اصلاح نگرش و جهان بینی مردم بود.

عنوان مقاله [English]

“Whyness” of the Manifestation of the Qur’ān in Ḥaḍrat Zaynab’s (S.A.) Sermons; the Purposes and Outcomes

نویسنده [English]

  • Mahyar Khani Muqaddam
چکیده [English]

With a descriptive-analysis method, the present research explores into the most eminent reasons, aspects, and outcomes of the manifestation of the Qur’ānic verses in Ḥaḍrat Zaynab’s (S.A.) Sermons in Shām and Kūfa and provides the following results: 1. Using a common ground for guidance, giving an ultimatum, and refuting the Ummayid rule’s propaganda about Imam al-Ḥusayn (A.S.) as the Khārijite were the most outstanding of the manifestation of the Qur’ān in the sermons of her holiness. 2. Among the aspects of the Qur’ān’s manifestation in the Kūfa and Shām sermons we can point out the reproaching of perfidy, the role of actions in determining man’s destiny, similarity between the Kūfīs and the Jews, reminding the sunna of dictation and respite (imlā’ wa imhāl) to Yazīd, and reference to the principle of free will and task-orientedness. 3. The most outstanding outcomes of this manifestation are the exposure of the hypocritical face of Yazīd and his cronies, reminding the competence of the household of the Prophet (S.A.W.) for guardianship, rulership, and correction of the people’s worldview.    

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zaynab’s (S.A.) Sermons and the Qur’ān
  • the Ummayds
  • Ḥaḍrat Zaynab (S.A.)
  • the Kūfa sermon
  1. قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
  2. آلوسى، سید محمود، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم، تحقیق على عبدالبارى عطیة، دارالکتب العلمیه‏، بیروت.
  3. ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله، ‏شرح نهج البلاغه،  تصحیح محمد ابوالفضل‏ابراهیم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏، قم، 1404ق.
  4. ابن بابویه، محمد بن على (شیخ صدوق)، الخصال، تحقیق على اکبر غفارى، جامعه مدرسین‏، قم، 1362ش.
  5. ___________________ ، عیون أخبار الرضا7‏، تحقیق مهدى لاجوردى، نشر جهان‏، تهران، 1378ش.
  6. ابن عساکر، ابوالقاسم على بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، دارالفکر، بیروت، 1415ق.
  7. ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، الامامة و السیاسة المعروف بـ (تاریخ الخلفاء)، انتشارات شریف الرضی، قم، 1413ق.
  8. ابن کثیر دمشقی، اسماعیل،  البدایة و النهایة، تحقیق علی شیری، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1408ق.
  9. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دار صادر، بیروت، 1414ق.
  10. ابوالفرج اصفهانی، علی بن عباس، مقاتل الطالبیّین، تحقیق کاظم مظفر، دار الکتاب للطباعة و النشر، قم، چاپ دوم، 1385ق.
  11. ابومخنف کوفى، لوط بن یحیى، وقعة الطفّ‏، تحقیق محمد هادى ‏یوسفى غروى، جامعه مدرسین‏، قم، چاپ سوم، 1417ق.
  12. احمدى میانجى، على، مکاتیب الأئمّة:، تحقیق مجتبى‏فرجى، دارالحدیث‏، قم، 1426ق.
  13. ارفع، سید کاظم، حضرت زینب3 (سیره عملی اهل بیت: کامران، تهران، 1377ش.
  14. امینی، عبدالحسین،  الغدیر، دارالکتاب العربی، بیروت، 1397ق.
  15. انصاری، عبدالرحمان، پیام زینب3، زمینه‌سازان ظهور، قم، 1376ش.
  16. بانو امین، سیده نصرت، مخزن العرفان در تفسیر قرآن. نهضت زنان مسلمان، تهران، 1361ش.
  17. بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر قرآن، بنیاد بعثت، تهران، 1416ق.
  18. براقی نجفی، سید حسین بن سید احمد، تاریخ الکوفه، انتشارات المکتبة الحیدریة، بی‏جا، 1424ق.
  19. بلاذری، احمد بن یحیی، جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، دار الفکر، بیروت، 1417ق.
  20. بنت شاطی، عایشه عبدالرحمان، بانوی کربلا، زینب دختر زهراJ، ترجمه سید رضا صدر، کتابفروشی ابن سینا، تهران، 1336ش.
  21. جزائری، سید نورالدین، خصایص زینبیه، حضرت مهدی(عج)، قم، چاپ سوم، 1362ش.
  22. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات  فی غریب القرآن، دارالعلم _ دار الشامیه، بیروت، 1412ق.
  23. سلیم بن قیس هلالى، ‏اسرار آل‌محمّد، تصحیح  محمد انصارى زنجانى، انتشارات الهادى‏، قم، 1405ق.
  24. شریف الرضى، محمد بن حسین، نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، انتشارات هجرت، قم، 1414ق.
  25. شیرازی، علی، زنان نمونه، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1379ش.
  26. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین قم، 1417ق.
  27. طبرسى، احمد بن على، الاحتجاج على أهل اللجاج، تحقیق محمد باقر خرسان، نشر مرتضى‏‏، مشهد، 1403ق.
  28. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ناصر خسرو، تهران، ‌1372ش.
  29. طبری، محمد بن جریر،  جامع البیان فی تفسیر القرآن، دارالمعرفه، بیروت، 1412ق.
  30. طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، کتابفروشی مرتضوی، ‌تهران، ‌1375ش.
  31. طوسى، محمد بن حسن،  ‏التبیان فى تفسیر القرآن، تحقیق احمد قصیرعاملى‏، دار احیاء التراث العربى‏، بیروت،‌ بی‏تا.
  32. فراهیدی، خلیل بن احمد،  العین، هجرت، قم، 1410ق.
  33. قائمی،علی، زندگانی حضرت زینب3 (رسالتی از خون و پیام)، امیری، تهران، چاپ سوم، 1376ش.
  34. قمی، شیخ عباس، نفس المهموم، انتشارات هجرت، قم، چاپ سوم، 1386ش.
  35. __________________ ، الکنی و الالقاب، مکتبة الصدر، تهران، 1368ش.
  36. قمی، على بن ابراهیم، تفسیر قمی، تحقیق سید طیب موسوى جزایرى‏، دار الکتاب، قم، چاپ چهارم، ‏1367ش.
  37. مجلسی، محمد تقی، بحار الانوار. چاپ دوم، مؤسسة الوفاء، بیروت، چاپ دوم، 1403ق.
  38. محلاتى، ذبیح الله، ریاحین الشریعه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1364ش.
  39. مکارم، ناصر و دیگران،  تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1374ش.
  40. نویرى‏، شهاب الدین،  نهایة الأرب فی فنون الأدب، دارالکتب و الوثائق القومیه، قاهره، 1423ق.
  41. یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی. دار صادر، بیروت، بی‏تا.